İkincil Pekiştireç Psikolojisi

İkincil Pekiştireç Psikolojisi

İkincil pekiştirme, bir uyarıcının başlangıçta birincil pekiştireç ile ilişkilendirilerek, sonrasında ise tek başına bir davranışın ortaya çıkmasını güçlendirmesi durumu olarak ifade edilir. Örneğin: Köpeğinize bir davranışını ödüllendirmek için bir yiyecek verdiğinizde ve ona “aferin sana” dediğinizde, hem yiyecek olan birincil pekiştireci hem de sözel övgü olarak ikincil pekiştireci vermiş olursunuz.
 

Birincil pekiştireçler doğal uyarıcılardır ve hayatta kalma ile ilgilidirler. Birincil pekiştireçler biyolojik olarak direkt etki edip pekiştirme yapabilme gücüne sahipken, ikincil pekiştireçlerin bir tepki üretmeden önce birincil pekiştireçler ile birleşmeleri gerekir. Bu nedenle köpeğiniz, yemek ile birleştirilmedikçe sözel övgüyü bir ödül olarak ilişkilendirmeyebilir. Kısaca ikincil pekiştireçler bir davranışı ortaya çıkarma gücünü öğrenme ile sonradan kazanırlar.

 

Pekiştireç ve Edimsel Koşullandırma
Bazı davranışları pekiştireçlerle ödüllendirerek, gelecekte tekrarlanmaları için desteklemiş oluruz. Ancak, bütün pekiştireçler etki gücü olarak aynı değildir. Bazıları diğerlerinden daha motive edici olabilir.

Önceki örneğimize ait köpeğin, birincil bir pekiştireç tarafından yüksek motivasyon göstermesi daha muhtemeldir, çünkü gıda güçlü bir biyolojik ihtiyacı karşılar. Köpeğin sahibi yemeği ıslık sesi gibi bir tür ikincil pekiştireç ile eşleştirmek isterse, başlangıçta yemeği ıslık sesi ile birlikte verir. Bir süre sonra ıslık sesi yemekle ilişkilendirilir ve bu durumda yemek olmasa dahi ıslık sesi ikincil pekiştireç olarak görev yapmaya başlar.

İkincil Pekiştireçler – Birincil Pekiştireçler
Birincil pekiştireçler doğal olarak oluşur ve öğrenilmeleri gerekmez. Birincil pekiştireç örnekleri; Su, yiyecek, uyku, gibi temel hayatta kalma ihtiyaçlarını karşılayan şeyleri içerir.

İkincil pekiştireçler ise öğrenme ile edinilir. Örneğin, para bir ikincil pekiştireçtir. Doğrudan biyolojik ihtiyaçlarla ilgili değildir ama davranışları pekiştirmek adına para kullanılabilir çünkü para yiyecek, giyecek ve barınma gibi temel pekiştireçleri elde etmek için kullanılabilir.

İkincil pekiştireçler ayrıca şartlandırılmış pekiştireçler olarak da bilinirler.

İkincil Pekiştireçler için Daha Fazla Örnek
Token ekonomileri, ikincil pekiştireçlerin edimsel şartlandırmada nasıl kullanılabileceğinin bir başka iyi örneğidir. Token ekonomileri, iyi davranışları için insanları çipler veya yıldızlar ile ödüllendirmeyi içerir. Bu çipler daha sonra bireyin arzu ettiği diğer maddeler ile değiştirilebilir.

Ebeveynler, öğretmenler ve terapistler çocukları ve müşterileri uyarlanabilir davranışlarda bulunmaya teşvik etmek için bu tür bir pekiştirmeyi sık sık kullanırlar. Kendileri için doğal bir pekiştireç değeri bulunmamakla birlikte bu jetonlar sodalar, şekerlemeler ve diğer ayrıcalıklar gibi birincil takviyeleri satın almak için kullanılabilir. Bu ilişki kurulduktan sonra, jetonlar pekiştireç haline gelirler.

İkincil Pekiştireçlerin Avantajları
Peki, ikincil pekiştireç kullanmanın avantajları nelerdir? Neden basitçe birincil güçlendirmeleri kullanmıyorsunuz?

Muhtemelen sizin de tahmin edebileceğiniz gibi, birincil pekiştireçler sadece yoksunluk durumunda pekiştireç görevi alırlar. Bir köpeğin aç olmaması durumunda, birincil bir pekiştireç olan yemek karşılığında istenen davranışı yapması pek olası değildir. Benzer şekilde bir çocuğun da yemekten yeni kalkmışsa ve toksa, bir çikolata karşılığında odasını temizlemesi pek olası değildir. Bu sebeple, istendik davranışlar için ikincil pekiştireçler kullanılmaktadır.

İkincil pekiştirecin kullanılması kişinin şu anda herhangi bir biyolojik ihtiyacı olmasa bile, pekiştireci almak için belirli davranışı sergilemeye devam etmesini sağlar. Bu pekiştireç biçimi, size pekiştirmeyi istediğiniz herhangi bir zamanda uygulayabilme imkanı sağlar.

Kaynakça
https://www.verywellmind.com/what-is-secondary-reinforcement-2795415