Disfajiye Giriş
Dr. Marissa A. Barrera, Doktora, Yüksek Lisans, CCC-SLP
Yeshiva Üniversitesi, Katz Bilim ve Sağlık Yüksekokulu, NY, ABD
Dr. Barbara O’Connor Wells, Doktora, CCC-SLP
Nova Güneydoğu Üniversitesi, Dr. Pallavi Patel Sağlık Bilimleri Fakültesi, FL, ABD
Her mayıs ayı dünya genelinde sağlıkçılar tarafından İşitme, Konuşma ve Yutma ayı olarak kutlanır.
Disfaji ya da bir diğer deyişle Yutma Güçlüğü, 50 yaş üzerinde %22, genel olarak %45 ve inme geçirenlerin yaklaşık %50’sinde görülür. Disfaji, dehidrasyona(yeterli sıvı alamama), yeterli beslenememe, bilinç bulanıklığı, genel tıbbi durumun değişmesi ve aspirasyon pnömonisi(akciğere yiyecek içecek kaçmasıyla oluşan zatürre) gibi önemli sorunlara sebep olur. Aspirasyon Pnömonisi, Parkinson gibi hastalıklarda önde gelen ölüm nedenlerinden biridir.(Barrera ve O’Connor Wells, 2019) Dil konuşma terapistleri, yutma bozukluklarının değerlendirilmesi ve tedavisi konusunda eğitilmiş sağlık profesyonelleridir.
Yutma Sorunlarına Ne Sebep Olur?
Yutma problemlerinin birçok nedeni olabilir ve beş ana kategoride toplanabilir: Nörolojik nedenler, yutma yolundaki engeller, solunum koşulları, yaşlanma ve ilaçlar. Yutma, yaklaşık 50 çift kas ve birkaç sinir gerektiren inanılmaz derecede karmaşık bir süreçtir ve yutma kasları zayıf, sert veya koordinasyonsuz hale geldiğinde, yutma işlev bozukluğu yaratabilir. Örneğin birçok birey için disfajinin sebebi beynin yutmayı kontrol eden sinirlerden sorumlu alanlarında oluşan lezyonlardır. Ek olarak bazı ilaçlar da ağız kuruluğuna sebep olarak veya başka sebeplerle yutma bozukluğuna sebep olabilir. Böyle durumlarda doktorunuza danışmayı unutmayınız…
Disfaji Belirtileri
Yutma bozukluğunun semptomları şunları olabilir;
• Yiyecek ve/veya sıvıda öksürme, boğulma veya öğürme.
* Yemek yerken ve/veya içerken sık sık boğaz temizliği.
• Salya akması veya tükürüğü kontrol etmede zorluk
• Aspirasyon pnömonisi.
• Kusma ve/veya reflü.
• Yemek yedikten ve/veya içtikten sonra boğuk, ıslak ve hırıltılı ses
• Yutma sırasında ağrı.
• Açıklanamayan ve istenmeyen kilo kaybı.
• Yutkunmaya başlama ve yutma zorluğu.
• Yiyecek veya sıvının sıkıştığını hissetmek
Bir Dil Konuşma Terapisti tarafından yapılacak kapsamlı bir değerlendirme, Disfajinin nedenlerini ve şiddetini belirlemeye yardımcı olacaktır. Böyle bir ihtiyacınız olduğunu düşünüyorsanız doktorunuzla iletişime geçmenizi tavsiye ederiz.
Tedavi Seçenekleri
Değerlendirme sonrasında tedavinin ilerleyişinde dil konuşma terapisi çeşitli yöntemler uygulayabilir. Baş döndürme, çene germe, solunum kasları eğitimi, dirence karşı çene germe, Mendelsohn Masako ve Shaker egzersizleri, farklı ebat ve sertliklerde yiyeceklerle diyet değişikliği gibi yöntemler örnek olarak verilebilir…
Disfaji tedavisinde ayrıca teknolojiden de faydalanılmaktadır. Nöromusküler Elektrik Stimülasyonu (NMES) yutma kaslarının kuvvetini, zamanlamasını yeniden eğitmek için uygulanan bir cihazdır. Aslında fizik tedavi seanslarında vücudunuza uygulanan elektirkli cihazların yutma kasları için uygulanan versiyonudur. Küçük bir cihaz olsa da disfajisi olan hastalar için hayati önem taşıyan bir tedavi yöntemdir.
Güvenli ve Kolay Yutma İçin İpuçları
Siz veya sevdikleriniz disfaji yaşıyorsa, aşağıdaki profesyonel ipuçlarından bazılarını denemek isteyebilirsiniz. Bu ipuçlarının çoğu sadece sağduyulu olmakla kalmaz, aynı zamanda uygun maliyetlidir ve en önemlisi yutma güvenliğini arttırmada inanılmaz derecede etkilidir.
• Dirseklerinizi masanın üzerine yerleştirin; Bu, yemek yerken üst bedeninizi ve göğsünüzü sabit tutacaktır. Ayakları yere sıkıca oturtun; Bu vücudunuzun güvende hissetmesine yardımcı olur.
• Dik Oturun! Sadece yemek yerken değil, aynı zamanda yemek saatinden sonra en az 30 dakika dik konumda kalmalısınız.
• UZANIRKEN ASLA YEMEYİN VEYA İÇMEYİN.
• Sevdiklerinizi yalnızca uyanık olduklarında besleyin. Uykulu olduğunuzda yemeye veya içmeye çalıştığınızı hayal edin. Yutma, bir kişinin yemek sırasında tamamen uyanık olmasını ve yeme işiyle meşgul olmasını gerektirir. Sevdikleriniz uykulu ise, yemek sırasında boğulma riski artar. Uykulu oldukları sırada daha sonraki bir zamanı beklemek en iyisidir. Ayrıca bu uykulu olmama kısmında besleyici kişi olarak siz de dahilsiniz. Uykulu ve dalgınsanız sevdiklerinizi daha sonra besleyiniz!
• Hapları yutarken bunları küçük bir kase puding, reçel, meyve püresi veya yoğurtla karıştırmayı deneyin. Ayrıca hapları yumuşak bir marşmellov parçasına koymayı deneyin.
• Yiyecek ve içecek arasında geçiş yapın. Temel kural: Her 3 ısırık yiyecek için 1 yudum sıvı. Bazı bireyler için, yemek borusuna kadar yiyeceklerin gitmesi zordur. Bu durumda, küçük yudumlar ile lokmalar arasında geçiş yapmak yararlı olabilir.
• Yorgunluğu azaltmak için daha küçük öğünler halinde yiyin. Diğer fiziksel aktivitelere benzer şekilde, yutmak yorgunluğa neden olabilir. Kaslar yorulursa, yemeği daha küçük porsiyonlara ayırarak mola vermeyi deneyin.
• Yiyeceklerinizi akıllıca seçin, çünkü sert, çiğnenebilir, ufalanabilir veya kuru yiyecekler yutma güçlüğüne yol açabilecek küçük yiyecek parçacıkları oluşturabilir. Yiyecek boğazınıza takılırsa, iki kez sertçe öksürmeyi ve ardından bir güçlü bir şekilde yutmayı deneyin.
• Bir semptom envanteri alın ve yemek saatinden önce ve sonra nasıl hissettiğinizi düşünün.
Diğer makalelerimize göz atmak için buraya tıklayabilirsiniz.