Hızlı Bozuk Konuşma

Bu materyal Kenneth O. St. Louis, Ph.D., West Virginia University tarafından yazılmıştır ve Kathleen Scaler Scott, Ph.D., Misericordia University tarafından güncellenmiştir.

Sizin veya bir başkasının hızlı bozuk konuşması olup olmadığını nasıl anlarsınız?

   Kekemelik gibi, hızlı bozuk konuşma da bir akıcılık bozukluğudur; ancak, iki bozukluk aynı değildir. Hızlı bozuk konuşma, kulağa hızlı, net olmayan ve/veya düzensiz gelen konuşmayı içerir. Dinleyici, konuşmanın normal akışında, düzensiz konuşma planlaması, çok hızlı veya ani konuşmalar ya da ne söylemek istediğinden emin olamama gibi gelen aşırı kesintiler duyabilir. Buna karşılık, kekeleyen kişi tipik olarak ne söylemek istediğini tam olarak bilir ama kesintili olarak söyler. İşleri daha da kafa karıştırıcı hale getirdiği için, hızlı bozuk konuşma iyi bilinmediğinden, hızlı bozuk konuşması olan birçok kişi kendileri veya başkaları tarafından “kekeme” olarak tanımlanır. Ayrıca ve eşit derecede kafa karıştırıcı olan, kekemelikle birlikte hızlı bozuk konuşma da meydana gelebilir.

 Hızlı bozuk konuşmanın en yaygın olarak kabul edilen tanımı, tüm uzmanların bir dereceye kadar hızlı bozuk konuşması olan tüm insanlarda bulunduğunu kabul ettiği temel kriterleri temsil eder. Bu tanım kapsamında, hızlı bozuk konuşma tanısı için zorunlu olan, konuşmacının en azından bazı zamanlarda dinleyiciye hızlı konuşma algısı vermesidir. Bu durum, konuşmacı ortalamadan daha hızlı konuşmasa bile, sistemlerinin üstesinden gelemeyeceği kadar hızlı konuşuyor ve bu da iletişimin bozulmasına neden oluyor. Bu tanım kapsamında, iletişim kopukluğu, hızlı bozuk konuşmanın tanısı için aşağıdaki yollardan en az birinde ortaya çıkar:

• Seslerin ve hecelerin “çok fazla” birbirine karıştırıldığı , böylece tüm seslerin heceler yokmuş gibi duyulabileceği anlamına gelen aşırı eklemlenme anları (örneğin, konuşmacı “neyse ki” için “neyski” der).
• Normal akıcısızlığı içeren eklemelerin ( ımm,şey,yani) ve revizyonların (örneğin, gitmek istiyorum—araba sürmeyi düşünüyordum) aşırı kullanımı.
• Dilbilgisi açısından beklenmeyen yerlerde duraklar, genellikle konuşmayı “sarsıntılı” veya “çabalı” hale getirir.

 Bu akıcılık ve hız sapmaları, hızlı bozuk konuşamnın temel belirtileridir. Bununla birlikte, yukarıdaki tanımın ikinci bölümünde önerilen, mevcut olabilecek veya olmayabilecek, ancak bir kişinin hızlı bozuk konuşması olduğu izlenimini destekleyen birtakım belirtiler vardır. Buna göre, söz konusu kişi aşağıdakilerden herhangi birine sahipse, tipik bir hızlı bozuk konuşma sorununun klinik tablosu artacaktır:

• Konuşurken çok az veya hiç belirgin fiziksel mücadele yok.
• Kafa karıştırıcı, düzensiz dil veya konuşma becerileri.
• Akıcılığı ve hız sorunları hakkında sınırlı farkındalık.
• Konuşmaya (veya kaydedilirken) “yavaşlatılması” veya “dikkat edilmesi” istendiğinde geçici iyileşme.
• Kekeleyen veya hızlı bozuk konuşması olan akrabası olması.
• Hızlı bozuk konuşma semptomlarından kaynaklanan sosyal veya mesleki sorunlar.
• Zeka ile ilgili olmayan öğrenme güçlüğü.
• Özensiz el yazısı.
• Dikkat dağınıklığı, hiperaktivite veya sınırlı bir dikkat süresi.
• İşitsel algısal zorluklar.

Hızlı bozuk konuşma nasıl teşhis edilir?

  Tedavi görmeden önce, hızlı bozuk konuşmadan şüphelenilen birinin doğru teşhis edilmesi önemlidir. Teşhisi yapmak için bir dil ve konuşma terapistine danışmanız önerilir. Değerlendirme süreci, hızlı bozuk konuşmanın olup olmadığını belirlemeyi ve bunu diğer iletişim sorunlarından veya konuşma güçlüğüne neden olabilecek diğer tanılardan ayırmayı içerir. Hızlı bozuk konuşmanın teşhisine ek olan bu diğer problemler/tanılar, sınıf öğretmenleri, özel eğitimciler veya psikologlar gibi diğer profesyonellerin katkılarını veya raporlarını da gerektirebilir. Değerlendirme, akıcılık sorununun yanı sıra birlikte var olan konuşma, dil, öğrenme ve/veya sosyal sorunları da içermelidir.

Hızlı bozuk konuşması olan birey okul çağında ise, kapsamlı bir akademik başarı testi (örneğin matematik, yazma ve okuma) ve hatta bir zeka testi almak iyi bir fikir olabilir. Teşhis, hızlı bozuk konuşmanın olup olmadığını ve ayrıca kekemelik, dil bozukluğu veya öğrenme güçlüğü gibi başka hangi sorunların mevcut olduğunu belirtmelidir. Kekeleyen bir kişi de hızlı bozuk konuşma gösteriyorsa, bazen kekemelik kendi kendine ya da konuşma terapisi yoluyla azalıncaya kadar hızlı bozuk konuşma fark edilmeyecektir.

Hızlı bozuk konuşma nasıl tedavi edilir?

  Hızlı bozuk konuşan insanlar için terapi, genellikle iletişim kopukluklarını en çok neyin etkilediğini ele alır. Normalde, terapinin ilk hedeflerinden biri konuşma hızını azaltmaktır, ancak bu, başarılması kolay bir şey olmayabilir. Hızlı bozuk konuşması olanların, olmayanlara göre daha az duraklama kullanması yaygındır. Bu nedenle, konuşma sistemlerinin üstesinden gelebileceklerine uygun olarak daha yavaş bir hız elde etmenin bir yolu, doğal yerlere duraklamalar eklemektir.

Genellikle bireye kasıtlı olarak duraklaması öğretilmelidir. Kişi nerede duracağını bilmiyorsa, gerçekten söylediği bazı anlaşılmaz cümleleri (bir kayıttan) önce kelimeler arasında boşluk bırakmadan ve sonra normal boşluklarla yazması faydalı olabilir. Farkı görmek, genellikle uygun duraklama konumlarını bulmayı öğrenmeye yardımcı olabilir. Genç bireyler için yararlı bulunan bir başka teknik, hızlı konuşmanın “hız sınırının” üzerinde olduğu ve “sınırı” aşmak için “hız cezalarının” verildiği bir hızölçer analojisini kullanmaktır. 

  Bazıları için, duraklamalar ekleyerek konuşma hızını yavaşlatmak, konuşma netliğini artırmak için yeterlidir. Diğerleri için, duraklamalar arasında hala net olmayan konuşma var olabilir. Bu olduğunda, kişilerin vurgulu heceleri daha uzun kelimelerde abartmayı öğrenmeleri ve vurgulanmamış tüm heceleri dahil etmeyi öğrenmeleri de yararlı olabilir (ör. be-lir-li , ko-şul-lu , co-mert-lik ). Bazı bireyler, bir mesajın hem içeriğini (“ne”) hem de iletimini (“nasıl”) planlamaktan yararlanır.

Örneğin, “ne”, ana mesajı anahtar kelimelerle formüle etmek olarak öğretilebilir (örneğin, “Bilgisayar yanıt vermiyor. Yeniden başlatıyorum. Yeniden çalışıyor.”). “Nasıl” daha sonra uygun ayrıntıları doldurmaya odaklanır (örneğin, “Bilgisayarım üzerinde çalışmayı denediğimde genellikle yanıt vermiyor. Yeniden denemeden önce bilgisayarı yeniden başlatırım. Yeniden başlatmak genellikle bilgisayarın yeniden düzgün yanıt vermesine yardımcı olur”) 

 Hızlı bozuk konuşması olan kişi, konuşma sisteminin kaldırabileceğiyle daha uyumlu olan daha yavaş bir hıza ulaşabilirse, çoğu hızlı bozuk konuşma belirtisi genellikle azalır. Ancak bazen ek artikülasyon (telaffuz) ve/veya dil sorunlarının doğrudan ele alınması gerekir. Bir teknik, belirli bir yapıyı kullanarak ne söyleyeceğini planlamayı içerir (örneğin, birisine bir hikâye anlatırken, insanlar, yer, olaylar ve son hakkında anlatın). Pratik yaptıktan sonra, bilgiyi başkalarına aktarırken böyle bir yapıda bilgiyi daha otomatik olarak sunmayı öğrenirler.

 Belirtildiği gibi, hızlı bozuk konuşması olan birçok insan da kekeler. Ve çoğu zaman hızlı bozuk konuşma, kekemelik tarafından örtülür veya maskelenir. Bu bireylerin bazılarında, bireyin kekemeliği kontrol altına alması veya daha az kekelemeye başlamasıyla birlikte hızlı bozuk konuşma ortaya çıkar. Yine de hızlı bozuk konuşan kişi de kekeliyor olsun ya da olmasın, sesin kolay başlaması veya heceleri daha uzun söyleme gibi akıcılık hedeflerine odaklanan herhangi bir terapi tekniği de kişinin hızlı bozuk konuşma semptomlarının çoğunu yönetmesine yardımcı olabilir.

Önemli olan, hızlı bozuk konuşması olan kişinin konuşmasına dikkat etmeyi veya onu izlemeyi öğrenmesi ve bunu yapmayı hatırlamayı kolaylaştıran her şeyi yapmasını öğretmektir. Sözcüklerdeki tüm sesleri ve/veya heceleri gerekmediğinde bile duraklatma ve/veya vurgulama alıştırması yapmak, hızlı bozuk konuşması olan kişinin konuşmasını daha iyi izlemesine ve gerçek bir iletişim kopukluğunu daha erken fark etmesine yardımcı olur.

Terapinin etkili olma olasılığı nedir?

 Hızlı bozuk konuşan birçok kişi, başlangıçta terapinin yardımcı olabileceğine şüpheyle yaklaşır. Yaşları ne olursa olsun, zamanla konuşmalarını ayarlamak ve izlemek için öğrenme stratejilerinin yardımcı olabileceğini görmeye başlarlar. Çoğu hızlı bozuk konuşma belirtisi, hız gibi basit ayarlamalarla çözüldüğünden, iyileşme için prognoz iyidir. Motivasyon önemli bir unsurdur. Başarılı adayların, yetişkinler için bir iş terfi olasılığı veya çocuklar için kendilerini daha az tekrarlamak zorunda kalacakları gibi, konuşmalarını değiştirmek için çok çalışmak konusunda iyi nedenleri vardır. Terapi çok fazla uygulama ve izleme gerektirir, ancak hızlı bozuk konuşma yaşayanların konuşmalarını yönetmelerine yardımcı olmak için çok şey yapılabilir.

Hızlı bozuk konuşma için nasıl yardım alabilirim?

 Hızlı bozuk konuşma yaygın olmadığı ve iyi anlaşılmadığından dil ve konuşma terapistleri, hızlı bozuk konuşmayı etkili bir şekilde değerlendirip tedavi edip edemedikleri konusunda şüphelerini dile getirebilirler. Eğer öyleyse, bozukluk hakkında bir dizi bilgi kaynağına yönlendirilebilirler.) Bu tür bilgilerle, DKT’lerin çoğu hızlı bozuk konuşma terapisinde istekli olabilir. Neyse ki, kekemelik konusunda uzman olan çoğu DKT, aynı zamanda hızlı bozuk konuşmayı da değerlendirmeye ve tedavi etmeye isteklidir.

Dil gelişimi ve bozuklukları için kullanabileceğiniz alternatif materyaller aramakta iseniz, DİLGEM olarak satış yapmakta olduğumuz Dil ve Konuşma Terapisi Materyallerini buradan inceleyebilirsiniz.

Makalenin orijinalini buradan bulabilirsiniz.