Pelteklik (Sigmatizm) : Nedenleri ve Tedavisi

Pelteklik (Sigmatizm) : Nedenleri ve Tedavisi

Küçük çocukların dil becerilerini eğitilirken peltek konuştuklarında birçok insan bunu sevimli bulma eğilimindedir. Bununla birlikte, Almancadaki çeşitli S seslerini telaffuz etmek de zordur. Ancak ebeveynler çocuklarının pelteklik problemi uzun bir süre devam ettiğinde, bunun hayat boyu böyle kalıp kalmayacağını merak etmeye başlarlar.

Hayır. Peltek tedavi edilebilir. Bunu yapabilmek için çocuğun peltekliğin nedeni belirlenmeli ve bir konuşma terapisti tarafından destek alınmalıdır. Bu yazıda, peltekliğin nedenlerini derledik ve diğer birçok sorunun yanı sıra, hayatlarının erken dönemlerinde pelteklik problemi yaşamamış olan yetişkinlerinde ileriki hayatlarında yaşayabilecellerinden bahsettik.

Pelteklik Nedir?

Pelteklik veya Sigmatizm (Yunanca ‘sigma’ harfinden türetilmiştir), S seslerinin ve ses bağlantılarının doğru şekilde oluşmadığı bir konuşma bozukluğudur. Örneğin, bunlar arasında keskin veya yumuşak ve Almanca’da ‘z’ veya ‘x’ ve ‘chs’ harflerine karşılık gelen /ts/ ve /ks/ ses bağlantıları bulunur. Bu seslerden hangisinin özellikle etkilendiği, etkilenen kişiye bağlı olarak farklılık gösterebilir.

Genellikle, ön dişlerin iç tarafında veya hemen arkasında dil ile bir ‘s’ oluşur. Aradaki küçük bir boşluktan, solunan hava akar ve tipik tıslama sesini üretir. Peltekliğin farklı formlarında, bu S ses oluşumu sırasında farklı artikülatör işlevler doğru şekilde yerine getirilmez. Bu, örneğin dudak hareketini, dil hareketini veya yumuşak damağı etkileyebilir. Bu nedenle, pelteklik sorunun nerede olduğuna bağlı olarak her zaman biraz farklı geliyor.

Pelteklik genellikle diğer ses malformasyonları ile birlikte ortaya çıkar. Ayrıca ‘k’, ‘r’, ‘ch’ (chitism) veya ‘sch’ (çetizm) genellikle doğru telaffuz edilmez. Ayrıca genizden konuşmak da eklenebilir. İlgili bozukluklar Parazitizm (S sesleri başka bir ses ile değiştirilir) ve Asigmatizmdir (S sesleri asla konuşulmaz).

Dilde Pelteklik Neden Olur?

Pelteklik, hala dil ediniminin ortasında olan çocuklarda çok yaygındır. Sonuçta, ‘s’ oluşturmak nispeten zor bir sestir. Kimi zamanda (Örneğin; travma sonrası) pelteklik yaşansa da zamanla kendi kendine kaybolabildiği de görülür.

Pelteklik nedenleri şunlardır :

  • Yanlış Hizalanmış Dişler: Açık bir ısırık veya diş boşlukları S sesleri oluşturmayı zorlaştırabilir.

 

  • İşitme Bozuklukları: Geçici işitme bozuklukları çocuğu yanlış sesler vermeye başlayacak şekilde etkileyebilir. Bu zaten orta kulak enfeksiyonu nedeniyle olabilir. Çünkü çocuklar artık yeterince net duymuyorlar veya çok yüksek sesle müzik dinleyebiliyorlar. Bununla birlikte, işitme bozuklukları da doğuştan olabilir.

 

  • Dil veya Damak Değişiklikleri: Dil veya damakta oluşan hasar veya malformasyonlar, S sesinin doğru telaffuzunu imkansız hale getirebilir.

 

  • İşitsel Algısal Bozukluk: Çocuk önemli sesleri önemsiz seslerden ayırt edemez. Sesleri ayırt etmeyle ilgili sorunlar vardır. İşitme duyusunun kendisi işitsel algısal bozukluk durumunda mükemmel çalışır.

 

  • Ailesel Birikim: Pelteklik genetik olmasa da, bu bozukluk bazen bir aile içinde daha yaygındır. Bir yandan, Sigmoidizm koşulları kalıtsal olabilir (yanlış hizalanmış dişler, işitme kaybı,. . .). Öte yandan, ebeveynler ve büyük kardeşler rol model bir işleve sahiptir. Çocuklar dili taklit ederek öğrendikleri için rol modellerinin dil hatalarını da benimsenmektedir.

 

  • Motor: Ağız ve vücudun motor becerileri dil gelişimini etkileyebilir. İyi gelişmiş bir ağız kasları, çeşitli seslerin oluşumu için önemlidir. Ağız sürekli açıksa ve dil istirahat halinde ağızda topallıyorsa, bunlar kötü oral motor becerilerin belirtileridir.

Pelteklik Genetik Midir?

Ayrıca, peltekliğin psikolojik nedenleri de olabilir. Örneğin,  bazı çocuklar diğer yakın çevresinden ilgi ihtiyacı hissettiklerinde , bazı çocuklarsa aşırı yorgun olduklarında pelteklik problemi yaşayabilir. Bu durumda yorgunluk kas gerginliğini ve kontrolünü azaltır.

Pelteklik Kendi Başına Kaybolabilir Mi?

Yaşamın ilk üç ila dört yılında, birçok çocuk peltektir. Çünkü henüz S seslerini nasıl düzgün bir şekilde oluşturacaklarını öğrenmemişlerdir. Bu seslerin öğrenilmeleri nispeten zordur ve bu nedenle dil gelişiminde daha sonra ustalaşırlar. Peltek bir çocuk konuşmayı yeni öğrenirken buna “Fizyolojik Pelteklik” denir. Çoğu durumda, bu kendiliğinden çözülür. Ebeveynler, net bir şekilde konuşarak ve uygun eklemlenme için hedeflenen egzersizler ile bunu desteklemeye çalışabilirler.

En geç beş yaşına kadar bir çocuğun pelteklik konuşması artık normal değildir. Bu yüzden bir çocuk doktoruna başvurulmalıdır. Doktor daha sonra konuşma terapisi tedavisi için reçete yazar. Terapiye zamanında başlamak önemlidir. Çünkü o zaman daha kolay ve daha hızlı bir şekilde iyileşme gerçekleşecektir.

Pelteklik Nasıl Geçer?

Sigmatizmin kendisi önlenemez. Bununla birlikte, ebeveynler pelteklikten kaçınmaya çalışabilirler. Bunu yapmak için, konuşma bozukluklarının genel risklerini aşağıdakilerle azaltmalıdırlar:

  • Orta kulak enfeksiyonlarında işitme engellerini önlemek için çocuğunuzla birlikte hızla doktora gidin.
  • Çocuğunuzun sürekli ağızdan nefes alıp almadığına dikkat edin, çünkü ağız solunumu maloklüzyonlara yol açabilir.
  • Çocuğunuz iki yaşına kadar başparmağı veya emziği emmeyi bırakacaktır, çünkü çok uzun emme de maloklüzyonlara ve miyolonksiyon bozukluğuna neden olabilir.

Pelteklik İçin Başka Ne Yapılabilir?

Ebeveynler konuşma terapisinde önemli bir rol oynar. Evde çocuklarıyla seanslarda kararlaştırılan egzersizleri düzenli olarak gerçekleştirdiklerinden emin olmalıdırlar. Diş veya çene yanlış hizalamaları varsa (örneğin açık ısırık), bir ortodontist de düzenlemenin gerekli olup olmadığı sorulmalıdır.

Pelteklik için Terapi

Myofonksiyonel bir bozukluk varsa, konuşma terapisti önce kas dengesini sağlamak için çocukla birlikte çalışır. Egzersizlerle dudaklar güçlendirilir ve “dil uyku yeri” uygulanır (dilin ucu üst kesici dişlerin biraz arkasında olmalıdır), böylece dil artık dişlere baskılar. Ayrıca çocuğun yanlış S-seslerden doğruyu ayırt etmede sorun olup olmadığı kontrol edilmelidir.

Yavaşça ve eğlenceli bir şekilde, konuşma terapisti çocukla S seslerine yaklaşır: bir yılan gibi tıslanır, daha sonra S hecelere, daha sonra kelimelere dahil edilir. Böylece S kelimede farklı pozisyonlarda pratik edilir. Bundan sonra, S ilk başta sadece bir kelimeyle farklılık gösteren cümlelerde kullanılır.

Terapinin ileri ki derslerinde, cümleler giderek daha zor hale gelir, sonunda S-seslerinin doğru telaffuzu çocuğun spontan dilinde uygulanana kadar. Kartlar veya diğer yardımlar, doğru eklemlenme çocuğun özel dikkat etmeden bile S’yi doğru telaffuz etmesi için sağlamlaşıncaya kadar insanlara S seslerinin doğru telaffuzunu hatırlatmak için eğlenceli bir şekilde kullanılır.

 

Kaynak :

Bu makale DİLGEM stajyeri ve Almanya Potsdam Üniversitesi 3.sınıf öğrencisi Buket Temel tarafından yazılmıştır. Bu makalede faydalanılan kaynaklara buradan ulaşabilirsiniz.