DEHB: Tek Başına İlaç Tedavisi Çocukların Sınıf İçi Öğrenmelerini İyileştirmiyor

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukluk çağında başlayıp yetişkinliğe kadar sürebilen, dikkat süresinin kısalığı, aşırı hareketlilik (hiperaktivite) ve dürtüsel davranışlarla karakterize bir nörogelişimsel bozukluktur. DEHB, bireylerin akademik, sosyal ve iş hayatında çeşitli zorluklar yaşamasına neden olabilir. Bu bozukluğun nedenleri tam olarak bilinmese de, genetik faktörlerin önemli bir rol oynadığı düşünülmektedir. Ayrıca, beyindeki bazı nörotransmitterlerin (örneğin, dopamin) dengesizliği ile ilişkilendirilir.

On yıllardır birçok doktor, ebeveyn ve öğretmen, uyarıcı ilaçların Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu olan çocukların öğrenmesine yardımcı olduğuna, çünkü ilaç aldıklarında daha iyi odaklanabildiklerine ve davranabildiklerine inanmaktadır.

Sonuçta, ABD’de tahminen 6,1 milyon çocuğa dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu teşhisi konulmakta ve %90’ından fazlasına okul ortamlarında ana tedavi şekli olarak uyarıcı ilaçlar reçete edilmektedir.

Ancak, birkaç meslektaşımla birlikte Journal of Consulting and Clinical Psychology’de yayınladığımız hakemli bir çalışmada, ilaç tedavisinin Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu olan çocukların sınıfta ne kadar öğrendikleri üzerinde tespit edilebilir bir etkisi olmadığını gördük. En azından öğrenme – öğretim yoluyla gerçekleştirilebilir becerilerin veya bilginin edinilmesi olarak tanımlanır – bir öğrencinin mevcut akademik bilgi veya becerilerindeki zaman içindeki gelişmeleri değerlendirmeyi amaçlayan testler açısından ölçüldüğünde durum böyledir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu olan çocuklar, akranlarına kıyasla daha fazla görev dışı, sınıf içi yıkıcı davranışlar sergilemekte, daha düşük notlar almakta ve testlerde daha düşük puanlar almaktadır. Özel eğitim hizmetleri alma ve sınıfta kalma olasılıkları daha yüksektir ve liseyi bitirme ve üniversiteye girme olasılıkları daha düşüktür – kazançlarda önemli artışlarla ilişkili iki eğitimsel kilometre taşı.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu olan çocukların okulda yaşıtlarına göre daha fazla zorluk çekmesi gibi, DEHB geçmişi olan yetişkinler de düzenli bir işte çalışmakta zorlanmaktadır.

Öğrenme Ölçümleri

Ulusal Ruh Sağlığı Enstitüsü tarafından finanse edilen bu çalışmada, yaşları 7 ila 12 arasında değişen 173 çocuğu değerlendirdik. Bu çocukların hepsi Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu ve ilgili davranışsal, duygusal ve öğrenme zorlukları olan çocuklar için sekiz haftalık kapsamlı bir yaz kampı olan Yaz Tedavi Programımızın katılımcılarıydı.

Çocuklar kelime bilgisi, fen ve sosyal bilgiler alanlarında sınıf düzeyinde eğitim aldılar. Sınıflar sertifikalı öğretmenler tarafından yönetildi. Çocuklar yazın ilk yarısında ilaç, diğer yarısında ise plasebo aldılar. Yaklaşık üç hafta süren her akademik eğitim bloğunun başında teste tabi tutuldular. Daha sonra ne kadar öğrendiklerini belirlemek için sonunda da aynı teste tabi tutuldular.

Ebeveynlerin ve öğretmenlerin uzun süredir bağlı olduğu geleneksel bilgeliğin aksine, çocukların ilaç ya da plasebo alsalar da aynı miktarda fen bilgisi, sosyal bilgiler ve kelime bilgisi içeriği öğrendiklerini gördük.

Evet. Bu bulgu bizi de şok etti.

Yayınlanmış birçok çalışma, ilaçların çocukların odaklanmasına ve sınıfta daha iyi davranmasına yardımcı olduğunu gösteriyor. Teoriye göre, eğer uyarıcı ilaçlar bir çocuğun okul ödevlerine odaklanmasına ve sınıftaki davranışlarını iyileştirmesine yardımcı oluyorsa, o zaman öğrenmelerini de iyileştirmelidir.

Çalışmamızda, ilaç tedavisi beklendiği gibi çocukların okul ödevlerini daha fazla tamamlamalarına ve sınıf içi davranışlarını iyileştirmelerine yardımcı olmuştur. İlaç alan çocuklar dakika başına %37 daha fazla aritmetik problemi çözmüş ve saat başına %53 daha az sınıf kuralı ihlali sergilemiştir.

Ne yazık ki, daha fazla okul ödevi tamamlamak ve sınıfta daha iyi davranmak, genel sınıf notlarını büyük ölçüde belirleyen testlerde daha yüksek notlara yol açmadı. Bu sonuçlar, ilaç tedavisinin standartlaştırılmış test puanları üzerinde uzun vadeli faydalı bir etkisi olmadığını ortaya koyan diğer araştırmaların bulgularını desteklemektedir.

Bu önemli bir bulgudur çünkü uyarıcı ilaçlar DEHB’li çocuklar için açık ara en yaygın tedavidir ve çoğunluk sadece ilaç tedavisi almaktadır. DEHB’li çocuklar için mevcut diğer tedaviler arasında ebeveynler için eğitim de dahil olmak üzere davranış terapisi ve terapi ile ilaç kombinasyonu yer almaktadır.

Yeni bir anlayış

Yaklaşık 40 yıl önce, araştırma laboratuvarım uyarıcı ilaçların sınıf ortamında DEHB’li çocukların öğrenmesi üzerindeki etkilerini inceleyen ilk çalışmayı yayınladı. O zamanlar öğrenmeyi, çocukların çalışma sayfalarını ne kadar hızlı ve doğru bir şekilde tamamladıkları ve sınıfta nasıl davrandıkları ile ölçüyorduk.

Laboratuvarımdaki araştırmacılar ilaç alan çocukların daha fazla odaklandığını ve daha iyi davrandığını tespit etti ve ilaçların daha fazla öğrenmelerine yardımcı olduğunu varsaydık. O zamandan beri, uyarıcı ilaçlar DEHB için en yaygın tedavi yöntemi olmuştur.

Son 40 yılda konuyla ilgili yaklaşık 500 bilimsel çalışma yayınlayarak, DEHB’li çocuklar için en etkili tedaviler hakkında çok şey öğrendik.

DEHB çocukların geçeceği bir şey değildir

Ulusal Ruh Sağlığı Enstitüsü’nün uzun süredir devam eden en son çalışması, çocukluk çağında DEHB geçmişi olan bir yetişkinin yaşamı boyunca DEHB geçmişi olmayan yetişkinlerden 1,25 milyon ABD doları daha az kazanmasının beklendiğini ve potansiyel olarak emekliliğe %75’e kadar daha düşük net değerle ulaşacağını ortaya koymuştur.

Bu çalışmada, DEHB’li kişilerin iş ve mali refahın hemen hemen her alanında daha kötü durumda olduğunu gördük. Buna gelir, tasarruf, istihdam durumu ve ebeveynlere ya da diğer yetişkinlere bağımlılık da dahildi.

Çocukluk Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu olan yetişkinlerin neredeyse yarısı ebeveynlerinden, diğer yetişkinlerden veya devletten düzenli olarak para alıyordu.

Uzun vadeli mali sonuçları iyileştirmek ve ebeveynlere ve devlete bağımlılığı azaltmak için, DEHB’li kişiler liseyi bitirmelerine ve lisans derecesi almalarına yardımcı olacak eğitim desteklerinden ve müdahalelerden faydalanabilir.

Çalışmamızdaki çocuklar 7-12 yaşlarında olduğundan, bulgularımızın DEHB’li ergenlere veya yetişkinlere yayılıp yayılmayacağını bilmiyoruz. Çocuklar büyüdükçe öğrenme şekilleri de değişir: Ergenler veya genç yetişkinler bilgiyi sınıfta öğretmekten ziyade bağımsız çalışarak edinebilirler. Bu nedenle, sınıf dışında öğrenirken ilaç tedavisinin yardımcı olup olmadığını belirlemek önemlidir.

DEHB’li çocukların gelişmesine nasıl yardımcı olunur?

Çocukların başlangıçta ilaç kullanmak yerine, yalnızca etkili sınıf stratejileriyle akademik başarılarını artırmalarının yolları vardır. DEHB’li gençlere önemli ölçüde yardımcı olan davranışsal ve akademik stratejiler arasında ebeveyn eğitimi ve günlük karne gibi sınıf temelli yönetim araçları bulunmaktadır. DEHB’li bir çocuk okulda akademik başarıya özel 504 ve özel eğitimdeki öğrenciler için IEP olarak da bilinen bireyselleştirilmiş eğitim planları gibi etkili davranışsal hizmetler de alabilir.

Önceki araştırmalarımız, davranış terapisinin – ilk olarak kullanıldığında – Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu olan çocukların tedavisinde ilaç tedavisinden daha ucuz ve daha etkili olduğunu ortaya koymuştur. Uyarıcılar, ihtiyaç duyanlar için ek, ikinci basamak bir tedavi seçeneği olarak ve tipik olarak reçete edilenden daha düşük dozlarda en etkilidir. Başka bir deyişle, ilaç tedavisi yalnızca davranışsal ve akademik müdahaleler denendikten sonra çocukların hala ek desteğe ihtiyaç duyması halinde eklenmelidir.

Ayrıca, 2020 yılında Gelişimsel ve Davranışsal Pediatri Derneği, DEHB’li gençler için ilk basamak tedavi olarak davranışsal müdahaleyi ve gerekirse ikinci basamak tedavi olarak ilaç tedavisini şiddetle tavsiye eden yeni klinik kılavuzlar yayınlamıştır.

Dolayısıyla, ilaç tedavisinin odaklanma ve davranışa yardımcı olduğu doğru olsa da, sınıftaki davranışsal ve akademik stratejiler de önemlidir. Ve bir çocuğun sınıfta daha iyi odaklanmış ve daha iyi davranıyor görünmesi, daha iyi notlar alacağı anlamına gelmez. Davranışsal müdahalenin DEHB’li çocuklar için en iyisi olduğunu defalarca gördük çünkü kendileri, öğretmenleri ve ebeveynleri okulda, evde ve ilişkilerinde uzun vadede başarılı olmalarına yardımcı olacak beceri ve stratejileri öğreniyorlar.

DEHB’li çocuklara en iyi başarı şansını vermek için ailelerin, tıp uzmanlarının ve eğitimcilerin öncelikle davranışsal ve akademik müdahalelere odaklanmaları ve sadece gerektiğinde ilaç tedavisi almaları gerektiğine inanıyorum.

Makalenin orijinaline buradan ulaşabilirsiniz.