Psikolojik Testler Nedir ve Nasıl Kullanılırlar?

Psikolojik Testler Nedir ve Nasıl Kullanılırlar?

Psikolojik test kavramı günümüzde değişik anlamlarda kullanılmaktadır. Bu da psikolojik testlerin tanımını yapmayı güçleştirmektedir. Psikolojik test, temel olarak kişiye ait bir davranış kalıbının standart ve objektif ölçümüdür. Test sonuçları kişilerin davranışlarından örnekler verir ve bunu başka insanların ya da kişinin farklı zamanlardaki davranışlarıyla kıyaslama imkanı sunar. Psikolojik testler diğer bilimlerde kullanılan testlere benzer.

Örneğin kandaki demir miktarı kandan örnek alınarak ölçülüyorsa bir psikolog da bir yetişkinin kişilik özelliklerini kişilik testleri ile ölçer. Psikolojik testlerde bir özelliğin doğrudan ölçümü mümkün olamayacağı için bu testlerdeki maddelere ve uyarıcılara verilen cevapların bireyin duygu, düşünce, inanç ve tutumlarını yansıtan davranışlar olarak kabul edilmektedir. Kısacası psikolojik testler davranışların örneklemidir ve standart koşullar altında elde edilmiştir.

 

Psikolojik Testler ve İşlevleri

Genel olarak psikolojik testlerin işlevi, aynı kişinin farklı durumlar karşısındaki tepkilerini veya diğer kişilerle arasındaki farkları ölçmektir. Psikolojik testlerin ilk olarak kullanım alanı okullar ve çocuklar olmuştur. Uygulama alanında ilk yararlı olan testler zeka geriliği alanında geliştirilmiştir. Bunu duygusal yönden bozukluğu olanlar, çocuk suçlular ve başka türden davranış bozukluğu olanlar takip etmiştir.

Psikolojik testlerin ikinci kullanım alanını işletmecilik oluşturmaktadır. Bunu ise kişisel olarak danışanlarda duygusal iyilik ve etkinlik açısından yardım alma, kendini anlama ve kişisel gelişimi arttırmayı hedefleyenler takip etmektedir. Günümüzdeki kullanımı ele alındığında psikolojik testler psikiyatrik bozukluğun tanı veya sınıflandırmasında, sıklık açısından incelenmesi, prognoz ya da yordama amacıyla kullanılmaktadır. Günlük kullanımda bu testlerin araştırmalarda da önemli işlevleri vardır.

Her çeşit araştırmada bireysel farklılıkların iyi yapılandırılmış testlerle duyarlı şekilde ölçümü zorunluluktur. Bu şekilde araştırılan konuların daha objektif, geçerli ve güvenilir bir şekilde değerlendirilmesi hedeflenmektedir. Psikolojik testler farklı özellikler açısından sınıflandırılabilir. Ama en yaygın olan sınıflama yetenek testleri ve kişilik testleri sınıflamasıdır. Yetenek testleri kendi içerisinde zeka testleri ve özel gruplar için yetenek testleri olarak sınıflandırılmaktadır.

Kişilik testleri ise kişiliği ölçen test ve buna ilave olarak ilgi, değer ve tutum ölçekleri yer alır. Kişiliği ölçen testler ise kendi içinde nesnel ve projektif testler olarak ikiye ayrılır. Beyin ve davranış ilişkisini temel alan ve farklı beyin işlevleri düzeyini ölçmeyi amaçlayan nöropsikolojik testler zeka testlerine yakın görülmektedir.

 

Yetenek Testleri

Zeka Testleri

Her insan zeka diye bir kavramın olduğuna inanmaktadır fakat bu kavramın tanımını yapmak bir o kadar güçtür. Bazen IQ testleri, bazen de zihinsel yetenek testi olarak adlandırılan bu testler, kişinin mevcut zihinsel yeteneğini değerlendirmek amacıyla geliştirilmiş standart ölçüm araçları olarak tanımlanmaktadır.

Binet testleri, Wechsler zeka testleri, akademik yetenek testi gibi bireysel olarak uygulanan testlerin hepsi, kişinin mevcut zihinsel işlevlerini ve onun okulda göstereceği performansı değerlendirmeyi amaçlar. Bu testlerin başka kullanım alanları da bulunmaktadır. Öğrenme güçlüğünü teşhis etme ve güçlü yanlar ile zayıflıkları akademik planlama yapabilmek için tanımlama, bireyde zihinsel gerilik olup olmadığını tespit etme, okullarda gerekli olan özel eğitimlerin sağlanabilmesi için parlak zekaya sahip çocukların tespit edilmesi ve nöropsikolojik değerlendirmenin bir bölümü olarak kullanılabilirler.

Zeka testleri; dil becerileri, sözsüz muhakeme, soyut düşünme, görsel – uzamsal beceriler, dikkat ile konsantrasyon ve bilgi işlemenin hızı gibi zekayı oluşturan çeşitli işlevleri içerir.

 

 

 

KİŞİLİK TESTLERİ

Kişilik testleri, nesnel (kendini bildirim/kendini değerlendirme) testler ve projektif testler olarak ikiye ayrılır. Kişilik testleri, sadece kişilik özelliklerinin ve psikolojik belirtilerin ölçümüyle ilgili testleri kapsamaz. Bunların yanı sıra duygu durum, düşünce, davranış ve güdülenmeyi, ilgi ve tutumları da içerir.

 

Objektif Kişilik Testleri

Objektif (nesnel) kavramı psikolojik ölçme aracının öznel değerlendirmeden uzak olduğu anlamında kullanılmamaktadır. Ölçme aracının kendisi nesneldir ve standart ölçüm, puanlama yapmak için oluşturulmuştur.

Bu soru formlarında, kişiye uygun olup olmadığı açısından önemli olan davranışsal alışkanlıkları değerlendirici ifadeler bulunur. Kişilik testleri dışarıdan bir uygulayıcının yorum yapmasını gerektirecek öznel durumunun en direkt yoldan değerlendirilmesini sağlarlar. Bu testlerin önemli üstünlükleri çok fazla zaman almayışları ve ekonomik oluşlarıdır. Aynı zamanda bazı sınırlılıkları da bulunmaktadır. Birçok kişi okuma – yazma sorunları veya istememeleri nedeniyle doldurmayabilirler. Hastalığının şiddeti ağır olanlar, ağır bellek veya dikkat kusuru olanlar da bu testleri kullanamazlar.

Projektif Kişilik Testleri

Projektif (yansıtmacı) kişilik test ve teknikleri psikodinamik modelde öngörülen projeksiyon savunma mekanizmasını temel alan bir değerlendirme yöntemidir. Projektif testlerin genel amacı, bireye belirsiz mürekkep lekesi şeklinde ya da çizim şeklinde bir uyarıcı vererek onun duygularını, düşüncelerini ve fikirlerini yansıtmasını sağlamaktır. Burada sayıltı, uyarıcıların yapılandırılmamış olmaları sebebiyle bireyin vereceği tepkilerin birincil olarak bilinçdışı süreçlerden kaynaklanacağı ve güdülenme, gerçek tutum ve davranış biçimlerini göz önüne sereceğidir.

Nöropsikolojik Testler

Nöropsikolojik testler birçok amaca hizmet etmektedir. Bunlardan en temeli hastanın yakınmalarının psikolojik nedenlere mi yoksa beyindeki bir hasar ya da bozukluk sonucu mu ortaya çıktığının belirlenmesidir. Bir diğer kullanım alanı ise beyin hasarının yaygın ya da bölgesel olup olmadığını belirlemek ve hangi fonksiyonların ne derecede etkilendiğini tespit etmektir.

Genel yetenek, algısal ve algısal – motor performans, dil fonksiyonları, bellek, problem çözme, dikkat ve konsantrasyon, davranışların esnekliği, reaksiyon zamanı ve yönelim değişik testlerle ölçülebilmektedir. Bu testler tek tek kullanılabildiği gibi bataryalar halinde de kullanılabilir. En sık kullanılan nöropsikolojik testlere örnek olarak Halstead – Reitan ve Luria – Nebraska bataryaları gösterilebilir.

 

 

Uzman Psikolog Beril Zeynep Hacıosman

 

İstanbul Aydın Üniversitesinde lisans eğitimini tamamladıktan sonra uzmanlığını klinik psikoloji alanında yapmıştır. Doğuş Üniversitesi, Klinik Psikoloji Doktora programında eğitim görmeye devam etmektedir. Tanılamada uzmanlaşmak adına süper vizyonlu test eğitimleri, psikoterapide uzmanlaşmak adına ise Dinamik Psikoterapi, Çözüm Odaklı Kısa Süreli Psikoterapi ve Oyun Terapisi eğitimleri almıştır. Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları hastanesinin psikoz servisinde eğitim görmüştür. Daha önce İç Gözlem Psikiyatrik ve Psikolojik Danışma Merkezinin yöneticiliğini yapmıştır. Şimdi ise kurucu üyesi olduğu Psikoterapi ve Psikoloji Uygulamaları Enstitüsünde eğitimsel ve bilimsel araştırmalarını yürütmekte, çeşitli özel merkezlerde tanılama uzmanı ve terapist olarak görev yapmaktadır.