Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) için Davranış Terapisinin Temelleri

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) için Davranış Terapisinin Temelleri

”Hiçbirimiz nasıl iyi birer ebeveyn olacağımız konusunda eğitilmedik”

Davranış terapisi, ebeveynler davranış için belirli kurallar koyduğunda ve bunları hem olumlu hem de olumsuz sonuçlarla tutarlı şekilde uyguladığında Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) olan çocuklar için işe yarar. Daha güçlü bir öz kontrol için bu yedi stratejiyi kullanabilirsiniz!

DEHB için davranış terapisinin temelleri, bir terapist yardımı olmadan bile anlaşılması ve uygulanması kolaydır. Örneğin çocuğunuza size uygunsuz bir cevap verdiği için ceza verdiniz mi? Veya öz-kontrollerini zorlayabilecek bir yere götürmeden önce haber verip bilgilendirdiniz mi? O zaman şimdiden DEHB’li bir çocuğun ebeveynleri için davranışsal terapinin nasıl işlediğini anlamışsınız demektir.

Buffalo’daki New York Eyalet Üniversitesi Çocuk ve Aileler Merkezi direktörü William Pelham, Jr., “Bir çok davranış değişikliği sadece sağduyulu ebeveynliktir” diyor ve şöyle devam ediyor; “Sorun şu ki, hiçbirimiz nasıl iyi ebeveyn olacağımız konusunda eğitim almadık ve hiçbirimiz büyük ebeveynlik becerilerine ve sabra ihtiyaç duyan çocuklara sahip olmayı beklemiyorduk.”

Temel fikir, çocuğunuzun davranışını düzenleyen özel kurallar koymak (belirsiz veya çok geniş bir şey değil) ve kurallarınızı tutarlı bir şekilde uygulamaktır; onlara uymanın olumlu sonuçlarını ve uymamanın olumsuz sonuçlarını yansıtmaktır. Kendi başınıza başlamak için, Dr. Pelham, gerçek DEHB davranış terapi tekniklerine dayanan bu yedi stratejiyi önermektedir:

Çocuğunuzun kuralları anladığından emin olun.

Çocuğunuza “Bunu yap” veya “Bunu yapmaktan kaçın” demek yeterli değildir. Çocuğunuzun kuralları kesin bir şekilde bildiğinden emin olmak için listeler oluşturun ve evin her yerine asın. Örneğin, çocuğunuzun okula hazırlanmak için takip etmesi gereken detaylı bir liste yazın ve asın.

Kuralların açıkça ifade edildiğinden emin olun. Çocuğunuzun anladığından emin olmak için kuralların üstünden geçin ve gerekirse yeniden düzenleyin. Çocuğunuz uygun davranışı edinene kadar rutine bağlı kalın.

Net komutlar verin.

Öncelikle, dikkatini çektiğinizden emin olmak için çocuğunuzun adını söyleyin. Sonra ona tam olarak ne yapmasını istediğinizi söyleyebilirsiniz. Örneğin, market kasası sırasında bekliyorsanız; “Ahmet, yanımda dur ve hiçbir şeye dokunma.” deyin. Çocuğunuza “Uslu dur” demek yeterli olmayacaktır; çünkü bunun tam olarak ne anlama geldiğini bilmiyor olabilir. Son olarak kurala uymamanın sonuçlarını açıkça belirtin ve kesinlikle söylediklerinize uyun.

Kusursuzluk beklemeyin.

Çocuğunuzu övmek ile eleştirmek arasında bir denge kurmanız gerekmektedir. Çocuğunuzu eleştirdiğinizden en az beş kat daha fazla övün.

Çocuğunuzdan anında ve kusursuz bir sonuç beklediğinizde başarısızlık elde edersiniz. Bunun yerine, küçük adımları ödüllendirmeye odaklanın ve sonunda beklenilen sonuca doğru ilerleyin.

Eğer çok eleştirdiğinizi fark ederseniz, beklentilerinizi düşürün. Kılı kırk yararsanız yalnızca kendinizi- ve elbette çocuğunuzu- deli edersiniz.

”Ne zaman/O zaman” ifadeleri kullanarak çocuğunuzun iyi davranışlarını teşvik edin ve ödüllendirin.

Çocuğunuz ev işlerini veya ödevlerini yapmadan önce istediği bir aktivite için izin isterse, örneğin, “Evet, ev ödevlerini yaptıktan sonra arkadaşlarınla dışarı çıkabilirsin.” deyin. Özellikle küçük çocuklarla ödül aktivitesinin görev aktivitesinden hemen sonra gelmesi önemlidir.

Ödül ve sonuçlar için puan/simge sistemi oluşturun.

Çocuğunuzun komutlarınızı yerine getirmesi için etkili bir sistem, kavanoz ve bir avuç bilyeyi içerir. Çocuğunuz söylediğinizi her yaptığında kavanoza bir bilye atın. Söylediğinizi her yapmadığında kavanozdan iki bilye çıkartın. Gün sonunda kavanozda kalan bilye sayısına göre küçük bir ödül verin. Sonraki gün yeniden başlayın.

Çocuğunuz büyüdükçe disiplin yöntemlerinizi değiştirin.

Belirli ölçüler, örneğin kenara oturma cezaları küçük çocuklarda olduğu gibi genç ve yetişkinlerde işe yaramaz. Eğer lise öğrencisi çocuğunuz bir kuralı çiğnerse, beş dakikalık ev işi- örneğin oturma odasını toplamak- beş dakikalık kenarda oturma cezasından daha etkili olacaktır.

Yetişkin çocuklarda ödüllere ortak karar vermek yardımcı olabilir. Örneğin, ev işlerine yardım ederse ve okulda başarılı olursa aile arabasını vermek veya arkadaşlarıyla dışarı çıkmasına izin vermek daha etkili olabilir.

Benzer bir davranış sistemi kurması için çocuğunuzun öğretmeniyle konuşun.

Ebeveyn-öğretmen işbirliği için en iyi araçlardan biri günlük rapor kartlarıdır. İstenen sınıf davranışlarını belirlemek için öğretmenle görüşün. Örneğin “belirtilen sürede ödevleri tamamlama” veya “sınıf içi ders tartışmalarına katılma” gibi. Her okul gününün sonunda öğretmen çocuğunuzun bu davranışsal hedeflere bağlılığı hakkında hızlı bir değerlendirme yapabilir ve belgeyi çocukla birlikte eve gönderebilir. Böylece okuldaki iyi bir günü dışarıda oynamak ya da araç radyosunu kontrol etmek gibi bir ödül ile ödüllendirebilirsiniz.

Çocuğunuz ortaokul veya lise öğrencisiyse, rehber öğretmeninden çocuğunuzun tüm öğretmenleriyle nasıl olduğu ile ilgili günlük bir rapor kartları göndermesini isteyin. Günlük raporlar için ödev defterindeki sayfaları kullanabilirsiniz.

Birçok ebeveyn bu stratejileri profesyonel yardım almadan aile hayatına dahil eder. İstediğiniz davranışları elde etmekte sorun yaşıyorsanız, bir ebeveyn eğitimi programına kaydolmayı düşünün veya bir uzman ile görüşün. Tipik bir program terapistin aile ile çalıştığı iki saatlik programdan oluşur. Genellikle grup ortamında gerçekleşen bu seanslarda terapist aileye iyi davranışlar oluşturabilmeleri için destek ve rehberlik verir.

KAYNAKÇA: https://www.additudemag.com/using-behavior-therapy-with-your-child/