Fobi Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Fobiler korkulardan daha belirgindir. Bir birey, yaşam kalitesine müdahale edecek kadar güçlü anksiyete yaşadığında gelişir. Aynı zamanda günlük işlerini gerçekleştirme yeteneklerini de engeller. Fobik bozukluğu olan bireyler tam olarak neden korktuklarını bilirler.

Fobilerin en ilginç yönlerinden biri, bireyleri uyandıran uyaranların rastgele olmamasıdır. En yaygın korku uyandıran uyaranlar, insan evriminin erken aşamalarında gerçek tehlikeler sunan hayvanlar, nesneler veya olaylar olma eğilimindedir.

Fobik bireyler, yoğun duygular ve rahatsızlık hissetmek için korkulan nesnenin veya durumun gerçek varlığına ihtiyaç duymazlar. Sadece fobiyle ilgili bir olayı hayal etmek bile güçlü psikolojik ve bedensel tepkilere yol açabilir.

Fobi Nedenleri

Fobi, genelleştirilmiş bir anksiyete atağıyla başlayabilir, ancak daha sonra anksiyete belirli bir nesne veya durum (örneğin asansörler, yılanlar veya karanlık) etrafında kristalleşir/birikir. Fobilerin belirli bir nedeni yok gibi görünse de önemli bir rol oynayabilecek birkaç faktör var. 

Örneğin:

• Spesifik travmatik deneyimi: Küçük yaşta bir köpekle oynarken travmatik bir olay yaşayan bir çocuk daha sonra köpekler için bir fobi geliştirebilir.
• İnsan evrimi: Araştırmalar, insanların, insan evriminin erken aşamalarında gerçek tehlikeler sunan nesneler için korku geliştirdiklerini öne sürüyor.
• Genetik ve çevresel faktörler: Genetik ve çevresel faktörler fobiye neden olabilir. Bazı insanlar fobi geliştirmeye diğerlerine göre daha savunmasızdır. Anksiyete bozukluğu olan yakın bir akrabaya sahip çocuklar fobi geliştirme riski altındadır.
• Kronik stres: Bu durum bireyin stresli durumlarla başa çıkma yeteneğini etkileyebilir, bu da uzun süre kaygı, aşırı korku geliştirmesine ve daha sonra fobi geliştirmesine neden olabilir.

Fobi Örnekleri

• Acrofobi- Yüksekliğe karşı aşırı bir korkudur.
• Agorafobi- Açık veya kalabalık bir alana girme korkusudur.
• Aquaphobia – Su yollarında seyahat etmek, yüzme havuzlarının yanına gitmek, su kütleleri vb. gibi aşırı su korkusudur.
• Klostrofobi – Kapalı alanlardan aşırı derecede korkmaktır.
• Yabancı düşmanlığı – Yabancılara karşı aşırı bir korkudur.
• Zoofobi- Belirli hayvanlara karşı aşırı bir korkudur.

Fobi Belirtileri

Fobinin en yaygın belirtisi panik ataktır. Panik atağın özellikleri şunlardır:

• Hızlı kalp atışı
• Nefes darlığı
• Hızlı konuşma veya konuşamama
• Kuru ağız
• Mide rahatsızlığı
• Mide bulantısı
• Yüksek kan basıncı
• Ürperme veya titreme

Fobi Komplikasyonları

Bir fobi genellikle doğal olarak ortadan kalkmaz; kişi korkusunun üstesinden gelmek için tedavi görmelidir. Zamanında tedavi edilmezse fobi yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. Örneğin – Yabancı Düşmanlığı olan bir kişi, kişiler arası iyi ilişkiyi sürdüremeyebilir. Bu durum sosyal hayatını engelleyebilir. Bazı durumlarda, fobi uygun şekilde tedavi edilmezse hayati tehlike oluşturabilir. Uzun vadede hem erkeklerde hem de kadınlarda kalp hastalığı riskini artırır.

Fobi Tedavisi

• Alıştırma Terapisi: Çeşitli fobik bozukluk türleri için en iyi tedavi yöntemlerinden biridir. Bireyin korktuğu belirli bir nesneye veya duruma tepkisini değiştirmeye yardımcı olur. Belirli fobinin kaynağına tekrar tekrar maruz kalmak, Bireyin kaygısını yönetmeyi öğrenmesine yardımcı olabilir.
• Bilişsel Davranış Terapisi: BDT, bireyin düşünme ve davranış biçimlerini değiştirerek sorunlarını yönetmeye yardımcı olan bir terapi türüdür. Bu terapi, bireyin düşüncelerine, inançlarına, duygularına ve davranışlarına odaklanır. Korkunun şiddetine göre kişiye BDT seansları verilir. Korkulan durumdan anksiyete tepkisinin üstesinden gelmeye yardımcı olur. DBT, aşağıdaki üç temel tekniği kullanır:
  • Didaktik bileşen: Kişinin fobileri bilmesine, ayrıca bu terapinin sonucuna yönelik olumlu bir bakış açısı geliştirmesine yardımcı olur.
  • Bilişsel bileşen: Kişinin korkunun nedenini anlamasına yardımcı olur. Aynı zamanda kişinin belirli bir nesne veya olay hakkındaki mantıksız korkusunun arkasındaki nedeni anlamasına yardımcı olur.
  • Davranışsal bileşen:Kişinin durumla başa çıkmasına ve korkunun üstesinden gelmesine yardımcı olmak için davranış değiştirme tekniklerini kullanır.
• Bilinçli farkındalık (mindfulness): Bir bireyin korkuyu unutmasına yardımcı olur. Korkunç bir nesneyle veya durumla yüzleşmeden önce meditasyon yapmak semptomları daha az şiddetli hale getirebilir. Araştırmalar, bilinçli farkındalık temelli stres azaltma (MBSR) terapisinin, insanların duygularını daha iyi bir şekilde düzenlemelerine yardımcı olduğunu gösteriyor.
• Danışmanlık: Danışmanlık, bireylerin problemlerinin üstesinden gelmelerine yardımcı olan bir tür konuşma terapisidir. Ruh sağlığı sorunlarını profesyonel olarak eğitilmiş biriyle paylaşmak, bazı özel fobileri yönetmeye yardımcı olabilir.
• İlaçlar: İlaçlar nadiren fobi için kullanılır. Bireyin kaygısını kontrol etmek için verilir.

Kimlerden Yardım Alabilirsiniz?

• Psikiyatristler
• Psikologlar
• Danışmanlar

Not: Profesyonel olarak eğitilmiş bir kişiden yardım istemek önemlidir.

Korku, fobiden farklıdır. Korku ve fobi arasındaki farkı öğrenmelisiniz. Fobi bir tür psikolojik rahatsızlıktır. Herhangi biri fobiden muzdaripse, fobinin tedavisi olduğundan ve tedavi edilebilir olduğundan emin olmalıdır. Doğru zamanda, doğru profesyonelden, doğru yardımı aramak  hayat kurtaracaktır.

Kaynakça

Bu makalenin yazımında kulannılan kaynağa bu linkten ulaşabilirsiniz.