Kekeleyen Öğrencilere Öğretirken Nelere Dikkat Edilmeli?

Kekeleyen Öğrencilere Öğretirken Nelere Dikkat Edilmeli?

Eğer öğretmenlik kariyerinizde kekeleyen öğrencileriniz olduysa onları en iyi şekilde nasıl destekleyebileceğiniz konusunda sorularınız olmuştur. Hem size hem de öğrencilerinize yardım etmek amacıyla bu konuyla ilgili en sık aldığımız soruların cevaplarını sizlerle paylaşmaya karar verdik.

 

Kekeleyen Öğrencilerle İlgili Sık Sorulan Sorular

Sınıfımda bir çocuk kekelediği zaman ne yapmalıyım?

Bir çocuk kekelediğinde yapılacak en önemli şey iyi bir iletişimci gibi davranmaktır. Yani,

  • Göz temasını koruyup çocuğa cümlesini bitirmesi için zaman tanıyın,
  • Çocuğun yerine sözcükleri söylemek ya da cümleleri tamamlamak gibi davranışlardan kaçının,
  • Tutum ve tavırlarınızla çocuğun söylediği şeye nasıl söylediğinden daha çok önem verdiğinizi gösterin,
  • Bekleme davranışı için örnek olun—çocuğun sorusunu cevaplamadan önce iki saniye beklemek gibi—ve konuşmanıza normalden fazla duraklar ekleyerek konuşmanın çocukta yarattığı baskıyı azaltmaya yardımcı olun.

Yukarıdaki tavsiyeler sınıfınızdaki tüm çocuklar için faydalı olacaktır.

Şu tür ifadeler kullanmaktan kaçının: “Yavaş konuş”, “Derin nefes al”, “Rahat ol” ya da “Önce ne söyleyeceğini bir düşün, ondan sonra söyle”. Bu tür tavsiyelerde bulunmamızın nedeni, kendi yaşadığımız kimi takılmalarda yavaşlama, rahatlama ya da ne söyleyeceğimizi önceden düşünme stratejilerinin işe yaramış olması olabilir ancak unutulmamalıdır ki kekemelik bir konuşma problemidir ve bu tür tavsiyelerin kekeleyen çocuklar için hiçbir faydası yoktur.

 

Çocuğa kekemelik terapisinde öğrendiği teknikleri sınıfta da kullanması gerektiğini hatırlatmalı mıyım?

Net bir şekilde çocuk ya da Dil-Konuşma Terapisti tarafından sizden böyle bir hatırlatma yapmanız istenmemişse, en iyisi hatırlatmamak olacaktır.

Çocuklar terapilerde, konuşma teknikleri denen farklı stratejilerle konuşmalarını yönetmeyi öğrenirler. Ancak, bu tür tekniklerin farklı ortamlarda (Örn: sınıf, terapi odası vb.) başarıyla kullanılabilmesi zaman ve yoğun pratik gerektirir. Konuşmalarını her tür ortamda denetim altında tutmak, kekeleyen çocukların büyük bir bölümü için pek kolay bir iş değildir. Bunun için yeterli olgunluğa henüz erişmemişlerdir. O yüzden, çocuğun öğrendiği teknikleri sınıfta da kullanmasını beklemek pek gerçekçi olmaz.

 

Çocuk, konuşma anlamında zor bir gün geçiriyorsa ne yapmalıyım?

Konuşmanın daha zor geldiği günlerde, sizin ne yapmanızı istediğini çocuğun kendisinden öğrenmek en iyi yöntemdir.

Kekeleyen çocuklar, konuşurlarken zorlandıklarında öğretmenlerinin ya da akranlarının nasıl tepki vermesini istedikleri bakımından epey farklılık gösterirler. Örneğin kimi çocuk, böylesi bir problemli günde öğretmenin diğer günler nasıl davranıyorsa öyle davranmasını, yine sınıfta sesli okuma egzersizleri gibi etkinlikler için kendisini seçmesini isteyebilir.

Öte yandan, başka bir çocuk, yine konuşmanın sıkıntılı olduğu bir günde, öğretmenin kendisine dair sözlü katılım beklentisini düşürmesini, sadece elini kaldırdığında kendisine söz vermesini, sesli okuma gibi etkinliklerde pas geçmesine izin vermesini isteyebilir.

 

Kekeleyen bir çocuk başka bir çocuğun sözünü kestiğinde ne yapmalıyım?

Kekelemeyen bir çocuk başkasının sözünü kestiğinde nasıl davranıyorsanız aynen öyle davranın. Birileri hali hazırda konuşurken konuşmak daha kolay geldiğinden kekeleyen çocuklar bazen başkalarının sözlerini kesme eğilimi gösterebilirler. Başkaları konuşurken dinleyicilerin ilgisi onların üzerinde olduğundan, kekeleyen çocuklar kendileri için en zor olan konuşma başlatma davranışını diğerlerinin sözlerini keserek yapmayı tercih edebilirler.

Her ne kadar akranlarının sözünü keserek konuşmaya başlamak daha kolay gelse de kekeleyen çocuklar da diğer tüm çocuklar gibi etkili bir iletişimde uyulması gereken kuralları öğrenmelidir.

 

Kekeleyen çocuklar için sözlü anlatım etkinliklerini nasıl daha kolay bir hale getirebilirim?

Kekeleyen çocuklar için sözlü anlatım etkinliklerini olumlu deneyimlere dönüştürmek adına yapabileceğiniz pek çok şey var. Aşağıdaki faktörleri göz önünde bulundurarak, çocukla birlikte bir plan yapabilirsiniz:

  • Sıra—çocuk sözlü sunuyu yapanlar arasından ilk sırada mı, orta sırada mı yoksa sonlarda mı olmayı tercih ediyor?
  • Hazırlanma fırsatı—çocuğa, evde, sizinle birlikte, bir arkadaşıyla ya da terapi oturumu sırasında, kendisini en rahat hissettiği yerlerde prova yapma fırsatı tanınmalı.
  • Dinleyici sayısı—sözlü performans birebir bir ortamda mı, küçük bir grubun önünde mi yoksa tüm sınıfın önünde mi olacak?
  • Diğer unsurlar—sözlü sununun zaman sınırlaması var mı ya da kekeleyen çocuğun değerlendirme ölçütleri farklı mı olacak?

 

Sınıftaki tüm öğrencilerle kekemelik hakkında konuşmalı mıyım?

Bu konuya, kekeleyen çocuğun kendisine ve çocuğun Dil-Konuşma Terapistine danışarak karar vermelisiniz. Kimi çocuklar kekemelik hakkında sınıf arkadaşlarıyla konuşulmasından hiç rahatsız olmayabilirler. Başka çocuklar ise kekemeliğin özel bir konu olduğunu ve açık bir şekilde sınıftaki diğer çocuklarla bu konuda konuşulmasını doğru bulmayabilirler.

Bazen, kekeleyen bir çocuk tüm sınıfa kekemelik hakkında bir sunu yapabilir. Çocuk bu sunuyla arkadaşlarına kekemelik hakkında bazı gerçek bilgiler verebilir, ünlü kekemelerden örnekler gösterebilir, kekelediği anlarda arkadaşlarının nasıl davranmasını beklediğini açıklayabilir, hatta arkadaşlarına farklı kekeleme şekilleri öğretebilir.

Kekeleyen bir çocuğun sınıfta sunu yapmasının gözlemlediğimiz faydalarından biri de akranların sergilediği dalga geçme davranışındaki azalmadır. Eğer diğer çocuklar problem hakkında daha fazla bilgi sahibi olurlarsa kekeleyenleri aşağılama ya da dalga geçme davranışları azalabilir.

Kekemelik konusu diğer insanlarla açıkça konuşmaya hazır olmayan çocuklar için doğru bir tercih olmayabilir elbette. Kekemelik hakkında sınıfta sunu yapılması zaten konuşma terapisinin öğelerinden biridir ve genelde konuşma terapisti kekeleyen çocuğun okulunu ziyaret ettiği bir günde böyle bir sunu yapar. Sınıfınızdaki çocuğun böyle bir sunu yapmaya hazır olup olmadığı ile ilgili konuşma terapistine danışmanızda fayda vardır.

 

Sınıf arkadaşlarının alay etme davranışı ile nasıl baş edebilirim?

Kekeleyen bir çocukla alay edildiğini gördüğünüzde, normal bir çocukla dalga geçildiğinde ne yapıyorsanız onu yapın. Ne yazık ki kekelesin ya da kekelemesin, çocukların çoğu alay etme davranışına maruz kalabilmektedir.

Daha önce de söylediğimiz gibi, eğer çocuk hazırsa, kekemelikle ilgili sınıfa bir sunu yapılması alay etme davranışını önemli düzeyde azaltmaktadır.

Bunun dışında, zaten sizin müdahaleniz olduğu anda alay etme davranışı da ortadan kalkacaktır. Pek çok okulda artık alay etmeye karşı yazıya dökülmüş net tavır ve tutumlar var, ayrıca okulda çalışan rehber öğretmenler de bu konuda çok yardımcı olabilirler.

 

Belki aşağıdaki öneriler işinize yarayabilir:

  • Çocuğun söylediklerine kulak verip hemen destek olmaya çalışın. Sadece, “Herkesle alay edilir, boş ver.” gibi bir şey söyleyip alay edilmeye karşı çocuğa destek olabileceğinizi düşünmeyin.
  • Çocukla birlikte alay etme ve zorbalık davranışlarına karşı kullanılabilecek problem çözme ve baş etme stratejilerini konuşun ve kendisine uygun bir iki tanesini seçin. Bu problem çözme ve baş etme stratejileri konuşma terapisinin de bir parçası olabilir.
  • Çevredeki diğer insanları eğitin. İnsanların kekemelikle ilgili bilgi ve farkındalıkları arttıkça, bu konuyla alay etme davranışlarında gözle görülür bir azalma olacaktır.
  • Sınıfınızda genel olarak alay etme ve zorbalık davranışları hakkında konuşun. Büyük olasılıkla, alay etme ve zorbalık davranışlarına maruz kalan sadece kekeleyen çocuk değildir.
  • Ebeveynlerle, konuşma terapistiyle ve diğer öğretmenlerle konuşarak herkesin her şeyin farkında olmasını sağlayın.

 

Sınıfımda konuşurken kekeleyen bir çocuğu cesaretlendirmek için neler söyleyebilirim?

Sınıfınızda konuşurken kekeleyen bir çocuğu cesaretlendirmenin en iyi yolu çocuğa, söylediği şeyin söyleme biçiminden daha önemli olduğunu hem sözleriniz hem de davranışlarınızla hissettirmek olacaktır. Bunun dışında, aşağıdaki önerileri de uygulayabilirsiniz:

  • Düşüncelerini paylaştığı için kendisini takdir edip övün,
  • Kekemeliğin sizi rahatsız etmediğini söyleyin,
  • Kendisine konuşma fırsatları verin. Bir sorunuza onun cevap vermesini isteyin ya da bir konu hakkında konuşurken onun da ne düşündüğünü sorun.
  • Kekelemenin bir sorun teşkil etmediğini anlamasını sağlayın.

Kekemelikle ilgili genel durum, sınıfınızdaki kekeleyen çocuk, kekeleyen çocukların anne-babalarına ne söylenmesi gerektiği gibi konularda da aklınıza gelen başka sorular olabilir. Eğer ulaşabileceğiniz bir konuşma terapisti yoksa DİLGEM ile temasa geçip destek isteyebilirsiniz.

 

Dil ve Konuşma Terapistleriyle Bilgi Paylaşımı ne kadar önemlidir?

Sınıfınızda kekeleyen bir çocuk varsa, sizin o çocuk ve çocuğun iletişim becerileri hakkındaki görüş ve düşünceleriniz konuşma terapisti için son derece önemli ve kıymetlidir. Ancak, tıpkı sizler gibi Dil ve Konuşma Terapistleri de çok meşgul insanlar olduğundan her zaman için çocuk hakkında konuşmaların yapılacağı bir toplantı ayarlanması mümkün olmayabilir.

Yine de sizin katkılarınız çok değerli olacaktır. Aşağıdaki noktalarla ilgili düşüncelerinizi Dil ve Konuşma Terapistlerine bir toplantı, e-posta ya da telefon görüşmesi aracılığıyla aktarmanız çocuk için son derece faydalıdır.

  1. Söz konusu çocuğun sınıf içerisinde en etkili ve verimli öğrenme stratejisine dair gözlemleriniz,
  2. Çocuğun akademik başarı düzeyi ve kekemeliğin bu başarı düzeyi üzerindeki etkisi:
    1. Sınıfta gönüllü olarak parmak kaldırıyor mu?
    2. Sesli okuma etkinliklerinde gönüllü oluyor mu?
    3. Performans etkinlikleri ya da sözlü sunulara katılıyor mu?
    4. İşbirlikçi öğrenme etkinliklerine katılıyor mu?
  3. Çocuğun sosyal ilişkileri ve kekemeliğin bu ilişkiler üzerindeki etkisi:
    1. Çok arkadaşı var mı?
    2. Kekemeliğinden dolayı alay konusu oluyor mu?
    3. Başkalarının sözünü kesiyor ya da konuşma fırsatı vermiyor mu?
    4. Kekemeliğinden dolayı diğer çocuklar kendisine farklı davranıyorlar mı ya da onu da “içlerinden biri” olarak görüyorlar mı?
  4. Ve şunlarla ilgili aklınıza gelebilecek sorular:
    1. Çocuğun kekemeliği ve diğer iletişim becerileri
    2. Çocuğun katılacağı konuşma terapisi programı
    3. Kekemelik hakkında genel bilgi

 

Anne-Babalarla Bilgi Paylaşımı ne kadar önemlidir?

Ebeveynlerin, çocukları ve kekeliyor olmasının çocuklarını sınıfta nasıl etkilediğine dair bir sürü sorusu olabilir. Örneğin, çocuklarının derslere katılım gösterip göstermediğini ya da arkadaşlarının onunla dalga geçip geçmediğini öğrenmek isteyebilirler veya kekemelik hakkında bazı temel soruları olabilir. Eğer çocuk halihazırda bir konuşma terapisi almıyorsa, kekemelik hakkında çocuğa yardımcı olmak için neler yapabileceğine dair de yardımınızı isteyebilirler.

Ebeveynlerle buluştuğunuzda, Dil ve Konuşma Terapistleri ile paylaşılabilecek bilgilerin benzerlerini onlarla da paylaşın. Kekemeliğin çocuk üzerindeki etkilerine dair anne-babalarla konuşurken açık ve samimi olun. Çoğu zaman, kekemeliğinin okulda çocuk için bir problem yaratmayacağına ikna olabilmeleri sizden alacakları bilgi, görüş ve değerlendirmelere bağlı olacaktır. Ancak, çocuğun durumuyla ilgili kaygılarınız varsa, vereceğiniz örneklerle anne-babaların çocuğa yardımcı olma konusunda karar vermesini kolaylaştırmaya çalışın.

Ebeveynlerin kekemelik hakkında daha fazla bilgilendirilmesi gerektiğini düşünüyorsanız, DİLGEM Dil ve Konuşma Terapistleriyle görüşmelerini sağlayın. Okulunuzda bir terapist yoksa bizimle irtibata geçebilirsiniz.

 

Kaynakça

Bu makalenin yazımında ASHA kaynak olarak kullanılmıştır.