Dizartri

Dizartri

Dizartri kas zayıflığına neden olan konuşma bozukluğudur. Sizin için konuşmayı oldukça zor bir hâle getirebilir. İnsanlar konuştuklarınızı anlamakta zorlanabilir. Dil ve Konuşma Terapisti (DKT) size bu konuda yardımcı olabilecek uzmandır.

1- Dizartri Hakkında

Konuşmak için birçok kasımızı kullanırız. Bunlar yüz, dil, dudak ve boğaz kaslarıyla birlikte solunumda görev yapan kasları içermektedir. Bu kaslar zayıf olduğunda konuşmak oldukça zorlaşmaktadır. Dizartri, beyin hasarı sonucu kasların zayıflamasıyla ortaya çıkar. Bu motor konuşma bozukluğudur ve hafif şiddetten yüksek şiddete kadar farklı derecelerde olabilir.

Dizartri farklı dil ve konuşma sorunlarına da yol açabilir. Beyninizden kaslarınızı hareket ettirmek üzere giden mesajlarda sorun olduğunda bu duruma apraksi adı verilmektedir. Aynı zamanda diğer insanların söylediklerini anlamakta ve/veya düşüncelerinizi dile getirmekte zorlanabilirsiniz ki bu duruma da afazi adı verilmektedir.

2- Dizartri Belirtileri

Dizartriniz varsa aşağıdaki belirtiler görülebilir:

  • Anlaşılması zor, “geveleyerek” veya “mırıldanarak” konuşma
  • Yavaş konuşma
  • Çok hızlı konuşma
  • Yumuşak konuşma
  • Dil, dudak ve çeneyi yeterince iyi hareket ettirememe
  • Robotik veya dalgalı ses
  • Konuşma sesinde değişimler olması. Sesiniz nefesli veya boğuk çıkabilir. Ya da, burnunuz tıkalıymış gibi ya da sesiniz burnunuzdan çıkıyormuş gibi konuşabilirsiniz.

3- Dizartri Sebepleri

Beyin hasarı dizartriye sebep olur. Bu doğumda olabilir ya da sonradan bir hastalık veya yaralanma sonucu oluşabilir. Beyin hasarına sebep olabilen her şey aynı zamanda dizartriye de sebep olabilir. Örneğin:

  • İnme
  • Beyin hasarı
  • Tümör
  • Parkinson Hastalığı
  • ALS (Amyotrophic Lateral Sclerosi)
  • Huntington Hastalığı
  • Multiple Sclerosis
  • Serebral Palsi
  • Muscular Distrofi

4- Dizartri Testleri

Eğer konuşmada sorun yaşıyorsanız zaman kaybetmeden doktorunuzu görününüz. Bunun neden olduğunu bulmak ve daha kötüye gitmediğinden emin olmak önemlidir. DKT, dil ve konuşmanızı değerlendirebilir. Bu DKT’ne sorunun Dizartri mi yoksa farklı bir şey mi olduğunu anlamak için yardımcı olacaktır. DKT, dilinizi, dudaklarınızı ve çenenizi nasıl hareket ettirdiğinizi ve ne kadar iyi nefes aldığınızı kontrol edecektir. Tek sözcüklerle, cümlelerle ve karşılıklı sohbette konuşmanızı dinleyecek ve ne kadar iyi anladığınızı ve konuştuğunuzu test edecektir.

5- Dizartri Tedavisi

DKT ile çalışma şekliniz ve süreniz dizartri türünüze ve şiddetinize göre farklılık gösterecektir. Şu alanlarda çalışabilirsiniz:

  • Konuşmanızı yavaşlatmak
  • Daha yüksek sesle konuşmak için derin nefesler almak
  • Ağız kaslarınızı güçlendirmek
  • Dil ve dudaklarınızı daha fazla hareket ettirmek
  • Sözcük ve cümlelerde sesleri daha net söylemenize yardım etmek
  • Jestler, yazı ve bilgisayar kullanımı gibi farklı iletişim yöntemleri öğretmek. Buna Alternatif İletişim Yöntemleri (AİY) adı verilmektedir.

Ayrıca DKT, aileniz ve arkadaşlarınız ile de çalışarak sizinle konuşma ve sizi anlama konusunda yardımcı olabilir.

6- Dizartrili Bir Bireyle Konuşma İpuçları

   a. Dizartrili Kişiye Öneriler

  • Cümleler halinde konuşmaya başlamadan önce bir sözcük veya sözcük grupları ile konuşmaya başlayın. Bu dinleyiciye konuşulan konunun ne olduğu hakkında fikir verir ve sizi anlamasını kolaylaştırır.
  • Konuşurken sizi anlayıp anlamadığı konusunda dinleyiciyi kontrol edin.
  • Yavaşça ve yüksek sesle konuşun. Arada bir duraksayarak karşınızdaki kişiye söylediklerinizi düşünmek için zaman tanıyın.
  • Yorgun olduğunuz zamanlarda çok konuşmamaya çalışın. Konuşmanız anlaşılması daha da zor bir hâl alabilir.
  • Konuşma konusunda zorlandığınızda işaret etmeyi, çizmeyi veya yazmayı deneyin.

NOT: Özellikle çocuklar bu ipuçlarını hatırlamak için yardıma ihtiyaç duyabilir.

   b. Dinleyiciye Öneriler

  • Sessiz bir alanda ve iyi ışık altında konuşun.
  • Konuşurken dikkatinizi dizartrili kişiye verin.
  • Konuşurken dizartrili bireyi izleyin. Ne söylediğini anlamanıza yardımcı olur.
  • Dizartrili kişiyi anlamadığınızda bunu söyleyin. Anlıyormuş gibi davranmayın.
  • Dizartrili kişinin söylediklerinden anladığınız kısımları tekrarlayın. Böylece tüm konuşmayı baştan yapmak zorunda kalmaz.
  • Hâlâ dizartrili kişiyi anlamıyorsanız, ona Evet/Hayır soruları sorun. Ya da direkt olarak yazmasını veya çizmesini isteyin.

KAYNAKÇA: https://www.asha.org/public/speech/disorders/dysarthria/