Depremde Yakınlarını Kaybeden Çocuk ve Gençlerin Yas Süreci
Deprem Travması Nedir?
Deprem; yetişkinler, çocuklar, aileler ve topluluklar için korkunç bir felakettir. Aşırı yaşam tehdidi, yıkım, yaralanma ve yaşam kaybı bu deneyimi özellikle travmatik hale getirir. Hayatta kalma mücadelesi veren birçok kişi arkadaşlarının, ailesinin, iş arkadaşlarının ve komşularının ciddi şekilde yaralandığını veya öldüğünü gördü. Böyle bir olay sırasında çocuklar ve yetişkinler sıklıkla yoğun bir korku, çaresizlik ve dehşet hissederler. Bu duygular daha sonra uzun bir süre devam edebilir. Deprem yakınının ölümüne neden olduğunda, çocuklar ve ergenler travmatik yas yaşayabilirler, bu da yası zorlaştırır ve kaybettikleri kişiyi nasıl öldüğünü de düşünmeden veya hayal etmeden hatırlamaları zorlaşır.
Çocukların ölüm anlayışı, büyüdükçe değişir ve aşağıdakiler gibi aile, din ve kültürel değerlerden etkilenir:
- Okul öncesi çocuklar ölümün kalıcı olduğunu anlamayabilir ve kişinin geri dönmesini bekleyebilir.
- Okul çağındaki çocuklar ölümün fiziksel gerçekliğini anlayabilirler, ancak sevdiklerini kaybetmiş birinin geri dönüşünü isterken onların varlığına dair hayaletimsi duygular yaşayabilirler.
- Ergenler yaşına uygun olmayan daha küçük yaş grubu davranışları segileyebir ve ölmüş bir ebeveyne ihtiyaç duymaya devam edebilir veya kaybı en aza indirmek için “hızlı büyümeye” çalışabilirler.
Deprem sonrasında pek çok kişinin bedenleri uzun süre bulunamadığında, ölümün fiziksel olarak doğrulanması olmaz ve yukarıdaki tepkiler çok daha yoğun ve uzun süreli olabilir.
Yas süreci nedir?
Yas tutmanın doğru ya da yanlış yolu olmadığı gibi bir ölümün yasını tutmak için uygun bir süre de yoktur. Çocuklar farklı şekillerde yas tutarlar ve çocuk büyüdükçe ve yeni deneyimlerle karşılaştıkça süreç değişir. Bebekken babasını kaybetmiş bir çocuk, büyüdükçe ölümle ilgili yeni sorular sorabilir. Zamanla, çocukların şunları yapabilmesi yararlıdır:
- Ölümün gerçekliğini ve kalıcılığını kabul etmek
- Üzüntü, öfke, kafa karışıklığı ve suçluluk gibi ölümle ilgili acı verici duygularla başa çıkabilmek
- Yaşamlarında ölümden kaynaklanan değişikliklere uyum sağlamak
- Zorluklar ve yalnızlıkla başa çıkmalarına yardımcı olmak için yeni ilişkiler geliştirmek veya mevcut ilişkileri derinleştirmek
- Kaybın önemini anlamak da dahil olmak üzere ölümü anlamlandırmak
- Normal gelişim sürecine ve faaliyetlerine devam etmek
Bir çocuğun veya gencin çocukluk çağı travmatik yasıyla ilgili zorluk yaşadığına dair işaretler nelerdir?
Bir çocuk çocukluk travmatik yasıyla mücadele ederken, ölen kişiyle ilgili mutlu düşünceler bile üzücü anılara yol açabilir. Travmatik veya kaybı hatırlatan şeyler ortaya çıktığında, çocuk tekrar tekrar ölümün üzücü yönlerine odaklanabilir ve normal yas sürecini sürdüremeyebilir. Çocuğun kendi hayatı tehlikedeyse yas tutma süreci daha da karmaşık olabilir.
Yas süreciyle ilgili zorluk yaşayan bir genç şunları yapabilir:
- Ölümle ilgili anıları beklenmedik bir anda akla getirmek veya kabus olarak görmek
- Kişinin ölümü hakkında kendisini suçlu hissetmek
- Okulu asarak, çöken binaların bulunduğu yerden uzak durarak veya ölmüş bir kardeşle keyif aldığı bir oyunu oynamayı reddederek hoş olmayan düşüncelerden, duygulardan ve hatırlatmalardan kaçınmak.
Bir çocuğun travma/kayıp sonrası tepkileri ele alınmadığında uzun süreli etkiler bırakabilir. Bir ergen, yaşamın ilerleyen dönemlerinde depresyon, alkol veya uyuşturucu kullanımı gibi ciddi sorunlar yaşayabilir veya başka akıl sağlığı sorunları yaşayabilir. Yas sorunları aylarca devam ettiğinde veya bir gencin okula gitme, arkadaşlarla eğlenme, etkinliklere katılma ve tipik çocuk davranışları sergileme becerisini engelleyecek kadar yoğun veya sık hale geldiğinde, ebeveynler profesyonel destek almalıdırlar.
Ebeveynler Çocuğa veya Gence Nasıl Yardımcı Olabilir?
Ebeveynlerin, çocuklarının tepkilerini anlamalarına ve bunlarla baş etmelerine yardımcı olabileceği bazı yollar şunlardır:
- Pozitif ve destekleyici tutumunuza devam edin, tutarlı bir destek sağlayın ve rutinleri ve sınırları koruyun.
- Dürüst ve açık olun ve duygular ve olaylar hakkında yaşa uygun bilgiler verin
- Öfke davranışının, çocuğun veya gencin travmatik ölüme tepkisinin bir parçası olabileceğini anlayın.
- Çocuklara ve gençlere depremin yıkımından veya ölümden kendilerinin sorumlu olmadığı konusunda güvence verin.
- Kendi duygularınızla doğru bir şekilde başa çıkarak bir rol model olun.
- Ölen kişi hakkında konuşurken olumlu ve rahatlatıcı düşünceleri ve anıları hatırlayın.
- Depremin ve sevilen birinin ölümünün neden olduğu değişiklikleri yönetmenin yollarını bulmalarına yardımcı olarak çocukları normal aktivitelere dönmeye teşvik edin.
- Bir çocuğun veya gencin tepkilerinden endişe ediyorsanız veya kendinizde zorluk yaşıyorsanız profesyonellere ulaşın.
Kaynakçaya buradan ulaşabilirsiniz.
