Demansa Neden Olan 13 Farklı Hastalık Türü

Demans, birçok bilişsel bozukluk türünü kapsayan şemsiye bir terimdir. Demans belirtileri genellikle hafıza kaybı, zayıf karar verme, iletişim zorlukları ve kişilik değişikliklerini içermektedir.

Genelde özellikle erken belirtiler, farklı demans türlerini birbirinden ayırt etmede yararlıdır.

Alzheimer Hastalığı

Demansın en yaygın nedeni Alzheimer hastalığıdır.

• İlk belirtiler: Erken belirtiler arasında kısa süreli hafıza kaybı, kötü karar verme ve doğru kelimeleri bulmada zorluk bulunur.
• İlerleme: Alzheimer genellikle erken aşamalardan orta aşamalara doğru yavaş ilerler. Orta aşamalarda, biliş azalmaya devam eder ve bazen demansın davranışsal ve psikolojik semptomları gelişir, bu durum özellikle demans hastası ve de bakıcısı için zorlayıcı hale gelir.
• Prognoz: Alzheimer hastalığı olanların ortalama yaşam beklentisi, teşhisten sonra 3 ila 10 yıl arasında değişmektedir, ancak bazı insanlar tanı yaşı gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak 20 yıla kadar yaşamaktadırlar.

Vasküler Demans

• Erken belirtiler: İlk belirtiler genellikle kelime bulma zorluğunu, hafıza kaybını, yürütme işlevindeki zorlukları ve yavaş işlem hızını içerir. Bu semptomlar, geçici bir iskemik atak, felç veya fark edilmeyen küçük damar hastalığı ile ilgili olabilir.
• İlerleme: Vasküler demans, Alzheimer için daha tipik olan kademeli bir düşüşün aksine, adım benzeri bir ilerlemeye sahiptir. Bu, vasküler demansta işleyişin, ilk semptomlardan sonra gözle görülür bir düşüş meydana gelene kadar oldukça uzun bir süre stabil kalabileceği ve daha sonra bir sonraki düşüş gelişene kadar uzun bir süre daha bu sonraki seviyede kalabileceği anlamına gelir.
• Prognoz: Vasküler demansta prognoz büyük ölçüde değişir. Beyinde ne kadar hasar olduğu ve diğer inme veya TIA(trans iskemik atak) olayları ile ilgilidir.

Parkinson Hastalığı Demans

• İlk semptomlar: Parkinson hastalığı demansı bir tür Lewy body demanstır. (Diğeri Lewy body bunama olarak adlandırılır.) Her ikisi de vücut değişikliklerini (yavaş hareketler, zayıflık ve sertlik gibi) ve beyin değişikliklerini (hafıza kaybı, dikkatin azalması ve zayıf yürütme işlevi gibi) içerir. Parkinson hastalığı demansında motor ve hareketlilik semptomları, bilişsel değişiklikler gelişmeden en az bir yıl önce mevcuttur.
• İlerleme: Parkinson hastalığı demansı genellikle zaman içinde kademeli bir ilerlemeye sahiptir. Halüsinasyonlar sıklıkla yaygınlaşır ve kafa karışıklığı artışı görülebilir. Ayrıca düşmeler daha sık hale gelebilir ve genel fiziksel işlevler azalabilir.
• Prognoz: Ortalama yaşam beklentisi, kişinin sağlığına ve Parkinson’un geliştiği yaşa bağlı olarak önemli ölçüde değişir.

Lewy Body Demans

• İlk semptomlar: Lewy Body’li demans, Lewy body demansın türüdür . (Diğeri Parkinson hastalığı demansıdır.) Lewy Body demans; hem motor ve kas güçsüzlüğü ve sertliği gibi vücut semptomlarını hem de karar verme, hafıza bozukluğu ve dikkat süresi gibi beyin semptomlarını içerir. Lewy Body Demansta, beyin semptomları vücut semptomlarından önce, aynı zamanda veya vücut semptomlarının ortaya çıkmasından bir yıldan daha kısa bir süre sonra gelişir.
• İlerleme: Lewy Body bunama, günden güne bile oldukça değişebilir. Ancak genel olarak hastalık yavaş başlar ve giderek kötüleşir.
• Prognoz: Ortalama yaşam beklentisi birçok faktöre bağlıdır, ancak teşhisten sonra yaklaşık 5 ila 8 yıl olacağı tahmin edilmektedir.

Wernicke-Korsakoff Sendromu

• İlk semptomlar: Wernicke ensefalopatisi; kafa karışıklığı, görme ve göz işlevinde değişiklikler, azalmış zihinsel uyanıklık, bacak titreme ve daha fazlası ile karakterize akut bir durumdur. Genellikle, her zaman değil, alkol bağımlılığı ile ilişkilidir ve bir hastanede, tipik olarak tiamin uygulaması olmak üzere, acil tedavi gerektirir. Korsakoff sendromu daha çok bozulmuş hafıza, konfabulasyon (hikayeler uydurma) ve halüsinasyonlardan oluşan kronik bir durumdur.
• İlerleme: Hemen tedavi edilirse, Wernicke ensefalopatisinin tersine çevrilmesi mümkündür. Ancak bazen Korsakoff Sendromunun devam eden semptomlarını izler.
• Prognoz: Wernicke-Korsakoff sendromunda ortalama yaşam beklentisi önemli ölçüde değişir. Alkolden kaçınan bir kişide hiçbir etkisi olmamaktan, diğerlerindeki kısaltılmış bir beklentiye kadar uzanır.

Creutzfeldt-Jakob Hastalığı (Deli Dana Hastalığı)

• İlk semptomlar: Diğer demans türlerinin aksine, Creutzfeldt-Jakob hastalığının ilk semptomları tipik olarak bilişsel değişiklikleri içermez. Aksine, depresyon, geri çekilme ve ruh hali değişikliklerini içerir.
• İlerleme: Hastalık ilerledikçe, davranış değişiklikleri, yürüme dahil fiziksel koordinasyon ve görme ile birlikte hafıza güçlükleri ilerler. Daha sonraki aşamalarda, halüsinasyonlar ve psikoz gelişebilir ve yutma ve yemek yeme yeteneği dahil olmak üzere genel işleyiş kötüleşebilir.
• Prognoz: Şu anda hastalığın tedavisi olmadığından dolayı ortalama yaşam beklentisi önemli ölçüde etkilenir. Hastaların yaklaşık yüzde 70’i, hastalığın başlangıcından sonraki bir yıl içinde hayatlarını kaybetmektedirler.

Frontotemporal Demans (Pick Hastalığı)

• İlk Belirtiler: Frontotemporal demans, daha çok gençleri etkileyen bir demans türüdür. Erken belirtiler genellikle bilişsel zorlukların aksine kişilik ve davranıştaki değişiklikleri içerir. Başkalarını umursamıyor gibi görünebilir ve uygunsuz davranabilirler.
• İlerleme: FTD ilerledikçe, iletişim (hem ifade etme hem de anlama yeteneği), hafıza ve fiziksel yeteneği azalır.
• Prognoz: Kişinin geliştirdiği FTD türüne bağlı olarak, yaşam beklentisi teşhisten sonra yaklaşık üç ila on yıl arasında değişmektedir.

Huntington Hastalığı (Huntington’s Chorea)

• İlk semptomlar: Huntington hastalığı başlangıçta istemsiz fiziksel hareketler, ruh hali değişiklikleri, hafıza kaybı ve zayıf karar verme becerileri gibi semptomların bir kombinasyonunu içerir.
• İlerleme: Huntington’s ilerledikçe iletişimi, yürümeyi, yutmayı ve bilişi etkiler. İstemsiz hareketler (kore) daha belirgin hale gelir ve günlük işleyişe önemli ölçüde müdahale eder.
• Prognoz: Huntington’da yaşam beklentisi teşhisten sonra 10 ila 30 yıl arasında değişmektedir.

HIV / AIDS Demansı

• İlk belirtiler: HIV ile ilişkili demansa sahip bireyler başlangıçta genelde konsantrasyon, dikkat ve hafıza konusunda zorluk yaşarlar. Ayrıca kişiliklerinde ve davranışlarında da bazı değişiklikler gösterebilirler.
• İlerleme: HIV ile ilişkili demans ilerledikçe, fiziksel yetenekler de azalmaya başlayabilir. Örneğin, bir kişi yürüme veya el-göz koordinasyonunda daha fazla güçlük çekebilir.
• Prognoz: Prognoz vücudun oldukça aktif anti-retroviral terapi (HAART) gibi tedavilere tepkisine bağlı olarak değişebilir.
  ​

Ölümcül Uykusuzluk (Fatal Familial Insomnia)

• İlk belirtiler: Uyku, bu kalıtsal durumdan önemli ölçüde etkilenir. Bir kişi uykusuzluk, canlı rüyalar ve halüsinasyonların yanı sıra iştahsızlık yaşayabilir.
• İlerleme: Bu durum ilerledikçe, vücudu yürüme ve hareket ettirme yeteneği bozulur. Hafıza kaybı ve zayıf dikkat ve konsantrasyon gelişir ve son aşamalarında kişi genellikle konuşamaz.
• Prognoz: FFI geliştikten sonra, yaşam beklentisi yaklaşık 12 ila 18 aydır, ancak bazıları yalnızca birkaç ay, bazıları ise birkaç yıl yaşamaktadır.

Karışık Demans

• İlk semptomlar: Karışık demans semptomları genellikle erken Alzheimer hastalığına benzer görünür ve yeni bilgileri öğrenmede zorluk, hafıza kaybı (tipik olarak kısa süreli hafıza bozukluğu), gün veya saat konusunda kafa karışıklığı ve kelime bulma zorluklarını içerir. Karışık demans genellikle tek bir demans türü olarak yanlış teşhis edilir ve daha sonra MRI gibi görüntüleme yoluyla veya ölümden sonra yapılan bir otopside keşfedilir. Karışık demans genellikle Alzheimer, vasküler demans ve / veya Lewy Body demans kombinasyonundan kaynaklanır.
• İlerleme: Karışık demans ilerledikçe, beyin işlevi daha da azalır ve tüm biliş alanlarında olduğu gibi günlük yaşam aktiviteleri gibi fiziksel yeteneklerde de zorluklara neden olur.
• Prognoz: Karışık demans teşhisi sonrası yaşam beklentisi, teşhis sporadik olduğu için net olarak belirlenmemiştir. Bununla birlikte, araştırmacılar, ek faktörler beyin işlevini etkilediğinden, karışık demans için prognozun Alzheimer gibi tek bir bunama nedeninden daha kısa olabileceğini tahmin ediyor.
  ​

Kronik Travmatik Ensefalopati / Beyin Hasarı

• İlk semptomlar: Beyin hasarının semptomları arasında bilinç kaybı, hafıza kaybı, kişilik ve davranış değişiklikleri ve yavaş, geveleyerek konuşma yer alır.
• İlerleme: Tek bir sarsıntıdan kaynaklanan semptomlar genellikle geçici ve uygun tedavi ile düzelirken, kronik travmatik ensefalopati tipik olarak tekrarlayan kafa travmalarından zamanla gelişir ve genellikle geri döndürülemez. Daha sonraki semptomlar arasında zayıf karar verme yeteneği, saldırganlık, bozulmuş motor fonksiyon ve etkili bir şekilde iletişim kuramama yer alır.
• Prognoz: Yaşam beklentisi, yaralanmaların ciddiyetine göre değişir.

Normal Basınçlı Hidrosefali

• İlk semptomlar: Normal basınçlı hidrosefali, genellikle semptom üçlüsüne neden olan durumlarla karakterizedir: bilişsel gerileme, yürüme güçlüğü ve idrar kaçırma problemleri.
• İlerleme: İlerleme, tedaviye bağlı olarak değişmiştir. NBH, demans semptomlarına neden olan ancak bazen hızlı tedavi ile geri döndürülebilen bir durumdur.
• Prognoz: NBH tedaviye yanıt verirse, yürüme genellikle düzelen ilk semptomdur, ardından kontinans ve ardından biliş gelir.

Kaynakça

Bu makale Esther Heerema tarafından yazılmıştır. Orijinal versiyonuna buradan ulaşabilirsiniz.