Dil Gecikmesi Müdahalesinde Ebeveynin Rolü

Yıllar önce bir çocuğun dil gecikmesi vardı; ebeveynleri onu ebeveyni gözlemlerken çocukla çalışan bir dil ve konuşma terapistine (DKT) götürdü. DKT, ebeveynlere evde çocukları ile pratik yapmaları için bazı fikirler verildi; ancak terapiyi sağlayan asıl kişi DKT idi.

Günümüzde dil gecikmesi olan çocuklara yardım etmenin daha iyi bir yolu olduğunu biliyoruz. Çocuklarını en iyi ebeveynler tanır ve ebeveynler dil gecikmesi olan çocuklarına bir DKT’ den çok daha fazla zaman ayırırlar. Şimdi küçük çocuklara dil gecikmesi müdahalesinin ana odak noktası, ebeveynlerin evde doğal ve eğlenceli yollarla müdahale sağlamayı öğrenmelerine yardımcı olmaktır. Bu tür bir terapide, DKT daha çok ebeveynlerin çocukların dil becerilerini geliştiren stratejileri öğrenmelerine yardımcı olan, ebeveynle birlikte çalışarak çocuğun keyif alacağı aktiviteler bulan ve sorunlara beyin fırtınası yapan bir koçtur. Biz buna “ebeveyn uygulamalı müdahale” diyoruz.

Araştırmacılar, ebeveynlerin bir çocuğun dil becerilerini geliştirmede DKT’ ler kadar etkili olup olamayacağını araştırdılar ve gerçekten de yapabileceklerini gösterdiler. Aslında bazı durumlarda, ebeveynleri müdahaleyi sağlayan asıl kişi olduğunda çocuklar daha fazla gelişir! Geçtiğimiz on yılda, birkaç araştırmacı, bu tür müdahalelerle ilgili herhangi bir model ve eğilim olup olmadığını görmek için çok sayıda çalışmayı inceledi. Bu çalışmaların birçoğu,  It Takes Two to Talk® Program ve More Than Words® Program  da dahil olmak üzere, Hanen Ebeveyn Programları üzerine araştırmaları içermektedir. 

Araştırmacıların bulduğu eğilimlerden bazıları buradadır:

Ebeveynler, dil gecikmesi olan çocuklarına yardım etmede ya bir DKT kadar etkili ya da daha etkilidir.

2011’de iki araştırmacı, dil gecikmelerinin çeşitli nedenleri olan (farklı tanılar) küçük çocuklar üzerinde yapılan 18 farklı çalışmanın sonuçlarını inceledi [1]. Ebeveynler çocuklarına yardım etmek için stratejiler kullanmayı öğrendiklerinde, çocukların dil becerilerinin geliştiğini ve daha sık iletişim kurmayı öğrendiklerini buldular. Aslında, çocuklar terapiyi bir DKT tarafından sağlandığında olduğu gibi ebeveynleri sağladığında da gelişti. Ebeveyn tarafından uygulanan müdahale, bir profesyonelden alınan terapiden daha iyi anlama ve dilbilgisi ile sonuçlandı.

Ebeveynler çocuklarıyla birlikte doğal stratejiler kullandıklarında çocuklarının dil becerileri gelişir.

Doğal stratejiler, bir çocuğun hayatındaki günlük aktivitelerden ve alışkanlıklardan yararlanır ve bu alışkanlıklar sırasında çocuğun tüm iletişim girişimlerine yanıt vererek ebeveynin çocuğun liderliğini takip etmesini içerir. Bunlar Hanen yaklaşımında kullanılan strateji türleridir. 2014 yılında yapılan bir araştırma, doğal dil yaklaşımlarını gözden geçirdi ve ebeveynler bu tür stratejileri kullandığında çocukların dil becerilerinin geliştiğini buldu [2].

Konuşmaya geç kalan yeni yürümeye başlayan çocuklar, ebeveynleri terapiyi sağladığında ve ebeveynler streslerinde bir azalma olduğunu bildirdiğinde fayda sağlar.

Bir 2017 çalışması, DKT’ler tarafından sağlanan terapinin etkilerini ebeveynler ile karşılaştırdı [3]. Araştırmacılar, konuşmaya geç başlayan, ancak dil gecikmelerinin altında yatan herhangi bir nedeni olmayan (gecikme için bir tanıları veya başka bir açıklamaları yoktu) 3 yaşın altındaki çocuklar üzerinde yapılan çalışmalara baktılar.

Çocukların hem bir profesyonel tarafından hem de kendi ebeveynleri tarafından terapi sağlandığında geliştiğini buldular. Bununla birlikte, iki çalışmada çocukların dil anlayışı, ebeveyn tarafından uygulanan müdahaleden daha fazla fayda sağlıyor gibi görünüyordu! Bu çalışmadan elde edilen diğer önemli bulgu, ebeveynlerin çocuklarına nasıl yardım edeceklerini öğrendikten sonra daha az stresli hissettiklerini bildirmeleridir.

Çeşitli çocuklar bu yaklaşımdan yararlanabilir.

2019’daki 76 çalışmanın geniş bir incelemesi, dil gecikmelerinin çeşitli nedenleri olan çocuklar üzerine yapılan araştırmaları içeriyordu [4]. Bazı çocuklar için sebep bilinmiyordu (bu genellikle “Gelişimsel Dil Bozukluğu” olarak anılır); diğer çocuklara otizm spektrum bozukluğu, işitme kaybı veya gelişimsel yetersizlik gibi tanılar kondu. Araştırmacılar, teşhisleri ne olursa olsun çocukların, ebeveynleri müdahaleyi sağladığında iletişim kurma ve etkileşim kurma yeteneklerinin geliştiğini buldu. Tüm çocuklar fayda sağlarken, en büyük gelişmeyi Gelişimsel Dil Bozukluğu olan çocuklar gösterdi.

Ebeveynler, çocuklarının dil becerilerini desteklemek için farklı etkinlikler kullanabilir.

25 çalışmanın yakın tarihli bir incelemesi, ebeveynlerin çocuklarının dil becerilerini geliştirmek için kullandıkları aktivite türü de dahil olmak üzere, yaklaşımın çocukları etkilediği çeşitli yollara baktı [5]. Çocuklarıyla kitap paylaşmanın, oyun sırasında ve günlük alışkanlıklarda strateji kullanmaya kıyasla daha iyi dil becerileri ile sonuçlanıp sonuçlanmadığını karşılaştırdılar. Her iki tür etkinliğin de çocukların dil becerilerini geliştirmelerine yardımcı olmak için harika yollar olduğunu buldular. Bu çalışma ayrıca, ebeveynler dil gelişimini destekleyen stratejiler kullandıklarında, çocuklarının ifade edici kelime dağarcığını ve dil becerilerini geliştirdiğini göstermiştir.

Gördüğünüz gibi, araştırmalar, dil gecikmesi olan küçük çocuklara müdahale sağlama konusunda ebeveynlerin DKT’ler kadar etkili olabileceğini (daha etkili olmasa da) gösteriyor. Çocuğunuzun dil gelişimi ile ilgileniyorsanız ve çocuğunuza evde müdahale etmeyi öğrenmenize yardımcı olacak bir DKT bulursanız, öğrendikleriniz gerçekten ilginç ve güçlü olacaktır! Hanen sertifikalı Dil ve Konuşma Terapistleri, basit görünebilecek Hanen stratejilerini (Gözlem, Bekle ve Dinle; Çocuğunuzun Önderliğini Takip Edin; Konuşmayı sürdüren sorular sorun; Dilinizi vurgulayın) öğrenmenize yardımcı olur; ancak bunlar çok etkilidir.

Bu stratejiler, çocuğunuzu sizinle daha uzun süre etkileşime girmeye teşvik eder; bu da dil öğrenmenin temelidir. Ayrıca, dilinizin doğru seviyede olması için çocuğunuzla konuşmanıza da yardımcı olurlar. Çocuğunuzla günlük etkileşimleriniz, dil gelişimi için sayısız fırsatlar sunar; ve bu süreçte yalnız olmayacaksınız; çocuğunuzun alıcı ve ifade edici dil potansiyeline ulaşmasına nasıl yardım edeceğinizi öğrenirken DKT’ niz size yardım edecek ve sizi destekleyecektir.

By Lauren Lowry

Hanen SLP & Clinical Writer

REFERANSLAR

1. Roberts, M., & Kaiser, A. (2011). The Effectiveness of Parent-Implemented Language Intervention: A Meta- Analysis. American Journal of Speech-Language Pathology, 20, 180–199.
2. Rakap, S. & Rakap, S. (2014). Parent-implemented naturalistic language interventions for young children with disabilities: A systematic review of single-subject experimental designs. Educational Research Review, 13, 35-51.
3. DeVeney, S. L., Hagaman, J. L. & Bjornsen, A. L. (2017). Parent implemented versus clinician-directed interventions for late-talking toddlers: A systematic review of the literature. Communication Disorders Quarterly, 1–10. https://doi.org/10.1177/1525740117705116
4. Roberts, M. Y., Curtis, P. R., Sone, B. J., Hampton, L. H. (2019). Association of Parent Training With Child Language Development A Systematic Review and Meta-analysis. JAMA Pediatrics, 173(7):671-680. doi:10.1001/jamapediatrics.2019.1197
5. Heidlage, J. K., Cunningham, J. E., Kaiser, A. P., Trivette, C. M., Barton, E. E., Frey, J. R., Roberts, M. Y. (2020). The effects of parent-implemented language interventions on child linguistic outcomes: A meta- analysis. Early Childhood Research Quarterly, 50(1), 6-23. https://doi.org/10.1016/j.ecresq.2018.12.006