Çocuklarda Kelime Dağarcığını Geliştirmede Sınıf Aktivitelerinin Önemi

Küçük çocuklar durmadan yeni kelime öğrenirler ve günlük yaşantılarında bulundukları farlı durumlar bu kelimelerin sayısını ve türünü etkilemektedir. 1995’te yapılan büyük bir çalışma, dört yaşındaki çocukların 13-45 milyon arası kelime duyduklarını gösterdi [1,2]. Bu fark, 30 milyon farkı da denir, çocukların kelime dağarcığını ve akademik başarılarını büyük ölçüde etkilemektedir.

Kelime Dağarcığı ve Akademik Başarı Arasındaki Bağlantı Nedir?

Çocuklar ne kadar fazla kelime bilirse etraflarında olan bitenleri daha iyi anlarlar. Geniş bir kelime dağarcığı, çocukların eğitim hayatlarında sık sık duyacağı ve günlük dilden daha karmaşık olan “akademik dili” daha iyi anlamalarını sağlar. Yapılan araştırmalar ayrıca daha fazla kelime bilen çocukların okuduklarını anlamada daha başarılı olduklarını gösteriyor [3].

Siz de bir öğretmen olarak sınıf aktivitelerini kullanarak çocukların zengin bir kelime dağarcığına sahip olmalarını sağlayacak bir ortam hazırlayabilirsiniz.

Okul Öncesi Sınıflarda Yeni Kelime Öğretme Üzerine Yapılan Yeni Bir Araştırma

Yeni bir araştırma, okul öncesi sınıflarda gün içinde öğretmenlerin yeni kelimeler kullanmasının ve bu kelimelerin anlamlarını açıklamasının çocukların kelime dağarcığını nasıl etkilediğini araştırdı [3]. Araştırma sonucunda şunlar gözlemlendi:

• Yeni kelime öğrenimi en çok öğretmenlerle yapılan aktiviteler sırasında gerçekleşiyor. Öğretmenler, öğrencilerle birlikte kitap okudukları ve bu kitaplar hakkında konuştukları zamanlarda ve çocukların bir arada olduğu aktiviteler esnasında kelime dağarcığının gelişimine en çok katkıyı sağlıyor.

• Eğitim dışı aktiviteler esnasında yeni kelime öğretilmedi. Öğretmenler öğrencilerle geçirdikleri zamanın %50’sinden fazlasını yemek yiyerek ve oyun oynayarak geçirdiler ve bu esnada yeni kelime öğretmeye çalışmadılar.

• En çok fen derslerinde yeni kelime öğrenimi gerçekleşiyor. Sosyal aktiviteler esnasında daha az; görsel sanatlar, okuma ve matematik dersleri esnasında ise neredeyse hiç yeni kelime öğrenimi gerçekleşmiyor.

Öğrencilerin ne kadar kelime öğrendiklerinde öğretmenlerin de büyük bir önemi olduğu gözlemlendi. Örneğin bir öğretmen, öğrencilerin bir arada bulunduğu grup aktivitelerinde diğer öğretmenlere kıyasla 12 kat daha fazla yeni kelime kullandı. Bu da yıl boyunca diğer öğretmenler 734 kelime öğretirken bu öğretmenin 8660 kelime öğrettiği anlamına geliyor.

Araştırmacılar, sonuçlara bakarak şunları gözlemlediler:

• Farklı sınıflarda bulunan öğrenciler farklı miktarda yeni kelime duyarlar.
• Okul öncesi dönemde çocukların kelime dağarcığını geliştirecek daha birçok fırsat oluşturulabilir.

Kelime Dağarcığını Geliştirmek İçin Okul Öncesi Dönemden En İyi Şekilde Yararlanmak

Okul öncesi dönemde yapılan aktivitelerden en iyi şekilde yararlanarak çocukların kelime dağarcığını geliştirmeleri için birçok fırsat oluşturabiliriz. Bu aktiviteler sırasında yeni kelimelerden bahsetmenize yardımcı olacak bazı ipuçlarını sizle paylaşıyoruz.

• Doğru kelimeleri seçin. Çocuklar günlük hayatta duydukları sıradan kelimeler yerine daha sofistike kelimeleri öğrenmede daha başarılıdırlar. “buğulaşmak”, “pasifleşmek” ve “sönüm” gibi kelimelerin sık sık kullanıldığı fen dersleri müfredata eklenebilir. Ayrıca günlük kelimelerin daha sofistike hallerini düşünerek çocuklara öğretebilirsiniz. Örneğin “yorulmak” yerine “bitkin düşmek” ya da “mutlu” yerine “hoşnut” kelimelerini kullanabilirsiniz.

• Çocukların yemek yediği veya kişisel bakımlarını yaptığı eğitim dışı anlardan yararlanın. Ders dışında yapılan sohbetler genelde havadan sudan olsa da yeni kelime öğretecek bir ortam hazırlanabilir. Örneğin yemeğin ne kadar sıcak olduğundan “derece” cinsinden bahsedebilirsiniz ya da ellerini yıkarken sabunu nasıl “köpürteceklerini” anlatabilirsiniz. Gün içindeki tüm konuşmalardan ve aktivitelerden yararlanabilirsiniz. Dikkat etmeniz gereken bir husus, kelimeleri daha kolay öğrenebilmeleri için tekrar etmeniz gerektiğidir.

• Serbestçe oynadıkları zamanları kullanın. Çocuklar oyun oynarken ilgili oldukları konulardan bahsederek yeni kelimeler öğretebilirsiniz. Örneğin çocuklar saklambaç oynarken siz de dahil olup hayvanların nasıl “kamufle” olup saklandıklarından bahsedebilirsiniz. Bu videoda bir öğretmenin öğrencisiyle aşçılık oynarken “kepçe” ve “ıspatula” kelimelerini nasıl öğrettiğini görebilirsiniz.

• Derslerden faydalanın. Çocuklara her derste yeni bir kelime öğretebilirsiniz. Örneğin matematik dersinde “bölmek”, “kesir” ve “ölçüm” kelimelerini; resim dersinde de “yaratıcılık”, “dekore etmek”, ve “yontmak” kelimelerini öğretebilirsiniz.

• Öğretmek istediğiniz kelimeleri önceden belirleyin. Hangi aktivite esnasında hangi kelimeleri öğretmek istediğinizi önceden belirlemek, yeni kelimeleri öğretmede kolaylık sağlar. Aktivitenin yapılacağı yerin yakınlarına Beyaz tahtaya ya da küçük kağıtlara öğretmek istediğiniz kelimeleri yazabilirsiniz (örneğin çocukların montlarını astıkları askıların yanına “nemli” veya “sisli” yazarak dışarı çıkmak için montlarını giymeye gittiklerinde bu kelimeleri hatırlayıp öğretebilirsiniz.

• Kitaplardan yararlanın. Çoğunlukla kitaplarda hikâyenin içine yedirilmiş birçok sofistike kelime bulunur, siz de bu kelimeleri kolaylıkla öğrencilerinize öğretebilirsiniz. Örnek olarak bu makaleye bakabilirsiniz.

• “Shoot for the SSTaRS” yöntemini kullanın. Bu yöntem ile çocuklara öğrettiğiniz yeni kelimelerin ne anlama geldiğini kolaylıkla anlatabilirsiniz. 

Okul öncesi dönemde bu yöntemlerden yararlanarak çocukların geniş bir kelime dağarcığına sahip olmalarını sağlayabilir ve hayatta başarılı olmalarını sağlayacak temeli sağlayabiliriz.

Bahsi geçen yöntemlerin birçoğu okul öncesi öğretmenleri için hazırlanan programlarımıza dayanmaktadır.

• Learning Language and Loving It, çocukların sınıftaki günlük aktivite ve rutinleri kullanarak sosyal bir ortam kurabilmelerini sağlayacak bilgileri,
• ABC and Beyond, okul öncesi öğretmenlerin çocukların yeni öğrendikleri okuma yazma becerilerini geliştirmelerini sağlayacak yöntemleri içerir.

 

Dil gelişimi ve bozuklukları için kullanabileceğiniz alternatif materyaller aramakta iseniz, DİLGEM olarak satış yapmakta olduğumuz Dil ve Konuşma Terapisi Materyallerini buradan inceleyebilirsiniz.

 

Kaynakça

Marmara Üniversitesi Mütercim Tercümanlık bölümü öğrencisi Alperen Kanat tarafından çevirisi yapılmış ve Dilgem editörleri tarafından kontrol edilmiştir. Orijinal metne buradan ulaşabilirsiniz.

Orijinal Metnin Yazarı: Lauren Lowry

Türkçeye Çeviren: Alperen Kanat

1. Hart, B. & Risley, T. R. (1995). Meaningful differences in the everyday experiences of young American children. Baltimore: Paul H. Brookes & Publishing Co.
2. Hart, B. & Risley, T. R. (2003). The early catastrophe: The 30 million word gap by age 3. American Education, 27(1), 4-9.
3. Dwyer, J. & Harbaugh, A. G. (2020). Where and when is support for vocabulary development occurring in preschool classrooms? Journal of Early Childhood Literacy, 20(2), 252-295