1-6 Yaş Arası Çocuklarda Öz Denetim: Geliştirin, Yetiştirin!

Öz denetim gelişim için önemlidir. Örneğin, çocuklara öğrenme ve sosyal beceriler konusunda yardımcı olur. Öz denetim en çok yürümeye başlayan çocuk ve okul öncesi yaşlarda gelişir. Yetişkinliğe doğru gelişmeye devam ediyor. Duygular ve rol modelleme hakkında konuşarak çocuğunuzun öz denetim geliştirmesine yardımcı olun.

Öz Denetim Nedir?

Öz denetim, davranışınızı ve çevrenizde olan duygu ve olaylara karşı tepkilerinizi anlama ve yönetme yeteneğidir.

Şunları yapabilmeyi içerir:

• Hayal kırıklığı veya heyecan gibi duygulara verilen tepkileri düzenler
• Sinirlendirici veya üzücü bir olaydan sonra sakinliği hedefler 
• Bir göreve odaklanmak 
• Dikkati yeni bir göreve yeniden odaklamak
• Dürtüleri kontrol eder
• Diğer insanlarla iyi geçinmenize yardımcı olacak davranışları öğrenmek

Öz Denetim Neden Önemlidir?

Çocuğunuz büyüdükçe, öz denetim ona yardımcı olacaktır:

• Okulda öğrenin – çünkü öz denetim çocuğunuza sınıfta oturup ders dinleme yeteneği verir
• Sosyal olarak kabul edilebilir şekilde davranın – çünkü kendi kendini düzenleme çocuğunuza dürtüleri kontrol etme yeteneği verir
• Arkadaş edinin – öz-denetim çocuğunuza sırayla oyun oynama, oyuncakları paylaşma ve duygularını uygun yollarla ifade etme yeteneği verir.
• Daha bağımsız olun – öz denetim çocuğunuza davranışları hakkında iyi kararlar alma ve sizden daha az rehberlik alarak yeni durumlarda nasıl davranacağını öğrenme yeteneği verir.
• Stresi yönetin – öz denetim çocuğunuzun güçlü duygularla baş edebileceğini öğrenmesine yardımcı olur ve ona sinirlendikten sonra kendini sakinleştirme yeteneği verir.

Öz Denetim Nasıl ve Ne Zaman Gelişir?

Çocuklar, sıcak ve duyarlı ilişkiler yoluyla öz denetim geliştirirler. Buna ek olarak etraflarındaki yetişkinleri izleyerek geliştirirler. Öz denetim, çocuklar bebekken başlar. En çok yürümeye başlayan çocuk ve okul öncesi yıllarda gelişir, ancak aynı zamanda yetişkinliğe doğru da gelişmeye devam eder.

Örneğin, bebekler rahatlık için parmaklarını emebilir ya da dikkatlerini dağıtmaya ihtiyaç duyarlarsa ya da yorulurlarsa bakım verenlerinden uzaklaşabilirler.

• Yeni yürümeye başlayan çocuklar yiyecek ve oyuncaklar için kısa süre bekleyebilir. Ancak yürümeye başlayan çocuklar, gerçekten istedikleri bir şeyse, gidip alabilir, kapabilirler. Ayrıca, yeni yürümeye başlayan çocuklar güçlü duyguları düzenlemeye çalışırken öfke nöbetleri yaşarlar.
• Okul öncesi çocuklar, diğer çocuklarla nasıl oynanacağını ve onlardan ne beklendiğini anlamaya başlarlar Örneğin, eğer okul öncesi çocuğunuz ile sinemaya gitmişseniz, sinemada fısıldayarak konuştuğunuzu duyabilirsiniz.
• Okul çağındaki çocuklar, kendi istek ve ihtiyaçlarını kontrol etmede, başkalarının bakış açılarını hayal etmede ve durumun her iki tarafını da görmede daha iyi hale gelirler. Örneğin, bu diğer çocuklarla tartışmadan fikir ayrılığına düşebilecekleri anlamına gelir.

Tipik olarak bir şeyleri güçlü ve yoğun bir şekilde hisseden çocuklar, öz denetimde daha çok zorlanırlar. Daha yumuşak başlı çocuklar için bu durum o kadar zor değildir. Daha büyük yaştaki çocuklar ve gençler bile bazen öz denetimle ilgili sorun yaşayabilirler.

Çocuğunuzun Öz Denetimi Öğrenmesine Yardımcı Olun

Çocuğunuzun kendi kendini denetlemeyi öğrenmesine yardımcı olmanın en iyi yolu, ihtiyaç duyduğu anda destek sağlamaktır. 

İşte bunu yapmanın bazı yolları:

• Çocuğunuzla duygularınız hakkında konuşun:Örneğin, ‘’Oyuncağını çalışmadığı için hayal kırıklığına uğradığından dolayı mi fırlattın? Başka ne yapabilirdin? ‘’
• Çocuğunuz güçlü bir duygu ile mücadele ettiğinde, onu duyguyu ve buna neyin sebep olduğunu söylemesi için cesaretlendirin: Daha kolaysa duygu geçene kadar bekleyin.
• Çocuğunuzun güçlü duygulara tepki vermesi için uygun yollar bulmasına yardımcı olun: Örneğin, çocuğunuza bunalmış hissettiğinde ara vermeyi öğretin veya yetişkinlerden yardım alması konusunda güvence verin. ‘’ Haydi rahatlayalım" ve "İstersen sana yardım edebilirim" gibi şeyler söyleyin.
• Sabırlı olmayı unutmayın: Küçük çocukların güçlü duyguları olduğunda başa çıkmaları çok zor olabilir.

Çocuğunuza öz denetim konusunda yardımcı olmak için kullanabileceğiniz bazı davranış stratejileri de vardır:

• Çocuğunuz için öz denetim modeli oluşturmaya çalışın:Örneğin, çocuğunuza sinir bozucu bir görevi üzülmeden nasıl yapabileceğinizi gösterin. "Vay canına, bu zordu. Kızmadığıma sevindim çünkü bunu yapamayabilirdim ‘.

Davranış beklentilerinizi çocuğunuzun yaşına ve gelişim aşamasına uygun hale getirmek önemlidir. Bu, çocuğunuzun kendisinden istenen şeyi yapma becerisine veya anlayışına sahip olmamanın getirdiği hayal kırıklığından kaçınmasına yardımcı olabilir.

Öz Denetim ile İlgili Sorunlar

Zaman zaman farklı şeyler çocuğunuzun öz denetim yeteneğini etkileyebilir. Örneğin, yorgunluk, hastalık ve çocuğunuzun rutinindeki değişikliklerin tümü, tepkilerini ve davranışlarını öd denetim yeteneğini etkileyebilir. Ayrıca, bazı çocukların çocuk bakımı veya okulda büyük bir öz denetimi vardır, ancak bunu evde yapamamaktadır.

Öz denetimle ilgili bu sorunlar oldukça normal olsa da, çocuğunuzun davranışından endişe duyuyorsanız veya büyüdükçe davranışını yönetmekte sorun yaşıyorsanız bir profesyonel ile konuşmak iyi bir fikirdir. Örneğin, aile doktorunuzla, çocuk ve aile sağlığı hemşirenizle veya çocuğunuzun bakım vereni veya öğretmeniyle konuşabilirsiniz.

Çocuğunuzda aşağıdaki durumları fark ederseniz profesyonel yardım almayı düşünün:

• Yaşıtlarından daha fazla öfke nöbeti veya zorlayıcı davranışa sahip gibi görünüyorsa
• Büyüdükçe daha zor veya kontrolden çıkmış şekillerde davranıyorsa
• Kendisi veya başkaları için tehlikeli olan şekillerde davranıyorsa
• Disipline etmek  çok zor ve onun davranışını yönetme stratejileriniz işe yaramıyor gibi görünüyorsa
• Çok içine kapanık ve başkalarıyla etkileşimde çok sorunları varsa
• Yaşıtları kadar fazla iletişim ve sosyal beceriye sahip görünmüyorsa

Kaynakça 

Bu makale Avustralya Ebeveynlik Web Sitesi tarafından yazılmıştır. Orijinal versiyonu buradan okuyabilirsiniz.​