Dikkat Eksikliği Bozukluğu/Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEB/DEHB) Olan Çocuklara Nasıl Öğretilir?

Dikkat Eksikliği Bozukluğu/Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEB/DEHB) Olan Çocuklara Nasıl Öğretilir?

Dikkat eksikliği bozukluğu, aşağıdaki üç spesifik alanda ciddi ve kalıcı zorluklarla karakterize bir sendromdur;

  • Dikkat süresi
  • Dürtü kontrolü
  • Hiperaktivite (Bazen)

DEB, bebeklik döneminde başlayıp erişkinlik dönemine kadar uzayabilen, çocuğun evde, okulda ve topluluk içinde yaşamını olumsuz yönde etkileyebilen kronik bir hastalıktır. Tahmini olarak, okul çağı çocuklarının %3 ila 5’inde dikkat eksikliği bozukluğu düşünülmektedir.

 

DEHB Teşhisi

Kişiye  DEB/DEHB teşhisi konulabilmesi için, klinisyen kişide Dikkat süresi Hiperaktivite ve Dürtüsellik kriterleri altındaki başlıklardan en az 9 tanesinin bulunduğunu saptamalıdır.

 

Dikkat Süresi Kriterleri

  • Detaylara çok az dikkat gösterirler; dikkatsiz hatalar yaparlar
  • Kısa dikkat süreleri vardır
  • Direkt ona karşı konuştuğunuzda dinlemezler
  • Yönergeleri takip etmez; görevleri tamamlamakta zorlanırlar
  • Görevleri organize etmekte zorlanırlar
  • Süren zihinsel aktivite gerektiren görevlerden kaçınırlar
  • Bir şeyleri kaybederler
  • Kolaylıkla dikkatleri dağılır
  • Günlük aktivitelerde unutkandırlar

 

Hiperaktivite Kriterleri

  • Kıpırdanma; oturduğu yerde kıvrılıp bükülme
  • Sınıf içerisinde saldalyeden kalkma gezinme (Oturması beklenirken)
  • Uygunsuz zamanlarda koşturma ve/veya bir yerlere tırmanma
  • Sessiz oyun oynama konusunda zorlanma
  • Sürekli konuşma

 

Dürtüsellik Kriterleri

  • Soru sorma süreci bitmeden cevap vermeye kalkışma
  • Sırasını beklemede zorlanma
  • Sıklıkla karşısındakilerin sözünü kesme

 

Öğrenme İçin Uygun Ortam Oluşturma

  • Öğrenciyi öğretmen masasına yakın oturtun, ama sınıf düzeninden de ayırmayın
  • Öğrencileri sırtları diğer öğrencilere bakacak ve diğer öğrencileri görmeyeceği şekilde oturtun.
  • Öğrencinin etrafını iyi rol modeli öğrencilerle sarın
  • Eşli çalışmalar ve grup çalışmalarını tercih edin
  • Dikkat dağıtıcı uyaranlardan kaçının. DEHB’li öğrencileri havalandırma, yoğun trafik alanları, kaloriferler veya kapılar, pencerelerden uzakta tutun.
  • DEHB’li öğrenciler değişimleri iyi karşılamazlar. Dolayısıyla sınıf değişimlerinden, ders değişimlerinden veya aksamalardan kaçınmaya çalışın.
  • Yaratıcı olun! Uyaran-azaltıcı çalışma alanı sağlayın. Tüm öğrencilerin de bu alana giriş izni olsun ki özel gereksinimleri olan öğrenci kendini farklı hissetmesin.
  • Ebeveynlerle evde uygun bir çalışma alanı oluşturması, ders çalışması için belirli zaman ve rutinler oluşturması ve ödev yapmak için ebeveyn gözetimi yapmaları için konuşun.

 

DEHB’li Öğrenciyle Konuşma/Yönerge Verme

  • Sözel yönergeler verirken göz kontağını kaybetmeyin
  • Yönergeleri açık ve öz verin. Günlük yönergeler hakkında tutarlı olun.
  • Karmaşık yönergeleri basitleştirin. Çoklu yönergeler vermekten kaçının.
  • Göreve başlamadan önce öğrencinin verilen yönergeyi anladığından emin olun.
  • Gerektiğinde, yönergeleri sakin ve olumlu bir tavır ile tekrarlayın.
  • Öğrencinin yardım istemesi için rahat etmesini sağlayın (DEB’li öğrenciler klay kolay yardım istemez). Zaman içinde ihtiyaç duydukları yardım miktarı azalacaktır. Aklınızda bulundurun; DEB’li öğrenciler normal öğrencilerden daha uzun süre yardıma ihtiyaç duyarlar.
  • Gerekki görürseniz günlük görev defteri tutturun:
  • Her öğrencinin günlük görevleri yazdığından emin olun. Eğer öğrenci bunu yapamıyorsa öğrentmen ona yardımcı olmalıdır.
  • Ödev defterini günlük olarak imzalayın (Ayrıca ebeveynlerinin de imzaladığından emin olun).
  • Ebeveynlerle günlük iletişim kurmak için ödev defterini kullanın.

 

Ödev/Görev Vermek

  • Her seferinde bir görev verin.
  • Sıkça gözlemleyin. Destekleyici tutumunuzu koruyun.
  • Gerektiğinde görevleri değiştirip düzeleyin. Her öğrencinin güçlü ve zayıf yönlerini öğrenmek için sıklıkla özel eğitim uzmanlarıyla iletişimde olun.
  • Kişiselleştirilmiş eğitim prograı geliştirin.
  • Dikkat süresini değil, bilgiyi ölçtüğünüzden emin olun
  • Belirli görevler için fazladan zaman verdiğinizden emin olun. DEB’li öğrenciler yavaş çalışabilir. Daha fazla zamana ihtiyaçları olduğu için onlara ceza uygulamayın.
  • Öğrencilerin kolaylıkla hayal kırıklığına uğrayabileceğini aklınızdan çıkarmayın. Stres, baskı ve yorgunluk öz-kontrollerini yıkabilir ve kötü davranışlara yol açabilir.

 

Davranışları Değiştirme ve Öz-Güven Geliştirme

Süpervizyon ve Disiplin Sağlama

  • Sakin kalın, kural çerçevelerini net bir şekilde belirtin ve öğrenci ile pazarlık yapmaktan veya tartışmaya girmekten kaçının.
  • Yanlış davranışların sonuçlarını tekrar düzenleyin.
  • Sonuçları direkt uygulayın ve doğru davranışları sürekli gözlemleyin.
  • Sürekli olarak sınıf kurallarını uygulayın

 

Cesaretlendirme Sağlama

  • Öz-güven geliştirmek için cezalandırdığınızdan çok ödüllendirin
  • Tüm iyi davranış ve performansları anında övün.
  • Davranışsal değişim motivasyonunu etkilemeyen ödülleri değiştirin
  • Çocuğu cesaretlendirmenin değişik yollarını bulun.
  • Çocuğa kendini ödüllendirmeyi öğretin. Pozitif öz-konuşmalarla cesaretlendirin (Örn: Bugün sandalyende oturmakta iyi iş çıkarttın. Bu konuda nasıl hissediyorsun?). Bu çocuğun kendi hakkında olumlu düşüncelerini arttırır.

 

Diğer Eğitimsel Öneriler

  • Öğrenme güçlüklerinin olup olmadığını öğrenmek için eğitimsel, psikolojik ve nörolojik testler yaptırılmalıdır (DEB’li çocukların yaklaşık %30’unde aygın  şekilde görülür).
  • Özel öğretmen ve/veya okulda birebir çalışacağı bir akranını bulmak
  • Az sayıda örğrencisi olan sınıflar
  • Sosyal beceri çalışması ve organzasyon becerisi çalışması
  • Bilişsel yapılandırma çalışmaları (Örn: olumlu öz-konuşma vb.)
  • Okul için sözcük işlemcisi veya bilgisayar kullanmak
  • Hafif rekabet içeren veya rekabet içermeyen kişisel aktiviteler yaptırmak (Örn: bowling, yürüyüş, yüzme, vb.).
  • Sosyal aktivitelere katılım (Örn: traking, öğrenci grupları veya diğer çocuk organizasyonları) öz-güven geliştirmesine yardımcı olabilir.
  • Dikkat Eksikliği Bozukluğu veya Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu olan çocuklara aralarına karışabildiği daha küçük çocuk gruplarına sokabilirsiniz. Çoğu DEHB’li çocuk kendinden küçük çocuklarla yaşıtlarına kıyasla daha iyi anlaşabilir, uyum sağlayabilir. Ayrıca kendilerinden küçük çocuklarla birlikteyken bile ciddi derecede sosyal beceri geliştirecektir.

 

Kaynakça

Bu makale Eğitim Kaynakları Bilgi Merkezi tarafından yazılmıştır. Orijinal metni buradan okuyabilirsiniz.