Konuşma Apraksisi Hakkında Bilinmesi Gerekenler

Konuşma Apraksisi Hakkında Bilinmesi Gerekenler

Konuşma Apraksisi (KA) aynı zamanda çocukta edinilmiş konuşma apraksisi, sözel apraksi veya çocukluk apraksisi olarak teşhislendirilir- bunlar konuşma sesi bozukluğudur. KA olan kişiler istediklerini doğru ve sürekli olarak söyleyemezler. KA, beynin organizasyon planlama ve hareket planlama bölgelerini etkileyerek konuşma üretimini bozan nörolojik bir bozukluktur. Beyin ne söylemek istediğini bilir, ancak planlama ve düzenleme bozukluğundan dolayı sesin üretilmesi için gerekli hareketleri yapamaz.

KA, konuşma kaslarının felci veya zayıflığı nedeniyle oluşmaz. Kaslardaki felç veya zayıflık dizartri olarak adlandırılan farklı bir hastalığa neden olur. Bazı kişilerde KA ve diszartri bir arada bulunur- ki bu durumda teşhis edilesi daha zordur.

KA’nin şiddeti kişiden kişiye değişebilir. Bazılarında yalnızca 1-2 sesi etkileyecek kadar hafifken bazılarında birçok sesi tutar. Bazı insanlarda ise o kadar şiddetlidir ki birey konuşarak iletişim kuramaz. Bu nedenle alternatif iletişim yöntemleri konusunda yardım almaları gerekir.

 

2- Konuşma Apraksisinin Türleri ve Sebepleri Nelerdir?

KA’nin iki ana sebebi vardır; Edinilmiş konuşma apraksisi ve Çocukluk çağı konuşma Apraksisi.

  • Edinilmiş KA: Edinilmiş KA, kişiyi herhangi bir yaşta etkileyebilir, ancak sıklıkla yetişkinleri etkiler. Edinilmiş KA, beynin konuşma bölgelerini etkileyen bir zararla ortaya çıkar ve konuşma üretiminde bir takım kayıplara neden olur. Edinilmiş KA, diğer sinir sistemi hastalıkları ve/veya afazi ile birlikte görülebilir.
  • Çocukluk Çağı KA: Çocukluk Çağı Apraksisi doğumda ortaya çıkar. Bu  durum aynı zamanda gelişimsel konuşma apraksisi, gelişimsel sözel apraksi veya aktikülatör apraksi olarak da bilinir. Bu durumda çocuklar normal gelişimsel basamakları takip eder, ancak daha yavaş bir şekilde. Çocukluk Çağı Apraksisi’nin nedeni pek iyi bilinmemektedir. Görüntüleme ve diğer çalışmalar herhangi bir beyinde yapı farklılığı veya beyinde bir hasara rastlamamıştır. Çocukluk Çağı KA olan çocukların ailelerinin geçmişlerinde iletişim ve konuşma bozuklukları olduğu görülmüştür. Bu nedenle genetiğin önemli bir faktör olduğu varsayılmaktadır.

 

3- Konuşma Çağı Apraksisi’nin Belirtileri Nelerdir?

KA bulunan bireyleri aşağıdakiler gibi bir çok farklı konuşma karakteristikleri veya semptomları vardır.

  • Düzensiz Ses:KA olan insanlar sözcükleri doğru artiküle etmekte zorlanırlar. Sesler, özellikle de ünlüler sıklıkla düzensiz ve karmaşıktır. Konuşucu artikülatörlerini (dil, dudak, vb) doğru yere koyamadıkları için sesler doğru çıkmaz.
  • Konuşmada Tutarsız Hatalar Yaparlar:Örneğin KA olan bir insan zor bir sözcüğü rahatlıkla söyleyebilirken, aynı sözcüğü tekrarlamakta zorlanabilir veya bir sesi bir gün söyleyebilirken bir sonraki gün söyleyemeyebilir.
  • El ile Seslettirme:KA olan bireyler ses ve sözcükleri doğal olarak sesletmeden önce uzun süre elle seslettirilirler.
  • Ton, Ezgi ve Vurguda Hatalar:KA’de sıkça görülen karakteristik sorunlardan biri prosodiyi yanlış kullanmadır. Prosodi konuşmaya anlam kazandırmak için seste yapılan değişmelerdir.

KA olan bireyler dili konuştuklarından çok daha iyi anlarlar. Bazı çocuklarda ayrıca farklı konuşma problemleri, ifade edici dil problemleri veya metal-beceri problemleri bulunabilir.

 

4- Konuşma Apraksisi’nin Teşhisi Nasıl Konulur?

Dil ve Konuşma Terapisti (DKT) KA’nin teşhisinin konulmasında en önemli rolü oynar. Çünkü KA’nin teşhisinde kullanılan tek bir test yoktur. DKT, teşhisi koyarken vakanın genel durumuna ve becerisine yönelik sorular sorar, geçmiş bilgisi alır ve bir takım farklı testler uygular. Diğer durumları elemek, (örneğin kas zayıflığı veya dil üretim sorunları) teşhis süreci için önemlidir.

 

5- Konuşma Apraksisi Nasıl Tedavi Edilir?

Bazı vakalarda, edinilmiş KA’li birey zaman içinde kendiliğinden iyileşerek tüm konuşma becerilerini geri kazanır. Buna spontan iyileşme adı verilir.

KA olan çocuklar sorunlarını kendi başlarına aşamazlar. Aynı zamanda kendi başlarına diğer çocuklarla birlikte bulunarak (örneğin sınıf ortamında) konuşmanın temellerini edinemezler. Dil ve Konuşma Terapisti çocukluk çağı apraksisi kadar, tüm konuşma becerilerini geri kazanamamış edinilmiş KA’nde de terapi yoluyla yardımcı olabilir.

DKT’leri KA’nde terapi yaparken birçok farklı yaklaşım kullanırlar. Şu an literatürde “en etkili yaklaşım” olarak bilinen herhangi bir yaklaşım yoktur. Terapi kişiye özel oluşturulur ve KA ile birlikte bulunan diğer konuşma problemlerini tedavi etmeyi de amaçlar. Sık ve yoğun, bire-bir terapi hem çocuk hem de ebeveynlerle yapılmalı, ilerleme bu şekilde sağlanmalıdır.

Bazı çok şiddetli durumlarda KA’li bireyler kendilerini ifade etmek için farklı yollar bulmak zorunda kalabilirler. Bu formal veya informal dili içerebilir. Resimlerin bulunduğu laptoplar, elektronik iletişim aygıtları- örneğin akıllı telefonlar, tabletler- yazmak ve konuşma üretmek için kullanılabilir.

Bazı çocuklar ve yetişkinler terapilerde diğerlerine göre çok daha hızlı yol alırlar. Ailenin ve arkadaşların desteği ile evde yapılan fazladan  tekrarlar iyileşmede en önemli etkenlerdir.

Makalenin orijinaline buradan ulaşabilirsiniz.

Diğer makalelerimize buradan ulaşabilirsiniz.