Afazi (söz yitimi) Terapi Yönergesi

Afazi (söz yitimi) Terapi Yönergesi

Afazi (söz yitimi) Terapi Yönergelerinin iki genel tedavi kategorisi vardır ve çoğu uzman her ikisini de kullanır:

  • Bozulma-temelli tedaviler, dil işlevlerini geliştirmeyi amaçlar ve uzmanın belirli dinleme, konuşma, okuma ve yazma becerilerini direkt olarak uyardığı işlemlerden oluşur.
  • İletişim temelli (sonuç temelli olarak da adlandırılır) tedaviler, herhangi bir yolla hastanın iletişimini arttırmayı ve bakıcıları destek vermeleri için cesaretlendirmeyi amaçlanmaktadır. Bu tedaviler genellikle günlük hayattaki iletişimsel zorlukları içeren daha doğal etkileşimlerden oluşur.

Yaklaşımla ilgili kararlar, bireyin ihtiyaç ve isteklerine bağlıdır. Çok hafif bir bozulma için uygulanan tedavinin ciddi bir bozulma için uygulanan tedaviden farklı olması beklenir. Ayrıca afazili birey gelişim ve düzelme gösterdikçe terapi de bu değişime bağlı olarak değişir.

Bozukluk-temelli Tedaviler

Afazili bir birey başlangıçta daha iyi konuşmak ve başkaları tarafından konuşulan dili anlamlandırmak ister. Bu nedenle, dil ve konuşma terapistleri (DKT) dil sisteminde yaşanan bazuklukları düzeltmeye çalışırlar. Terapiler, mümkün olduğunca konuşmanın anlaşılması ve üretilmesi için bireyin dikkatini görevlere odaklamayı sağlamaya yöneliktir. Bir terapi seansı, gün içinde dil işlevlerinin en az miktarda hayal kırıklığı yaşanarak kullanıldığı zaman aralığı olabilir.

Terapistle sınırlı kalan çalışma zamanı, ev ödevi ve bilgisayar programları ile evde desteklenmeye devam edebilir. Bilgisayar yazılımları; kelime bulma, anlama ve para alış verişi gibi günlük hayat sorunlarını çözmeye yönelik pratik için tasarlanmıştır. Aktif tedavi süresi, bakıcıların uzman dil ve konuşma terapisti rehberliğinde yardımları ile uzatılabilir.

Klinik araştırmacılar, eylemleri çağırmak ve cümle yapılarını formüle etmek gibi belirli bir dil yetersizliği alanına odaklanan terapiler geliştirmektedirler. Deneysel tedaviye bir örnek olarak, bilgisayar ekranından konuşan sanal bir terapistin kullanımını verebiliriz. Bozulma-temelli tedavilerin etkinliği için kanıt sağlamaya yönelik çok sayıda klinik araştırma devam etmektedir..

İletişim temelli Tedaviler

Afazili bireyler daha iyi konuşmak istemesine rağmen iletişim süreci yine de can sıkıcı olabilir ve hayal kırıklığı yaratabilir. İletişim odaklı tedaviler kısmen kişiye alternatif iletişim araçlarıyla mesaj ve duygularını aktarmada yardımcı olur. Bu yönelimin telafi edici stratejiler içerdiği de söylenir. Ek olarak bireyin mesaj iletmede başarılı olan herhangi bir dil becerisini kullanması teşvik edilir. Bu nedenle iletişim temelli faaliyetler kısmen “dil tabanlı” olmaya devam etmekte ve aynı zamanda bozulma temelli hedefleri de dahil etmeleri ile bilinmektedir.

Rehabilitasyon uzmanları, engellilik sonuçlarının yaşam kalitesini etkilediğini düşünmektedirler. DKT’leri bir kişinin günlük yaşama katılımını kolaylaştırmak için grup etkinliklerini önermektedirler. Bu yaklaşımları sosyal yaklaşımlar veya katılımcılık temelli yaklaşımlar olarak adlandırabiliriz. Metotlar, bir rehabilitasyon merkezi içinde anlamlı bağlamların sağlanmasından, bunun dışında aktif katılım alanları yaratmaya kadar uzanmaktadır. Bu yöntemler önceki faaliyetlere ve etkileşimlere dönüşümlü ilerleyebilir ancak aynı zamanda afazili bireyler için özel topluluklar oluşturan merkezler de vardır.

Spesifik Terapi Örnekleri

Birçok farklı afazi tedavisi vardır. Bazı yöntemler ana birkaç yöntemin hafif değiştirilmiş halleriyken bazı yöntemler yeni ve kendi içlerinde türlerinin tek örnekleri olarak benzersizler ve iyi bilinen yöntemlerdir. Aşağıda bazı örnek terapi yöntemleri verilmektedir.

Bozulma-Tabanlı

Kısıtlamaya Bağlı Tedavi (CIT): Bu terapi, felçli bir hastanın engelli tarafını kullanmaya zorlandığı fizyoterapi seansları sırasında geliştirilmiştir. Bu prensibi iletişim işlevlerine uygularken, afazili bireyin iletişime girmek için jest ve işaretleri kullanması engellenmektedir.

İkinci ve belki de daha iyi bilinen bu tedavinin bir bileşeni tipik terapi programlarından daha yoğun olması ve nispeten kısa sürmesidir. Örneğin, terapi iki hafta boyunca günde üç saat süreyle uygulanabilir. CIT çalışmaları, Almanya ve Houston’da başlamış ancak sonrasında bu şehirlerin ötelerine doğru genişlemiştir.

Kısıtlamaya bağlı tedavi, afazi olan kişinin iletişim kurmak için sağlam yetenekleri kullanmaya teşvik edildiği telafi edici stratejilerin neredeyse zıddıdır. Bir terapistin her iki yaklaşımı da kullanması muhtemeldir.

Melodik Tonlama Terapisi (MİT): Boston’da Robert Sparks tarafından geliştirilen MIT, afazili kişilerin “konuşmalarından daha iyi şarkı söyleyebilmeleri” gözlemine dayanmaktadır. Bu yöntem, bir bireyin yapay olarak melodik cümle üretimini uyguladığı bir dizi adımdan oluşmaktadır. İfade edici afazi türü ve iyi bir anlamaya sahip kişiler için tavsiye edilmektedir. Melodik tonlama ile daha iyi konuşan, ancak bu performansı doğal sohbete taşıyamayan bireylerde en iyi sonuçlar alınmaktadır.

Tele-rehabilitasyon:Internet üzerinden web kameraları ile oluşturulan prosedürler uygulanır; böylece terapist ve afazi hastası kişi birbirini görebilir ve duyabilir. Henüz yaygın olarak kullanılmamakla birlikte Pittsburgh’da William Connors tarafından geliştirilmektedir.

Özel İletişim Tabanlı Yöntemler

PACE terapisi: Bu prosedür, temel resim adlandırma görevinin küçük bir değişikler yapılmış hâlidir ve bu uyarlamalar etkileşime dayalı karşılıklı konuşma unsurlarını içerir. Bu uyarlamalar afazili birey ile terapistin sıra alarak birbirlerine sözlü mesaj ileten resimleri göstermelerini ve mesajların iletilmesi için farklı motaliteler seçilmesini içermektedir. Jeanne Wilcox ve Albyn Davis tarafından Memphis’te geliştirilen bu yöntemin en sık kullanıldığı yer Avrupa’dır.

Konuşma Koçluğu: Arizona’da Audrey Holland tarafından geliştirilen bu strateji, önceden hazırlanmış yazılı konuşma metinlerinin pratiği ile iletişimsel özgüveni arttırmayı amaçlamaktadır. Chicago’daki Leora Cherney’nin de yardımıyla, bu yöntem bir bilgisayar programına dahil edilmiştir. “AphasiaScripts” olarak adlandırılan program, afazili bireye yardım sağlayan sanal bir terapisti içerir.

Konuşma Desteği: Kanada’nın Toronto kentindeki Aura Kagan tarafından oluşturulan program, destek gruplarında yaygın olarak kullanılan ve iletişimsel güveni artırmayı amaçlayan özel bir stratejidir. Gönüllüler, afazili kişilerle gerçek konuşmalar yapmak için eğitilmişlerdir. “Sohbet terapisi” veya “yapılandırılmış konuşmalar” olarak adlandırılan benzer tedavilerde vardır.

Genel Bir Yorum

Başka birçok terapi yöntemi vardır ve bahsi geçen terapi yöntemlerinin etkililikleri üzerine sürekli olarak yeni çalışmalar yapılmaya devam edilmektedir. Dil ve konuşma terapisti, rehabilitasyon tesisinin kapasitesi ve bakıcı desteğinin varlığı ve miktarı da dikkate alınarak hastanın istek ve yeteneklerine yönelik bir terapi programı düzenler.

Kaynakça: