Hayvan Fizyoterapisine Giriş

Hayvan Fizyoterapisine Giriş

Giriş

Fizyoterapi, “hastalık veya yaralanmayı tedavi etmek için masaj, egzersizler gibi fiziksel ajanların veya araçların tedavi edici kullanımı” olarak tanımlanır. Fizyoterapinin birincil amacı, hastalara hareketliliği, işlevi ve yaşam kalitesini geri kazandırmaktır. Bu, iyileşme sürecini şu şekilde uyararak elde edilir:

  • Yaralı dokuları restore etmek.
  • Yaralı dokuların gücünü ve dengesini iyileştirmek.
  • Kardiyorespiratuar, nörolojik ve kas-iskelet sistemlerini stabilize etmek.

Fizyoterapi sadece insanlar için ilaca faydalı bir yardımcı olmakla kalmaz, aynı zamanda hayvanların performanslarını optimize etmeleri ve yaralanmaları önlemeleri için uygulanabilir bir rehabilitasyon seçeneği olarak görülmektedir.

Hayvan Rehabilitasyonu/ Fizyoterapisi, hayvan hastaya fizyoterapi değerlendirme ve tedavi tekniklerinin uygulanmasıdır. Hayvan sağlığı bakımı konusunda tutkulu olan İnsan Fizyoterapistleri, becerilerini at, köpek, kedi vb. alanlarda uzmanlaşmaya dönüştürmek için ileri eğitim alırlar (ülkeye veya il/eyalet yönetmeliklerine bağlı olarak). Amaç, hareketliliği, işlevi, bağımsızlığı eski haline getirmek ve performansı sürdürmektir.

Tarih

Uygulanan hayvan fizyoterapisinin ilk kaydı, Lord Luis Mountbatten’in Kraliyet fizyoterapisti Sir Charles Strong’dan atlarını tedavi etmesini istediğinde 1939’dan geliyor. Hayvan fizyoterapisi bu noktadan itibaren bir meslek olarak gelişti. İlk resmi hayvan fizyoterapi derneği, Hayvan Tedavisinde Yeminli Fizyoterapistler Derneği (ACPAT), 1985 yılında Birleşik Krallık’ta kuruldu. Ardından, 2011’de hayvan fizyoterapisi, Dünya Fizik Tedavi Konfederasyonu’nun (WCPT) resmi bir alt grubu olarak kabul edildi.

İnsan Fizyoterapisi Bilgisinin Diğer Türlere Aktarılması

  Fizyoterapistlerin değerlendirme ve tedavi becerilerini hayvanlara başarıyla aktarabilmeleri için türler arasında yapı, işlev ve fizyoloji açısından yeterli benzerliklerin olması gerekir. Bu benzerliklerin var olduğu fikrini destekleyen giderek artan bir kanıt temeli var:

 Örneğin, ani gelişen köpek kanserlerinin, eşdeğer insan kanserlerine benzer bir patofizyolojiye ve klinik sunuma sahip olduğu bulunmuştur. İnsanlarda, atlarda ve domuzlarda osteokondrozun hastalık ilerlemesi açısından da benzerlikler vardır:

  • Klinik sunum
  • MRI ve röntgendeki değişiklikler
  • Son dönem lezyonun histolojik görünümü
  • Etkilenen yerler

Ayrıca, insan fizyoterapisi ile ilgili bazı bilgiler hayvan araştırmalarından elde edilmiştir. Atların diz osteoartriti araştırmaları için uygun modeller olduğu düşünülmektedir. Köpekler, total kalça eklemi replasmanları için tercih edilen hayvan modelidir.

Hayvan Fizyoterapistlerinin Rolü ve Kapsamı

Hayvan fizyoterapisi bir meslek olarak büyümeye ve gelişmeye devam etmektedir. Hayvan fizyoterapistleri, tıpkı geleneksel fizyoterapide olduğu gibi, multidisipliner bir ekiple birlikte çalışır. Ancak çoğu ülkede hayvan fizyoterapistleri birinci basamak pratisyen statüsüne sahip değildir. Genellikle bir veterinerin tavsiyesi üzerine çalışırlar. Bu nedenle, hayvan fizyoterapistlerinin hayvan hastasını yönetmekten sorumlu olan veteriner hekim ile iletişim kurması gerekmektedir.

Ayrıca hayvanın bakıcılarıyla olumlu bir ilişki olması gerekir. Atlar söz konusu olduğunda, bu, atın sahibi, binicisi, antrenörü, binicilik eğitmeni, seyis ve ahır müdürü dahil olmak üzere büyük bir grup olabilir. Küçük hayvan bakımıyla ilgilenen bakıcı sayısı daha az olma eğilimindedir, ancak yine de her bakıcının evcil hayvana bakmadaki rolünün anlaşılması önemlidir.

Not: Dünya genelinde hayvan fizyoterapisi için farklı yasal çerçeveler bulunmaktadır. Bu uygulama alanıyla ilgileniyorsanız, ülkenizde bu tür fizyoterapiyi uygulamak için yasal gereklilikleri anlamanız çok önemlidir.

Fizyoterapi, çok çeşitli koşullara sahip hayvanlar için faydalı olabilir. Genellikle ameliyat sonrası oluşabilecek komplikasyonları düzeltmek için ameliyat sonrası endikedir. Ameliyat sonrası hayvan fizyoterapisine olan talep, küçük hayvan hastaları için artan sayıda cerrahi seçeneklere ayak uydurmuştur.

Geleneksel fizyoterapi gibi, hayvan fizyoterapisi de çok çeşitli uzmanlıklara ayrılmıştır. Hayvan fizyoterapisinde bölümler şunlardır:

  • Kas-iskelet sistemi
  • Solunum
  • Ortopedi
  • Nörolojik
  • Spor ilacı
  • Yaşlı bakımı / geriatri
  • Gelişimsel sorunlar

Bu alandaki yaralanmalar veya işlev bozuklukları şunları içerir: burkulmalar / gerilmeler veya bağların, tendonların veya kasların yırtılması gibi yumuşak doku yaralanmaları; bursit ve osteokondrit dissekans gibi kemik veya eklem hastalıkları yaralanmalar, travmayı takiben veya aşırı kullanımdan kaynaklanabilir.

Solunum

Hayvanlar havalandırılıyorsa veya anestezi sonrası iyileşme için hayvanlar için solunum fizyoterapisi genellikle gereklidir. Solunum fizyoterapisi şunları amaçlar:

  • Salgıları yönetmek.
  • Basınç yaralarını önlemek.
  • Atelektaziyi önlemek.
  • Solunum işini azaltmak.
  • Ventilasyon / perfüzyon oranlarını optimize etmek.

Teknikler, konumlandırma, manuel teknikler (örneğin, sekresyonları gidermek için perküsyon veya titreşimler), nöromüsküler teknikler ve manuel hiperinflasyon veya torbalamayı içerir.

Ortopedik

Ameliyat sonrası hayvan fizyoterapisi, bir hastanın ameliyattan sonraki sonuçlarını iyileştirmeye yardımcı olabilir. Fizyoterapist, bir rehabilitasyon planına başlamadan önce (hayvanın ağırlık taşıma durumu ve özel egzersizlerin ne zaman başlatılması gerektiği dahil) bir cerrahın protokolünü iyi anlamalıdır.

Nörolojik

Nörolojik fizyoterapi, nörolojik bir yaralanma meydana geldikten sonra endikedir. Tüm vücudun rehabilitasyonunu veya sadece tek bir uzvun rehabilitasyonunu içerebilir. Küçük hayvanlarda nörolojik disfonksiyonun en yaygın nedenlerinden biri intervertebral disk hastalığıdır. Nörolojik yaralanmalar konservatif veya cerrahi olarak tedavi edilebilir, ancak başlangıçtaki hasarın miktarı uzun vadeli iyileşme sonuçları üzerinde büyük bir etkiye sahip olabilir. Nörolojik ve ortopedik disfonksiyon için yaygın tedaviler şunları içerir:

  • Masaj
  • Germe
  • Pasif ortak seferberlik
  • Nöromüsküler elektrik stimülasyonu (NMES)

Bazen hayvan fizyoterapistlerinin, bir hayvana tekerlek, koşum takımı veya atel sağlamak gibi uzun vadeli yardımcı çözümlerin gerekli olup olmadığını düşünmesi gerekebilir. Bunlar hastanın günlük yaşam aktivitelerini gerçekleştirmeye devam etme yeteneğini geliştirebilir.

Spor İlacı

Hayvan fizyoterapistleri ayrıca hayvanların atletik veya sportif faaliyetler için eğitilmesiyle de ilgilenmektedir. İyileşme süresini kısaltan ve tam zindeliğe dönüşü teşvik eden müdahaleler, “değerli varlıklar” olarak kabul edilenleri korumak için hayati öneme sahiptir. Hayvan fizyoterapistleri ayrıca uygun kondisyon programları hakkında (hem sporun hem de hayvanın gereksinimlerine özel) sahiplerine rehberlik edebilmelidir.

Yaşlı Bakımı / Geriatri

İnsanlar gibi evcil hayvanlar da daha uzun yaşıyor, bu nedenle yaşa bağlı sorunlar yaşayan hayvanların sayısı artıyor. Uygun terapötik müdahaleler, artrit gibi durumları yavaşlatmaya ve yaşlı bir evcil hayvanın rahatsızlığını azaltmaya yardımcı olabilir. Bu yaşlı hastaların, insan benzerleri gibi, genellikle rehabilitasyon sürecini zorlaştırabilecek başka komorbiditelerle birlikte geldiklerini hatırlamak önemlidir. Diyet, egzersiz, çevresel hususlar ve ağrı giderme dahil bütünsel bir yönetim yaklaşımı, bu hayvanların rahat kalmasını ve işlevlerini daha uzun süre korumasını sağlamaya yardımcı olabilir.

Gelişimsel Sorunlar

Hayvan fizyoterapistleri, genetik veya gelişimsel sorunları olan (örneğin kalça ve dirsek displazisi) çok sayıda genç hayvan görür. Hidroterapi de dahil olmak üzere fizyoterapi yönetimi, bu hayvanların yaşam kalitesini iyileştirebilir ve uzun vadede ameliyat gerekme olasılığını azaltabilir (kalça protezleri gibi).

Hayvanlarda Fizyoterapi Kullanımını Destekleyen Kanıtlar

Hayvanlarda fizyoterapi kullanımını desteklemek için iyi tasarlanmış pek çok çalışma bulunmamakla birlikte, masaj daha detaylı araştırılan bir alandır. İnsanlar ve diğer hayvanlar arasındaki fizyoloji ve anatomideki benzerlikler nedeniyle, masajın insanlarda olduğu gibi hayvanlarda da benzer faydalar sağlayabileceği öne sürülmüştür. Bu faydalar şunları içerir: gevşemeyi teşvik etmek, ağrıyı ve kas gerginliğini azaltmak, venöz ve lenfatik dolaşımı arttırmak ve sinir sistemini uyarmak. Birkaç çalışma bu hipotezleri araştırdı ve şunları buldu:

  • Manuel lenf drenajı, bir kontrol grubuyla karşılaştırıldığında sıçanlarda deneysel olarak indüklenen lenfödemi azaltabilir
  • Atların kaudal uyluk kaslarına masaj yapmak, sahte bir tedaviye kıyasla hareket aralığını arttırır.
  • Rahatlatıcı masajın kullanılması, yarış atlarını sakinleştirmeye ve rahatlatmaya ve yarış performansını iyileştirmeye yardımcı olabilir.

İnsanlar ve Hayvanlar Arasındaki Farklar

Yukarıda tartışılan insan ve hayvanlar arasındaki benzerliklere rağmen, birçok farklılık da vardır. Hayvan fizyoterapistlerinin etkili bir tedavi planı oluşturabilmeleri için her türün karşılaştırmalı anatomisi ve biyomekaniği hakkında iyi bir anlayışa sahip olmaları önemlidir.

Hastalıkların patogenezi, ortak patolojiler veya işlev bozukluklarında bile hayvanlar ve insanlar arasında çok farklı olabilir. Örneğin:

  • İnsanlarda çapraz bağ yırtılmaları, sporcularda daha sık görülen akut bir yaralanmadır, ancak köpeklerde bunlar kronik hastalık süreçlerinin sonucudur. Bu nedenle, hayvanlarda çapraz bağ onarımı için ameliyat sonrası rehabilitasyon, kronik koşulsuzlaştırma bağlamında gerçekleşir.
  • İnsanlarda, intervertebral disk hastalığında dinamik dalgalanmalar vardır, ancak köpeklerde özellikle kondrodistrofik (yani kısa bacaklı fenotip) dachshund gibi köpeklerde disk kireçlenir ve disk materyali çıkarsa, ameliyat hemen hemen her zaman endikedir. Yukarıda bahsedildiği gibi, intervertebral disk hastalığı, küçük hayvanlarda nörolojik disfonksiyonun en yaygın nedenlerinden biridir.

İnsan-Hayvan İkilisi

İnsan-hayvan bağı (veya ikilisi) şu şekilde tanımlanır: “ilgili her iki deneğin sağlığı ve esenliği için gerekli olan karşılıklı davranışlarla modüle edilen, insanlar ve diğer hayvanlar arasındaki karşılıklı olarak yararlı ve dinamik ilişki.” Bu ikili bir ebeveyn-çocuk ilişkisini taklit edebilir. Örneğin köpek-insan bağlanma bağının, insan bakıcı-bebek ilişkilerinde ortaya çıkan bağlanma bağlarının dört özelliğinin tümünü içerdiği söylenir:

  • Yakınlık arayışı
  • Ayrılıkla ilgili sıkıntı
  • Güvenli liman etkisi
  • Güvenli taban etkisi

 Schöberl ve meslektaşları tarafından yapılan bir araştırma, bu bağlanma kavramını pekiştiriyor. Bu çalışma, sahiplerinin “sosyal partner” veya “anlamlı bir arkadaş” olarak kabul edilen köpeklerin, diğer köpeklere kıyasla sabah tükürük kortizol kontrol değerlerinin daha düşük olduğunu buldu.

Hayvan hastalarını değerlendirirken, bir hayvanla ilgili tüm bilgilerin doğrudan bakıcıdan geldiğini hatırlamak önemlidir. Ayrıca bakıcının kişiliği ve duygularının hayvan üzerinde önemli bir etkisi olabilir. Örneğin, nevrotiklik, ağrıyı felakete uğratma ve ağrıya bağlı kaygı ile pozitif olarak ilişkilidir. Bu özellikleri sergileyen sahiplerin, hayvanlarının ağrı seviyeleri veya sakatlıkları hakkında felakete yol açması daha olasıdır. 

Pettersson tarafından yapılan bir araştırma,hem köpeklerin hem de bakıcılarının oksitosin ve kortizol düzeylerinin, sahibinin köpekle etkileşim kurma biçimleri ve bu etkileşimden kaynaklanan davranışlarla ilişkili olduğunu belirtmektedir. Bu nedenle, sahibi için ağrı sinirbilimi eğitimi, hayvanın tedavisinde önemli bir rol oynar.

Atlar söz konusu olduğunda, araştırmalar yüksek derecede duygusal bulaşma olduğunu göstermektedir. Duygusal bulaşma, “başka bir kişinin duygusal durumunun otomatik olarak benimsenmesi olgusu” olarak tanımlanır. Hayvan fizyoterapisinde, türdeşlerin (yani aynı türün bir üyesi) veya çevresindeki diğer hayvanların/insanların duygusal durumunu yansıtan hayvanı ifade eder.

Atların, insan-at etkileşimlerini gözlemlerken duygusal bulaşıcılık gösterdiği bulunmuştur.

Bu insan-hayvan ikilisini anlamak ve hayvan davranışları konusunda bir farkındalığa sahip olmak, fizyoterapistin hayvan hastalarına güvenli ve etkili bir şekilde yaklaşmasını ve tedavi etmesini sağlar.

Özet

  • Hayvan fizyoterapisi bir uygulama alanı olarak büyüyor.
  • Araştırma şu anda sınırlı olmakla birlikte, hayvanlar üzerinde insan fizyoterapi tekniklerinin kullanımını desteklemek için yeterli türler arası benzerlik olduğuna dair kanıtlar bulunmaktadır.
  • Bir hayvanın davranışı, sahibinin anlayış düzeyi ve duyguları, fizyoterapi müdahalelerinin sonucunu etkileyebilir.

Yazının orijinaline buradan ulaşabilirsiniz.

Diğer makalelerimize göz atmak için buraya tıklayabilirsiniz.

REFERANSLAR

  1.  Prydie D, Hewitt I editors.Practical Physiotherapy for Small Animal Practice. Chichester: John Wiley & Sons, Ltd, 2015.
  2. ↑ McGowan CM, Stubbs NC, Jull GA. Equine physiotherapy: a comparative view of the science underlying the profession. Equine veterinary journal. 2007 Jan;39(1):90-4.
  3. ↑ Jump up to:3.0 3.1 3.2 McGowan CM. Introduction. In: McGowan CM, Goff L editors. Animal Physiotherapy: Assessment, Treatment and Rehabilitation of Animals. Wiley-Blackwell, 2016. p.1-2
  4. ↑ Calatayud M. A royal history of animal physiotherapy. Available from: http://history.physio/a-brief-history-of-animal-physiotherapy/ (accessed 2 January 2021)
  5. ↑ Jump up to:5.00 5.01 5.02 5.03 5.04 5.05 5.06 5.07 5.08 5.09 5.10 5.11 5.12 5.13 5.14 5.15 5.16 5.17 5.18 Van Der Walt, A. Introduction to Animal Physiotherapy Course. Physioplus, 2021.
  6. ↑ Veenman P. Animal physiotherapy. Journal of Bodywork and Movement Therapies. 2006; 10(4): 317-27.
  7. ↑ Schiffman JD, Breen M. Comparative oncology: what dogs and other species can teach us about humans with cancer. Philos Trans R Soc Lond B Biol Sci. 2015; 370(1673): 20140231.
  8. ↑ McCoy AM, Toth F, Dolvik NI, Ekman S, Ellermann J, Olstad K et al. Articular osteochondrosis: a comparison of naturally-occurring human and animal disease. Osteoarthritis Cartilage. 2013; 21(11): 1638-47.
  9. ↑ Skurla CP, Pluhar GE, Frankel DJ, Egger EL, James SP. Assessing the dog as a model for human total hip replacement. Analysis of 38 canine cemented femoral components retrieved at post-mortem. J Bone Joint Surg Br. 2005; 87(1): 120-7
  10. ↑ Price H. Introduction to veterinary physiotherapy. Companion Animal. 2014; 19(3): 130-3.
  11. ↑ Jump up to:11.0 11.1 11.2 Colveiro AC, Rauber JS, Ripplinger A, Wrzesinski M, Schwab ML, Pigatto A, Ferrarin DA, Mazzanti A. Neurological and Orthopedic Diseases in Dogs and Cats Submitted to Physiotherapy. Acta Scientiae Veterinariae. 2020 Oct 13;48.
  12. ↑ Doyle A, Horgan NF. Perceptions of animal physiotherapy amongst Irish veterinary surgeons. Ir Vet J. 2006; 59(2): 85-89.
  13. ↑ Jump up to:13.0 13.1 13.2 Rivière S. Physiotherapy for cats and dogs applied to locomotor disorders of arthritic origin. Veterinary Focus. 2007;17(3):32-6.
  14. ↑ Cottriall S. The geriatric canine and physiotherapy. Companion Animal. 2014; 19: 296-300.
  15. ↑ Preston T, Wills AP. A single hydrotherapy session increases range of motion and stride length in Labrador retrievers diagnosed with elbow dysplasia. The Veterinary Journal. 2018; 234: 105-10.
  16. ↑ Corti L. Massage therapy for dogs and cats. Top Companion Anim Med. 2014; 29(2): 54-7.
  17. ↑ Hill C, Crook T. The relationship between massage to the equine caudal hindlimb muscles and hindlimb protraction. Equine Vet J Suppl. 2010; (38): 683-7.
  18. ↑ Kowalik S, Janczarek I, Kędzierski W, Stachurska A, Wilk I. The effect of relaxing massage on heart rate and heart rate variability in purebred Arabian racehorses. Anim Sci J. 2017; 88(4): 669-77.
  19. ↑ Griffon DJ. A review of the pathogenesis of canine cranial cruciate ligament disease as a basis for future preventive strategies. Vet Surg. 2010; 39(4): 399-409.
  20. ↑ Southpaws Specialty Surgery for Animals PTY LTD. Cruciate Disease in Dogs Explained With Animation. Available from: https://www.youtube.com/watch?v=UKXVyNFe31k [last accessed 4/1/2021]
  21. ↑ Southeast Veterinary Neurology. What is Intervertebral Disk Disease(IVDD) in Dogs?. Available from: https://www.youtube.com/watch?v=7OgOSwNL9Qs [last accessed 4/1/2021]
  22. ↑ Scopa C, Contalbrigo L, Greco A, Lanatà A, Scilingo EP, Baragli P. Emotional Transfer in Human-Horse Interaction: New Perspectives on Equine Assisted Interventions. Animals (Basel). 2019; 9(12): 1030.
  23. ↑ Payne E, Bennett PC, McGreevy PD. Current perspectives on attachment and bonding in the dog-human dyad. Psychol Res Behav Manag. 2015; 8: 71-9.
  24. ↑ Schöberl I, Wedl M, Bauer B, Day J, Möstl E, Kotrschal K. Effects of owner-dog relationship and owner personality on cortisol modulation in human-dog dyads. Anthrozoös. 2012; 25(2): 199–214.
  25. ↑ Kadimpati S, Zale EL, Hooten MW, Ditre JW, Warner DO. Associations between Neuroticism and Depression in Relation to Catastrophizing and Pain-Related Anxiety in Chronic Pain Patients. PLoS One. 2015; 10(4): e0126351.
  26. ↑ Petersson M, Uvnäs-Moberg K, Nilsson A, Gustafson LL, Hydbring-Sandberg E, Handlin L. Oxytocin and Cortisol Levels in Dog Owners and Their Dogs Are Associated with Behavioral Patterns: An Exploratory Study. Front Psychol. 2017; 8: 1796.
  27. ↑ Singer T, Tusche A. Understanding others: brain mechanisms of theory of mind and empathy. In: Glimcher PW, Fehr E editors. Neuroeconomics: Decision making and the brain. London: Elsevier, 2014. p.513-32
  28. ↑ Trösch M, Pellon S, Cuzol F, Parias C, Nowak R, Calandreau L et al. Horses feel emotions when they watch positive and negative horse-human interactions in a video and transpose what they saw to real life. Anim Cogn. 2020; 23(4): 643-53.