Klinik Olmayan Aletsel Değerlendirme ve Yutma Bozukluğu

Klinik Olmayan Aletsel Değerlendirme ve Yutma Bozukluğu

Klinik olmayan aletsel değerlendirme, yutma bozukluğu olan hastaların değerlendirilmesinde önemli bir araçtır. “Başucu muayenesi” olarak da adlandırılan bu değerlendirmenin amacı;

  • Hastada disfaji olup olmadığını belirlemek,
  • Bozukluğun ciddiyetini değerlendirmek,
  • Bozukluğa neden olan faktörleri belirlemek,
  • Terapi ve tedavi sürecini planlamak,
  • Tedavi sonuçlarını ve ilerleyişini değerlendirmektir.

Yutma bozukluğu olan hastalar iki farklı gruba ayrılabilir:

  • İnme, kraniyal sinirlerin etkilendiği travma ve dejeneratif nörolojik hastalıkların sebep olduğu yutma bozukluğu yaşayan hastalar,
  • Yutmayla ilgili anatomik bölgelerin etkilendiği cerrahi operasyonlardan, KBB veya çene-yüz ameliyatından sonra yutma bozukluğu yaşayan hastalar.

Değerlendirmedeki ilk adım öykü alınmasıdır. Aşağıdaki maddeleri içerir:

  • Hastanın genel bilgileri (yaş, cinsiyet),
  • Genel koşullar (beslenme durumu, solunum vs.),
  • Nörolojik tanılar (varsa stabil, tekrarlayan veya dejeneratif hastalık vs.),
  • Geçirilen cerrahi operasyonların öyküsü (KBB, çene-yüz),
  • Solunum koşulları,
  • Uyku düzeyi, nöropsikolojik koşullar (nörolojik hastalığı olanlar için),
  • İletişim durumu (nörolojik hastalığı olanlar için),
  • Beslenme alışkanlıkları,
  • Seslendirme kalitesi ve konuşma üretimi,
  • Hipersalivasyonun varlığı,
  • Yemek yeme süresi,
  • Sosyal çevre.

Hastanın genel bilgilerine ilişkin değerlendirme için kullanılan form ve sorular Tablo I’de gösterilmiştir.

Bir sonraki adım aşağıdaki anatomik yapıların durumunun değerlendirmesi (Tablo II) ile ilgilidir.

  • Dudaklar (açma, kapama, öpme, yanak şişirme gibi hareketler),
  • Dil (hareketlilik, öne çıkarma ve geriye doğru ittirme),
  • Çene,
  • Yumuşak Damak (/a/ sesletimi),
  • Larinks (vokal kıvrımların morfolojisi ve hareketleri, glottik kapanma, larinksin yükselmesi).
  • Baş-Boyun Kas Durumu.

Daha sonra peribukkal bölgenin (yüzeysel ve derin) duyarlılığı, dudaklar, ağız, dil, yumuşak damak ve refleksler (özellikle nörolojik hastalığı olanlarda) değerlendirilir (Tablo III).

  • Normal refleksler (gag refleksi, öksürük refleksi),
  • Patolojik refleksler (ısırma, emme, yutma),
  • Çok faydalı ve pratik olan su içme testi ile bir miktar su içtikten sonra sesin özellikleri değerlendirilir. Kuru veya nemli bir ses olabilir ve soluma işleminden kaynaklanan herhangi bir öksürüğün olup olmadığını değerlendirmek de mümkündür.

Özel uyaranlarla hastanın uyarıcı işlevleri değerlendirilir (Tablo IV).

Son olarak, ağız yoluyla besleme testi ile sıvılar, yarı sıvılar, yarı katılar kullanılarak yutmanın (emme ve çiğneme) oral fazları ve faringeal fazı değerlendirilir.

Nörolojik hastalardaki değerlendirmeler cerrahi operasyon kaynaklı hastalara göre farklıdır. Nörolojik hastalarda kas durumlarının ve reflekslerinin değerlendirilmesi titiz bir şekilde yapılır. Aynı zamanda koordinasyon, iletişim ve hastanın işbirliği yeteneğinin değerlendirmesi yapılır.

KBB veya çene-yüz cerrahisine başvuran hastalarda ise dil, farenks ve özofagusta hareket edenbolusun durumu, hastanın ağzından midesinetek yönlü boruyla giren ve dudakları, velumu, farengealsfinkteri, gırtlağı inceleyen “Oral-farengeal-özofagus pompası” ile cerrahi tedavinin sonrasındaki süreç değerlendirilir.

Kaynakça: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2640056/