Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Tedavileri
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) küçük bir çocuğun davranışını veya gelişimini (öğrenmesini) etkileyen özel bir durumdur. DEHB’li olan çocukların dikkatsizlik, dürtüsellik ve aşırı hareketlilik olmak üzere üç ana davranış problemi vardır.
Tüm küçük çocukların sınırlı bir dikkat süresi vardır ve bazen düşünmeden bazı şeyler yapabilirler. Ancak bu çocukların sadece bir kaçında DEHB vardır. DEHB tedavisi ilaç tedavisi, davranış yönetimi, psikolojik danışmanlık ve aile desteğini içerebilir. İlaç kullanarak uygulanan tedaviler hızlı ve sıklıkla etkilidir, ancak araştırmalar ilacı diğer tedavi yöntemleri ile birleştirmenin daha başarılı olduğunu göstermektedir.
DEHB için İlaç Tedavisi
Sadece ilaç kullanmak genellikle DEHB için en iyi tedavi yöntemi değildir. Bazen bir çocuğun endişe, panik veya aşırı reaktivite gibi davranışlarını tetikler. Çocuk doktorları öncelikle bu duygusal sorunları ele almalıdırlar, böylece çocuğu daha istikrarlı hale getirebilirler. Daha sonra çocuğun DEHB belirtilerini gösterdiği devam etmesi durumunda, ilaç yardımcı olabilir.
İlaç tedavileri 50 yıldan fazla süredir kullanılmaktadır. Deksamphetamin ve metilfenidat (Ritalin gibi) gibi ilaçlar, kimyasal dopamini serbest bırakan nörotransmiterler üzerinde etkilidir. Dopamin, DEHB’li olan bir çocuğun tipik olarak hiperaktif ve dürtüsel davranışlarını engellemeye yardımcı olur.
Deksamphetamin ve metilfenidat DEHB tedavisinde kullanılan iki ana ilaçtır. Kimyasal yapıları ve etkileri bakımından farklı oldukları için, çocuk bu ilaçlardan birinden diğerine göre daha fazla yarar görebilir. Bazı çocuklar ise en çok ikisinin kombinasyonundan faydalanırlar. Çocuk bu ilaçların sakinleştirici etkisini, alınmasından yaklaşık yarım saat sonra hissedecektir. Uyarıcı olmayan ilaçlar da (Strattera gibi) kullanılabilir.
DEHB İlaçları için Dozaj
İlaçlarda yapılacak değişiklikler her zaman bir doktor tarafından denetlenmelidir. DEHB semptomlarını en iyi şekilde kontrol edebilmek ve mümkün olan en düşük düzeyde yan etkilere neden olmak için çocuğun aldığı ilacın dozajını ve zamanlamasını ayarlaması gerekebilir. Hem deksamphetamin hem de metilfenidat için dozaj, yarım tablet kullanılarak üç veya dört hafta boyunca kademeli olarak arttırılabilir.
Çocuk dört hafta sonunda iyileşme göstermezse, doktor ilacı durdurabilir ya da değiştirebilir. Diğer ilaçlar daha sonra benzer şekilde denenebilir. İlaç etkisini gösterirse, doktor çocuk büyüdükçe dozu kademeli olarak arttıracaktır.
DEHB için İlaçsız Tedaviler
DEHB’nin yönetimi için program çocuğa göre bireysel olarak uyarlanmalıdır. Bazı tedaviler öfkeyi kontrol etmek için daha faydalı olurken, diğerleri dürtüsellik tedavisi için daha iyidir.
Genel olarak, DEHB için kullanılan ilaç dışı tedavilerin çeşitliliği şunları içerebilir:
- Davranış değişikliği
- Bilişsel terapi
- Öfke kontrolü
- Sosyal eğitim
- Aile danışmanlığı
DEHB için Davranış Değişikliği
Araştırmalar çocuğun programa, hedeflerine ve teşviklerine karar vermede etkin bir rol oynaması durumunda, davranış değiştirme terapilerinin daha başarılı olduğunu göstermiştir. Davranışı yalnızca ceza ile değiştirmeyi amaçlayan tedaviler genellikle işe yaramaz. Önemli olan çocuğu iyi davranışları için ödüllendirmektir.
Bilişsel Terapi ve DEHB
Bilişsel terapi, çocuğun problem çözme ve kendi kendini kontrol etme gibi “düşünme becerilerini” daha iyi yönetmesine yardımcı olmayı amaçlamaktadır. Etkinlikler, belirli durumlarla nasıl başa çıkılacağı konusunda önceden rol oynama ve çalışmayı içerebilir.
Çocuk, gerçekleştirmeden önce bir eylemin olası sonuçlarını düşünmeyi öğrenir. Örneğin, ilk olarak kendi kendisine talimat vermesi ve Dur! demesi gerekir, ardından sorun nedir? ve sonrasında sorunu çözmek için en iyi plan ne olurdu? gibi düşüncelere sahip olması gerekir. Bilişsel terapi, çocuklar için çok yararlıdır.
Öfke Yönetimi ve DEHB
Çabuk öfkelenen çocuklar, öfke yönetimi eğitiminden yararlanabilirler. Çocuk, artan hayal kırıklıklarının belirtilerini nasıl tanıyacağını ve saldırganlığını etkisiz hale getirmek için tasarlanmış çeşitli baş etme becerilerini öğrenir. Ayrıca gevşeme teknikleri ve stres yönetimi becerilerini de öğrenirler.
Sosyal Eğitim ve DEHB
DEHB’li olan bir çocuk genellikle akranları arasında pek sevilmez, çünkü saldırgandırlar ve sosyal becerilerden yoksundurlar. Zorbalık, görmezden gelinme veya akranlar tarafından alay edilme çocuğun öz güveninin azalmasına sebep olur.
Sosyal eğitim çocuğunuza başkalarıyla nasıl düzgün ve tatmin edici bir şekilde etkileşime girebileceğini öğretebilir. Stratejiler arasında taklit etme vardır.
Çocuğunuz aşağıdakiler gibi temel sosyal becerileri öğrenebilir:
- Sohbet başlatmanın farklı yolları
- Konuşurken göz temasının tutulmasının önemi
- Dinleme becerileri
- Başkalarıyla işbirliği içinde nasıl oynandığı
Aile Danışmanlığı ve DEHB
Aile danışmanlığı, ailenin diğer üyelerine çocuğun davranışlarını daha iyi anlama ve baş etme konusunda yardım etmeyi amaçlar. Aile danışmanlığının işe yaraması için ailedeki herkesin DEHB hakkında mümkün olduğunca çok bilgi sahibi olması gerekir.
Kitap okumak ve belki de bir destek grubuna katılmak yardımcı olabilir. Örneğin, ebeveynler farklı yönetim tekniklerini, cezaların ve ödüllerin nasıl dengeleneceğini öğrenebilirler. İletişim becerileri ve öfke yönetimi teknikleri de faydalıdır.
Dilgem uzmanlarından destek almak ve randevu oluşturmak için: +90 (216) 456 42 42
+90 (533) 165 60 94
