Gelişimsel İfade Eedici Dil Bozukluğu (GİDB)
1- Genel Bakış
Eğer çocuğunuzda gelişimsel ifade edici dil bozukluğu (GİDB) varsa muhtemelen sözcükleri hatırlamayacak veya karmaşık cümleler kuramayacaktır. Örneğin, 5 yaşında bir GİBD’li çocuk kısa, üç sözcüklü cümlelerle konuşur. Eğer GİBD’i varsa, soru sorduğunuzda size cevap verebilecek doğru sözcükleri bulamayacaktır.
GİBD, genellike sınırlı ifade edici dili sınırlar ancak çocuğunuzun ek bir öğrenme güçlüğü bulunmadığı sürece okuma, dinleme veya ses üretme becerilerini etkilemez.
2- GİDB’in Nedenleri
GİBD’in nedenleri hâlâ tam olarak bilinmemektedir. Genellikle çocuğunuzun zeka seviyesi ile alâkalı değildir. Tipik olarak spesifik bir sebebi de yoktur. Bu durum genetik olabilir veya ailenin kanından geliyor olabilir. Çok nadir sayıda vakada beyin hasarı veya kötü/yetersiz beslenme sonucunda ortaya çıktığı görülmüştür. Otizm ve işitme kaybı gibi bazı sorunlar dil bozukluğuna eşlik edebilir. Bu sorunlar çocuğunuzun semptomlarını kötüleştirebilir. Eğer çocuğunuzun merkezi sinir sistemi zarar gördüyse daha ziyade afazi adı verilen bir dil bozukluğu ortaya çıkacaktır.
3- GİBD‘nun Belirtileri
Bozukluk kendi başına veya diğer dil bozukluklarıyla birlikte ortaya çıkabilir. Belirtiler genellikle sözcük dağarcığı sorunları ve yanlış sözcük hafızası ile sınırlıdır. Örneğin, çocuğunuz yeni öğrendiği bir sözcüğü hatırlayamayabilir. Çocuğunuzun sözcük dağarcığı yaşıtlarıyla kıyaslandığında ortalamanın altında kalabilir. Çocuğunuz uzun cümeleler kuramayabilir ve cümleler içinde sözcük eksiltebilir ya da cümle içinde sözcükleri yanlış dizebilir. Çocuğunuz aynı zamanda zaman eklerini de karıştırabilir. Örneğin, “Ben atladım” diyeceğine “Ben atlarım” diyebilir.
GİBD’li çocuklar genellikle “aa…” veya “ııı…” gibi doldurucuları çok sık kullanır çünkü kendilerini en iyi nasıl ifade edeceklerini bilemezler. Ayrıca yaygın olarak sözcük gruplarını ve soruları tekrarlarlar. Çocuğunuz nasıl cevap vereceğini düşünürken soruduğunuz sorunun bir kısmını size tekrarlayabilir.
4- Alıcı-İfade Edici Dil Bozukluğu
Eğer çocuğunuz yukarıda bahsettiğimiz belirtilerin hepsini gösteriyorken, üstüne bir de sizin söylediklerinizi anlamakta güçlük çeviyorsa, bu durumda alıcı-ifade edici dil bozukluğu (AİDB) olma ihtimali yüksektir. Bu durumda çocuğunuz bilgileri anlama, düşünceleri düzene koyma ve yönergeleri takip etme konularında da zorluklar yaşayacaktır.
5- Gelişimsel Dönüm Noktalarını Anlamak
Bazı çocuklarının dil becerileri gecikmiştir ancak zaman içinde akranlarını yakalarlar. GİBD’in bu durumunda yine de çocuğunuz bir kısım dil becerisini geliştirirken diğer dil becerilerini geliştiremez. Çocuğunuzun genel dil dönüm noktalarını anlamak, onu aile doktoruna götürüp götürmeme kararını vermenize yardımcı olacaktır.
Doktorunuz size çocuğunuzun dil ve konuşma terapisti, psikolog veya çocuk gelişim uzmanını görmesi gerektiğini söyleyecektir. Genellikle size ailede başka konuşma bozukluğu olan birinin olup olmadığını sorarlar.
Aşağıdaki durumlarda çocuğunuzu bir doktora götürün:
- 15 Aylık Herhangi bir sözcük söylemediyse
- 2 Yaşında Çocuğunuzun sözcük dağarcığı 25 sözcükten az ise
- 3 Yaşında Çocuğunuz hâlâ iki sözcüklü cümlelerle çalışıyorsa
- 4 Yaşında Çocuğunuz sıklıkla sorularınızı tekrarlıyor ve tam cümleler hâlinde konuşmuyorsa.
Dil ve konuşma terapisti (DKT) bu durumda en iyi ve doğru uzman olacaktır. DKT’leri ifade edici dildeki sorunları değerlendirmek ve tedavi etmek için uzmanlaşmış kişilerdir. DKT ziyaretinizde, çocuğunuz ifade edici dilindeki sorunların belirlenmesi için bir takım formal ve standart testlere tabi tutulacaktır. Çocuğunuz aynı zamanda dil sorununa sebep olabilecek işitme sorununun elenmesi açısından işitme testine de tabi tutulabilir. Çocuğunuz aynı zamanda diğer öğrenme güçlükleri için de test edilecektir.
6- İfade Edici Dil Bozukluklarının Tedavisi
GİBD tedavisi, dil terapisi ve danışmanlık seçeneklerinden birini içerir.
Dil Terapisi
Çocuklar dil becerilerini geliştirebilmeleri için aşağıdakileri yapabiliyor olmalılardır:
- Bilgi alabilme
- Bilgiyi anlayabilme
- Bilgiyi sürdürebilme
Konuşma terapisi bu becerilerin test edilmesi ve güçlenmesine odaklanarak çocuğunuzun sözcük dağarcığını geliştirmeyi amaçlar. Bir DKT çocuğunuzun iletişim becerilerini arttırmak için sözcük tekrarı, görseller, düzenlenmiş okuma metinleri ve diğer materyalleri kullanabilir.
Danışmanlık
Kendilerini ifade edemeyen çocuklar hayal kırıklığına uğramış ve sosyal olarak dışlanmış hissedebilirler. Çocuğunuz tartışma sırasında doğru sözcükleri bularak kendini ifade edemediği için kavgaya karışabilir. Danışmanlık, çocuğunuza iletişim sorunları nedeniyle hayal kırıklığına uğradığında bu durumla nasıl başa çıkacağını öğretebilir.
GİBD’de İyileşme
GİBD’li çocuklarda en iyi gelecek, bozukluğa işitme kaybı, beyin hasarı veya öğrenme güçlüğü gibi başka bir sorun eşlik etmediğinde beklenmektedir. Dil ve konuşma terapisiyle çocuk genellikle tam olarak kendini ifade etmeyi öğrenebilir. Danışmanlık da çocuğun sosyal olarak uyum sağlamasına ve öz-güven eksikliğinin azalmasına yardımcı olacaktır. Erken müdahale ile terapi programına başlamak çocuğunuzun bozukluk kaynaklı psikolojik ve sosyal sorunlarını en az düzeye indirebilmesini sağlayacaktır.
KAYNAKÇA:https://www.healthline.com/health/expressive-language-disorder-developmental#outlook