Çocuklarda Davranış Bozuklukları

Tüm küçük çocuklar zaman zaman yaramaz olabiliyorlar, bu tamamen normal bir durumdur. Ancak, bazı çocuklar yaşları için normların dışında kalan son derece yanlış ve zorlayıcı davranışlara sahiptirler.

En yaygın davranış bozuklukları, karşıt gelme bozukluğu, davranış bozukluğunu (DB) ve dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunu (DEHB) içermektedir. Bu üç bozukluk bazı ortak semptomları paylaşır, bu nedenle tanı koymak zor ve zaman alıcı olabilir. Bir çocuk veya ergen aynı anda iki bozukluğa da sahip olabilir. Tetikleyici faktörler arasında duygusal problemler, duygudurum bozuklukları, aile güçlükleri ve madde bağımlılığı bulunmaktadır.

Karşıt Gelme Bozukluğu

12 yaş altındaki her 10 çocuktan birinde, muhalif meydan okuma bozukluğu olduğu düşünülmektedir. Görünme olasılığı erkeklerde daha fazladır. Bu bozukluğa sahip bir çocuğun tipik davranışlarından bazıları şunlardır:

• Kolayca sinirlenir, rahatsız veya tedirgin olur.
• Sık sık öfke nöbetleri geçirir.
• Ebeveynleri gibi, tanıdığı yetişkinlerle sıkça  tartışır.
• Kurallara uymayı reddeder.
• Kasıtlı olarak başkalarını sinirlendirmeye veya zorlamaya çalışıyormuş gibi görünür.
• Kendisine güvenmez.
• Düşük hayal kırıklığı eşiğine sahiptir.
• Talihsizlikleri veya yanlış davranışları için başkalarını suçlamayı tercih eder.

Davranış Bozukluğu

Davranış bozukluğu olan çocuklar, suçlu davranışları ve kuralları kabul etmeyi reddetmeleri nedeniyle sıklıkla “kötü çocuklar” olarak değerlendirilme ihtimaliyle karşı karşıya kalırlar. 10 yaşındakilerin yaklaşık yüzde beşinin davranış bozukluğu olduğu ve bozukluğun erkeklerde kızlara göre daha sık görüldüğü düşünülmektedir. DB’li çocukların yaklaşık üçte birinde dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) görülmektedir.

DB’li bir çocuğun tipik davranışlarından bazıları şunlardır:

• Ebeveynlerini dinlemeyi sıklıkla reddeder.
• Okuldan kaçar.
• Çok erken yaşlarda sigara ve alkol dahil olmak üzere madde kullanımına eğilimlidir.
• Başkaları için empati eksikliği yaşar.
• Hayvanlara ve diğer insanlara karşı saldırgan olabilir, zorbalık, fiziksel ya da cinsel istismar dahil olmak üzere sadist davranışlar gösterebilir.
• Fiziksel dövüş ya da kavgaları başlatma isteği vardır.
• Kavgalarda yaralayıcı alet kullanabilir.
• Sık sık yalan söyler.
• Çalma, kasten zarar verme gibi davranışlarda bulunur.
• Evden kaçma eğilimindedir.
• Nadir olmasına rağmen intihar eğilimleri vardır.

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)

Çocukların yaklaşık yüzde iki ila beşinin dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğuna (DEHB) sahip olduğu ve DEHB’nin erkeklerde kızlara göre üç kat daha fazla görüldüğü düşünülmektedir. DEHB’nin özellikleri şunları içerebilir:

Dikkatsizlik: Konsantre olamamak, talimatları unutmak, herhangi bir şeyi tamamlayamamak, bir işten diğerine geçmekte zorluk yaşamak.

Dürtüsellik: Dürtüleri kontrol edememek, acele hareket etmek, kazaya meyilli olmak.

Aşırı hareketlilik: Sürekli huzursuzluk ve hareket etme isteği.

Çocukların Davranış Bozukluklarında Risk Faktörleri

MMOB, DB ve DEHB’nin nedenleri bilinmemekle birlikte, risk faktörlerinden bazıları şunlardır:

Cinsiyet: Erkeklerin davranış bozukluklarından muzdarip olmaları, kızlardan çok daha muhtemeldir. Bunun nedeninin genetik mi yoksa sosyalleşme deneyimleriyle mi bağlantılı olduğu belli değildir.

Gebelik ve doğum: Zor hamilelikler, erken doğum ve düşük doğum ağırlığı, bazı durumlarda çocuğun ileride ki davranışlarını etkileyebilir.

Mizaç: Mizacı erken yaşta agresif olan çocukların davranışsal bozukluklar geliştirme olasılığı daha yüksektir.

Aile hayatı: Aile içi şiddet, yoksulluk, yetersiz ebeveynlik veya madde bağımlılığının bir sorun olduğu ailelerde çocuklar davranış bozukluğu geliştirmeleri açısından yüksek risk altındadır.

Öğrenme güçlüğü: Okuma ve yazma ile ilgili problemler genellikle davranış problemleriyle ilişkilendirilir.

Zihinsel yetersizlik: Zihinsel yetersizliği olan çocukların, davranış bozukluklarına sahip olma ihtimali, olmayanlara göre iki kat fazladır.

Beyin gelişimi: Araştırmalar, DEHB’li çocukların beyinlerinde dikkati kontrol eden alanın daha az aktif olduğunu göstermiştir.

Çocukların Davranış Bozukluklarının Teşhisi

Davranış bozuklukları düzensizdir ve birlikte çalışan birçok farklı faktörü içerebilir. Örneğin, davranış bozukluğu sergileyen bir çocuğun DEHB’si, endişesi veya depresyonu ya da zor bir ev hayatı olabilir.

Davranış bozuklukları bir çocuk psikiyatrı veya psikoloğu gibi bir uzman tarafından teşhis edilir. Bunun için, ebeveynler, çocuk ve öğretmenlerle derinlemesine görüşmeler yapılır ve davranış kontrol listeleri veya standart anketler kullanılır. Çocuğun davranışlarının, Amerikan Psikiyatri Birliği’nden Zihinsel Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabındaki davranış bozuklukları için kriterleri karşılaması durumunda tanı konur.

Teşhis ve tanı için, çocuğun davranışını bozabilecek akut stres kaynaklarının ekarte edilmesi önemlidir. Örneğin, bir çocuğun ebeveyni çocuğun tipik davranışındaki ani değişikliklerden sorumlu olabilir ve bu faktörlerin başlangıçta göz önünde bulundurulması gerekir.

Çocuklarda Davranış Bozukluklarının Tedavisi

Davranış bozukluğu olan ve tedavi edilmeyen çocuklar, yetişkinliklerin de zorlanmalar yaşayabilirler. Genellikle müdahale ne kadar erken olursa, sonuç o kadar iyi olur.

Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Ulusal Ruh Sağlığı Enstitüsü ve Okul Eğitim Programları Ofisinde yapılan geniş bir çalışmada, dikkatli bir şekilde tasarlanmış ilaç yönetiminin ve DEHB için uygulanan davranışsal terapinin okulda ve evdeki tüm davranış ölçütlerini iyileştirdiğini göstermiştir.

Tedavi genellikle çok yönlüdür, hastalığa ve bunu tetikleyen faktörlere bağlıdır. Genellikle tedavi şunları içerebilir:

Ebeveyn eğitimi: Ebeveynlere çocuklarıyla nasıl iletişim kuracaklarını ve problemleri nasıl yöneteceklerinin öğretilmesi.

Aile terapisi: Tüm aileye iletişim ve problem çözme becerilerini geliştirme konusunda yardım edilmesi.

Bilişsel davranışçı terapi: Çocuğun düşüncelerini ve davranışlarını kontrol etmesine yardımcı olunması.

Sosyal eğitim: Çocuğa başkalarıyla nasıl sohbet edebileceği veya birlikte oynayabileceği gibi önemli sosyal becerilerin öğretilmesi.

Öfke yönetimi: Çocuğa öfke belirtilerini nasıl tanıyacağını, çeşitli öfke ve agresyonla baş etme becerilerini öğretmeyi içerir. Gevşeme teknikleri ve stres yönetimi becerileri de öğretilir.

Bağlantılı problemlere uzman desteği: Örneğin, öğrenme güçlüğü çeken bir çocuğun profesyonel destekten faydalanmasıdır.

Teşvik etmek: Davranış bozukluğu olan birçok çocuk okulda ve başkalarıyla etkileşimlerinde tekrarlayan başarısızlıklar yaşayabilir. Çocuğu, kendine özgü yeteneklerinde (spor gibi) başarıya teşvik etmek, özgüvenini arttırmada yardımcı olabilir.

İlaç tedavisi: İlaçlar, çocuğun davranışları kontrol etmesine yardımcı olur.

Nereden yardım alınmalı?

• Doktorunuz
• Çocuk doktoru
• Çocuk psikoloğu

Kaynakça

Bu yazı Better Health Channel tarafından hazırlanmıştır. Orijinal versiyonuna buradan ulaşabilirsiniz.​