Travmatik Beyin Hasarından (TBH) Sonra Görülen Dil ve Konuşma Güçlükleri

Travmatik Beyin Hasarından (TBH) Sonra Görülen Dil ve Konuşma Güçlükleri

Travmatik beyin hasarı, dışarıdan gelen yaralanmalar (silah, darbe, düşme) ve travmalar ile beyin hasarlandığında meydana gelir. Bu tür yaralanmalar, kişiyi kısa süreli hafıza kaybı veya durumları anlama zorluğu gibi çok çeşitli şekillerde etkileyebilir. Bir kişinin hayatını olumsuz etkileyen en önemli sorunlardan birisi konuşma ve iletişiminin bozulmasıdır. Bu yazımızda, TBH’ın nedenlerine ve hasarlanmadan sonra konuşma güçlüğü çeken insanlar için neler yapılabileceğini inceleyeceğiz.

Travmatik Beyin Hasarı Nedir?

İntrakranial yaralanmalar veya TBH olarak da bilinen travmatik beyin yaralanmaları iki nedenden gerçekleşebilir. Bunlardan ilki, hasarın kafatasına yabancı bir cismin isabetinden dolayı görülen delici yaralanmalardır. Ve beyin hasarının yan etkileri de beynin hangi bölümünün hasar gördüğüne bağlı olarak değişebilir. Örneğin, parietal lobun hasar görmesi, el-göz koordinasyonunu veya matematiksel işlemleri yapma yeteneğinizi etkileyebilir. Konuşma zorlukları genellikle temporal lobun hasarı sonucu görülür. Ön lobun hasar görmesi, hareket kaybı, duygusal problemler ve konuşma zorluğu gibi en geniş kapsamlı yan etkilere sahip olabilir.

Diğer TBH tipi ise kafatasına isabet etmiş yabancı bir cisim olmadan, geçirilen kapalı travmalardır. Her ne kadar “travmatik” kelimesi başa darbe alınması gibi anlam taşısa da, kan pıhtısı gibi vücudun içinde meydana gelen sorunların bir sonucu olarak ortaya çıkan hasarı da içerebilir.

Etkileri Nelerdir?

Travmatik beyin hasarı sonrası görülen konuşma ve iletişimdeki zorluklar çeşitli şekillerde olabilir. Örneğin, bir birey Wernicke Afazisi olabilir ve bu, konuşulan kelimeleri anlamada güçlükleri vardır. Ayrıca gördükleri veya düşündükleri nesneleri kategorize etmekte veya isimlendirmekte de zorlanırlar. Sağ temporal lobun hasar görmesi aşırı konuşmaya neden olabilir.

Frontal lobun hasar görmesi dizartriye yol açabilir, bu da konuşma yeteneğimizin etkilendiği sırada konuşmaya katılan kaslar üzerindeki kontrolümüzü kaybetmemize neden olur. Hasarlanma, dudaklarımız ve dilimizle üretebildiğimiz hareket aralığını etkileyebilir, bu yüzden üretebileceğimiz sesler azalır, konuşmak için gerekli olan akciğerlerdeki hava akışını kontrol etmede sorunlara olur.

Yaygın olarak görülen diğer bir durum, bilinçli hareketin zorlaştığı, ancak içgüdüsel hareketin etkilenmeden kaldığı dispraksidir. Dispraksisi olan kişi “Adınız nedir?” gibi soruları sorunsuz olarak cevaplayabilir, ancak yol tarifi veya karmaşık bir kelimeyi hecelemek gibi işlemleri yapmak onlar için zordur.

Neler Yapılabilir?

TBh sonrası görülen konuşma zorluklarının özellikleri hastadan hastaya değişir. Farklı insanlardaki benzer yaralanmaların tamamen farklı etkileri olabilir ve cinsiyet, yaş ve hasarın yeri gibi faktörlerden etkilenebilir. Tedavi süreci, zorluklara neden olan bireysel sorunları tek tek ele alacak olan bir dil ve konuşma terapistinin değerlendirmesi ile başlar.

Eğer hava akışını ayarlama ve düzenleme gibi zorluk yaşıyorsanız, terapistiniz size nefes egzersizleri öğretir ve her yerde uygulamanızı ister. Bu çalışma, konuşmadığınız zamanlarda nefes alıp verme egzersizleri yapmayı ya da konuşma sırasında nefes almayı öğrenmeyi içerebilir.

Eğer konuşma bozukluğu yaşıyorsanız veya belirli sesleri çıkarmakta güçlük çekiyorsanız, terapistiniz, daha açık bir şekilde seslendirmek için ağzınızı nasıl hareket ettireceğinizi öğrenmenize yardımcı olacaktır. Bu süreç yavaş ilerleyebilir, ancak aynı zamanda çok etkili olabilir.

Başkalarıyla etkili bir şekilde iletişim kurabilmemiz duygusal ve psikolojik durumlarımız üzerinde büyük bir etkiye sahip olabilir, bu yüzden bu becerileri geliştirmek ve iyi kullanmak çok önemlidir. Bir uzman için, bir kişinin konuşma kabiliyetinin ne kadarının travmatik bir beyin yaralanmasından sonra kazanılabileceğini tahmin etmek çok zor olabilir, ancak dil ve konuşma terapisi almak her zaman daha akıllıca bir seçim olacaktır.

Kaynakça: https://www.spectrumspeech.ie/blog/speech-difficulties-after-a-traumatic-brain-injury