Çocukluk Çağı Konuşma Apraksisi Nedir?

Çocukluk Çağı Konuşma Apraksisi Nedir?

Çocukluk Çağı Konuşma Apraksisi (ÇÇKA), oldukça nadir olmasına karşın, çocuklarda ortaya çıkan bir tür konuşma bozukluğudur. Diğer konuşma bozukluklarından farklı olarak nörolojik temelli bir bozukluktur, yani sinir sistemi ile ilgili problemlerle alakalı olarak ortaya çıkmaktadır. Çocukluk Çağı Konuşma Apraksisi tipik nörolojik taramalarla teşhis edilemez. Nispeten gizli bir hastalıktır.

 

Apraksi Nasıl Diğer Konuşma Sesi Problemlerinden Farklıdır?

Konuşma problemleri olan çoğu çocuk ya fiziksel olarak ses çıkarmada sorun yaşar (/ r / distorsiyonu veya / s / sesinde bir pelteklik gibi) ya da / f / ve / s / gibi uzun sesleri / p / ve / t / gibi kısa seslerle değiştirme gibi tüm ses gruplarında sorun yaşarlar. ÇÇKA’ya sahip olan çocukların farklı bir konuşma problemi vardır. ÇÇKA olan çocuklar ne söylemek istediklerini bilirler ancak beyinleri mesajı beynin motor planlama kısmına (beynin kaslarınıza hareket etmesini söyleyen kısmına) gönderdiğinde, sinyal tamamen karışır ve ağza doğru bir şekilde ulaşamaz.

Araba örneği vererek düşünelim. Yolda ilerliyorsunuz ve sola dönmeniz gerektiğini fark ediyorsunuz. Sol sinyalinizi açmanız gerektiğini bildiğiniz için arabanıza sinyali açmasını söylüyorsunuz (çubuğu aşağı iterek). Ancak, bilinmeyen bir nedenle, arabanızdaki kablolar karışmış ve bu nedenle sinyaliniz yerine saatiniz yanıp sönmeye başlıyor (bu hikaye yaşanmıştır: bir arabamda böyle olmuştu) Arabanın bir şey yapmasını bekliyordunuz (sinyali açmasını) ama o bunun yerine başka bir şey yaptı (saatin ışığını yanıp söndürdü). Bir kez daha deniyorsunuz. Çubuğa basıyorsunuz, ama bu sefer de ön farlarınız sönüyor. NASIL YANİ?? Sinyali her açmaya çalıştığınızda başka bir şey oluyor…

Bu durumun ne kadar can sıkıcı olacağını düşünebiliyor musunuz? Bu çocuklar da böyle hissediyor, çünkü ağızlarının bir şey söylemesini istediklerini bilmelerine rağmen her denediklerinde farklı bir şey söylüyorlar. Bazen akıllarındakini tamamıyla doğru ve net söyleyebiliyorlar, sonrasında aynı şeyi tekrar söylemeye çalıştıklarında ise bunu yapamıyorlar.

Bu, ÇÇKA’lı çocukların ağızlarındaki kasların ve reflekslerin gayet iyi çalışmasına rağmen, konuşma hareketlerinin kesinliği ve tutarlılığı konusunda sorun yaşadıkları anlamına gelmektedir. (Araba örneğini düşünelim: sinyaldeki ampulde herhangi bir sorun yok, sorun kablolamada). Bununla birlikte, ÇÇKA’lı küçük çocuklar farklı sesler çıkarmak için ağızlarını nasıl hareket ettireceklerini de daha az bilirler, çünkü daha önce bunu tutarlı bir şekilde hiç yapamamışlardır.

Çocuk alıştırma yapmadan ağzını nasıl hareket ettireceğini bilemez; kabloların karışmış olması da bu durumu iyice zorlaştırır. Dolayısıyla bu çocukların, sesleri söylemek için ağızlarını nasıl hareket ettirecekleri ve bunları doğru söyleyip söylemedikleri konusunda geri bildirim almaları oldukça önemlidir. Bu geri bildirimler sayesinde beyin, hangi yolları (kabloları) güçlendireceğini ve konuşmaya yarayan organları (dudaklar, dil vb.) nasıl konumlandıracağını daha iyi kavrar.

 

Çocukluk Çağı Konuşma Apraksisine Ne Sebep Olur?

Çocukluk Çağı Konuşma Apraksisi’nin bir dizi farklı nedeni olabilir veya görünürde hiçbir nedeni olmayabilir! Bazı ÇÇKA vakaları, travmatik kafa yaralanması veya boğulmaya çok yaklaşılması sonucu gerçekleşen beyin beyin hasarı ile açıklanmıştır. Bazı ÇÇKA vakaları ise “karmaşık nörodavranışsal bozukluklarla” ilişkilendirilmiştir: Bu, beyindeki bir sorundan kaynaklanan davranış değişimlerinin gösterişli adıdır. Bunlara örnek olarak dikkat eksikliği bozukluğu ve otizm spektrum bozuklukları verilebilir. Ama tekrar edelim, birçok ÇÇKA vakasının bilinen bir nedeni bulunmamaktadır.

ÇÇKA’daki sorun, bozukluğun kesin bir tanımını hiç kimsenin gerçekten yapamamış olmasıdır. Konuyla ilgili araştırmalar hala oldukça sınırlıdır, bu nedenle bozukluğun resmi bir tanımı ve hatta tanı kriterleri yoktur. Bu demek oluyor ki, “Evet, bu çocuk kesinlikle çocukluk çağı konuşma apraksisine sahip” dedirten belirtiler bütünü üzerinde kimse hemfikir olamamıştır. Dolayısıyla bu bozukluğun teşhisi epey çetrefilli olabilir ve iki uzman, bir çocukta bozukluğun olup olmadığı konusunda hemfikir olmayabilir.

 

Çocukluk Çağı Konuşma Apraksisi İçin 3 Kriter

Bununla birlikte, bu yazıyı yazdığım sırada araştırmacıların üzerinde fikir birliğine vardığı üç kriter bulunmaktadır. Umarım gelecekte daha kesin kriterler belirlenir, ancak şu anda en yaygın olarak kabul gören özellikler şunlardır:

  1. Hece veya kelimelerin tekrarlanan üretimlerinde ünlü ve ünsüz harflerde tutarsız hatalar (yani çocuk aynı kelimeyi birçok kez söylediğinde her seferinde farklı sesler çıkarabilir)
  2. Sesler ve heceler arasında uzayan ve bozulan koartikülasyon geçişleri (daha büyük çocuklarda sesler veya kelimeler arasında geçiş yapma sorunu nedeniyle çocuğun konuşmasının kesikli veya bağlantısız olduğu anlamına gelir)
  3. Uygunsuz prozodi, özellikle sözcüksel veya deyimsel vurgunun gerçekleştirilmesinde. (bu, konuşmanın ritminin, tonlamasının ve vurgusunun kulağa hoş gelmeyebileceği, robotumsu duyulabileceği, çocuğun yanlış ifadeler kullanabileceği veya yanlış sözcük veya heceleri vurgulayabileceği anlamına gelir)

Bu resmî bir tanımlama olmadığı için, bir çocuğa tanı koyulabilmesi için bunların üçünün birden bulunmak ZORUNDA olduğu söylenemez. Ayrıca bunlara eklenebilecek başka semptom ve özelliklerin bulunduğu kesindir. Bunun yanında, çocuk, yaptığı işin zorluğuna ve durumun ne kadar stresli olduğuna bağlı olarak bu semptomları daha az veya daha çok gösterebilir.

 

Çocukluk Çağı Konuşma Apraksisinin Olası Diğer Özellikleri

Yukarıda belirtilen üç özelliğe ek olarak, ÇÇKA’lı bazı çocuklarda görülmüş ve tanımlayıcılıkları üzerinde henüz tamamen anlaşılmamış olan bir dizi özellik bulunmaktadır. Bu özellikler her zaman mevcut değildir ve ÇÇKA’sı olmayan çocuklar da bu özelliklere sahip olabilir, ancak bu listedeki birçok maddenin varlığı, ÇÇKA tanısının daha olası olduğuna işaret edebilir.

  • Kısıtlı sesli harf envanteri
  • Sesli harf hataları
  • Daha uzun veya daha karmaşık hece ve kelime biçimlerinde artan hatalar (özellikle kelime başlangıçlarında eksiklikler)
  • Seslerin çıkarılmaya çalışıldığı sırada dil ve ağzı doğru yere getirmek için hareket ettirme (Groping)
  • “Süreç analizinde saptanamayan” olağandışı hatalar
  • Kalıcı veya sık gerileme (örn. önceden iyice öğrenilmiş sözcüklerin veya seslerin kaybı)
  • Otomatik (fazlasıyla öğrenilmiş) faaliyetler ile istemli (spontane veya talep edilen) faaliyetler arasında performans farkları: istemli faaliyetler daha fazla etkilenir.
  • Seslerin (örn. yerlerinin değiştirilmesi), hecelerin, biçimbirimlerin ve hatta sözcüklerin sıralanmasında hatalar.

Çocukluk Çağı Konuşma Apraksisi Nasıl Teşhis Edilir?

Çocukluk çağı konuşma apraksisi tanısı koyulurken temkinli olunmalıdır. Bu bozukluk hakkında hala bilinmeyen pek çok şey vardır ve teşhisi oldukça zor olabilir. Bu durum çok nadirdir ve aslında sadece ciddi bir fonolojik veya artikülasyon bozukluğu olan birçok çocuğa bu tanı koyulmaktadır. Sertifikalı bir dil ve konuşma terapisti ÇÇKA tanısı koyabilmekle birlikte, terapistin bu alanda özel eğitiminin ve deneyiminin olup olmadığına dikkat etmelisiniz.

 

Çocukluk Çağı Konuşma Apraksisinin Tedavileri Nelerdir?

Sertifikalı bir Dil ve Konuşma Terapisti tarafından verilen bir konuşma terapisi, ÇÇKA’lı çocuklara büyük ölçüde fayda sağlar.

 

Kaynakça

Bu makale Speech and Language KIDS web sayfası tarafından yazılmıştır. Orijinal versiyonuna buradan ulaşabilirsiniz.