Beynin Hangi Kısmı Konuşmayı Kontrol Ediyor?

Beynin Hangi Kısmı Konuşmayı Kontrol Ediyor?

Beynimiz, vücudunuzun neredeyse tüm işlevlerinden ve çevrenizden gelen duyusal bilgileri yorumlamaktan sorumludur.

Beyninizin birçok bölümü vardır, ancak konuşma öncelikle beynin en büyük bölümü olan serebrum tarafından kontrol edilmektedir.

Serebrum, corpus callosum adı verilen bir sinir lifi bandıyla birleştirilen hemisfer adı verilen iki kısma ayrılmaktadır.

Konuşmanız tipik olarak serebrumunuzun sol tarafından yönetilmektedir. Solak bireylerin yaklaşık üçte birinde konuşma sağ taraf tarafından kontrol ediliyor olabilir.

Beynin Konuşmaya Dahil Olan Bölümleri

Son yıllarda beyindeki dil işlemleme konusunda bir araştırma patlaması yaşandı. Artık genel olarak, konuşmanın kontrolünün beyindeki karmaşık bir ağın parçası olduğu kabul ediliyor.

Konuşmanın oluşumu, düşünceleri kelimelere dökmek, anlaşılır bir cümle oluşturmak ve sonra doğru sesleri çıkarmak için ağzı gerçekten hareket ettirmek gibi çok farklı süreçler gerektirmektedir. Beynin konuşmada rol oynadığı bilinen birkaç bölümü bulunmaktadır:

  • Serebrum: Serebrumun her yarımküresi, frontal, parietal, temporal ve oksipital lobları içeren ve lob adı verilen bölgelere bölünebilir. Beyninizin önünde ve yanında bulunan loblar, frontal loblar ve temporal loblar öncelikli olarak konuşma oluşumunda ve anlamada rol oynar.
  • Broca Alanı: Broca alanı, beyninizin sol yarım küresinin ön kısmında yer almaktadır. Fikirlerinizi ve düşüncelerinizi gerçek sözlü kelimelere dönüştürmede önemli bir role sahiptir. Siz konuşmadan hemen önce Broca bölgesinin en aktif durumda olduğu tespit edilmiştir. Broca alanı ayrıca, bilginin beyninizin ağzınızın hareketlerini kontrol eden motor korteks adı verilen başka bir bölümüne aktarılmasına da yardımcı olur. İsmini 1861’de beyin bölgesini keşfeden Fransız doktor Pierre Paul Broca’dan almıştır.
  • Wernicke alanı: Wernicke’nin alanı esas olarak konuşma ve yazı dilinin anlaşılması ve işlenmesi ile ilgilidir. Wernicke bölgesi ilk olarak 1876’da Karl Wernicke tarafından keşfedilmiştir. Temporal lobda, kulaklarınızın hemen arkasında yer almaktadır. Temporal lob aynı zamanda sesin işlendiği bölgedir.
  • Arkuat fasikül: Arkuat fasikül, Wernicke bölgesi ile Broca bölgesini birbirine bağlayan bir sinir grubudur. Kelimeleri oluşturmanıza, net konuşmanıza ve dil formundaki kavramları anlamanıza yardımcı olur.
  • Beyincik: Beyincik (Serebellum), beyninizin arka kısmında bulunmaktadır. Beyincik, ağzınızı açıp kapatmak, kollarınızı ve bacaklarınızı hareket ettirmek, dik durmak ve dengeyi korumak gibi istemli kas hareketlerini koordine etmede rol oynar. Ayrıca dil işlemeyi de kontrol etmektedir. American Journal of Speech-Language Pathology’de yayınlanan bir inceleme, serebellumun dil işlemede daha önce düşünülenden daha önemli olduğunu öne sürmektedir.
  • Motor korteks: Doğru bir şekilde konuşmak için ağız, dil ve boğaz kaslarınızı hareket ettirmelisiniz. Motor korteksin devreye girdiği yer burasıdır. Ön lobda bulunan motor korteks, Broca alanından bilgi alır ve yüzünüzün, ağzınızın, dilinizin, dudaklarınızın ve boğazınızın kaslarına konuşmayı oluşturmak için nasıl hareket edeceğini iletir.

Beyin Hasarı ve Konuşma

Bu parçalardan biri veya daha fazlası hasar görürse veya anormal olursa ne olur?

Konuşmada veya konuşmayı anlamada sorun yaşıyorsanız bu afazi olarak adlandırılan bir durumdur. Konuşmak için gerekli olan doğru kas hareketlerini bir araya getirmekte güçlük çekiyorsanız, bu apraksi adı verilen bir durumdur.

Hem afazi hem de apraksi, genelde beynin sol tarafı etkilendiğinde görülür ve genellikle beyindeki bir felç veya travmadan kaynaklanır. Diğer daha az yaygın nedenler beyin tümörleri ve enfeksiyonlardır.

Afazi veya apraksi semptomları, beyinde hasarın nerede meydana geldiğine ve hasarın ciddiyetine bağlıdır. Bu semptomlar şunları içermektedir:

  • Yavaş konuşmak veya kelimeleri gevelemek: Broca bölgesi hasar görürse, kişi konuşma seslerini çıkarmakta zorluk çekebilir veya çok yavaş konuşabilir ve sözlerini geveleyebilir. Konuşma genellikle dört kelimeden az, kısa cümlelerle sınırlıdır. Buna Broca afazisi veya akıcı olmayan afazi denir. Diğer bir neden ise inme veya yaralanmanın beynin ağız veya dil kaslarının hareketlerini kontrol eden bölgelerine zarar vermesidir.
  • Uzun ve anlamsız cümlelerle konuşmak: Wernicke bölgesinin hasar görmesi, birinin saçma kelimeler uydurmasına veya hiçbir anlam içermeyen uzun cümleler kurmasına neden olabilir. Kişi ayrıca başkalarının onu anlayamayacağının farkında olmayabilir. Buna Wernicke afazisi veya akıcı afazi denir.
  • Biraz önce duyduğunuz kelimeleri tekrarlayamama: Broca bölgesini ve Wernicke bölgesini birbirine bağlayan sinir demeti olan arkuat fascilicus hasar görürse, kişi daha önce duyduğu dili tekrarlayamayabilir. Buna kondüksüyon afazisi denir.
  • Konuşma ve dili anlama konusunda genel yetersizlik: Beynin dil merkezlerinde yaygın hasar, global afaziye neden olabilir. Global afazili insanlar, dili ifade etmekte ve anlamakta aşırı derecede zorlanmaktadır.

Alzheimer hastalığı gibi nörodejeneratif hastalıkları olan bireyler, genellikle zaman içinde yavaş yavaş konuşma kaybı yaşarlar. Bu primary progressive afazi (PPA) olarak adlandırılır. PPA, Alzheimer hastalığı değildir, ancak Alzheimer hastalığının bir belirtisi olabilir.

PPA, Alzheimer hastalığının diğer semptomları olmadan da izole bir hastalık olabilir. PPA’lı bazı kişilerin normal hafızaları vardır ve boş zaman aktivitelerine devam edebilir ve hatta bazen çalışabilirler. İnme veya beyin travmasından kaynaklanan afazinin aksine, PPA, konuşma ve dilde kullanılan beynin bir veya daha fazla bölgesinin yavaşça bozulmasından kaynaklanmaktadır.

Çıkarım

Konuşma, beynin birçok bölgesinin birlikte çalışma aktivasyonuna dayanmaktadır.

Broca alanı ve Wernicke alanı, beynin konuşmaya dahil olan ana bileşenleri olarak kabul edilir, ancak beynin diğer kısımları da konuşulan kelimeleri oluşturmak için ağız kaslarını koordine etmede önemli bir rol oynamaktadır. Çoğu insanda, konuşmayla ilgili beyin aktivitesi beynin sol tarafında gerçekleşir.

Bu parçalardan herhangi birinin hasar görmesi veya yaralanması afazi veya apraksi olarak bilinen konuşma sorunlarına yol açabilir. Dil ve konuşma terapisi, bu koşullara sahip kişiler için faydalıdır. Beyin hasarından sonra tam konuşma becerilerini geri yüklemek her zaman mümkün olmasa da, iyileştirmeler yapılabilir.


Kaynakça

Bu yazı Healthline websitesi tarafından hazırlanmıştır. Orijinal versiyonun buradan ulaşabilirsiniz.