Kardeş Doğumu ve Kardeş Kıskançlığı
Yeni bir çocuğun dünyaya gelmesi tüm hayatınızı değiştirir. Ve, eğer çoktan bir çocuğunuz varsa, onun hayatı da değişecektir – sonsuza kadar.
Yeni bir çocuk hayatınızı değiştirir:
Çocukları olan birçok insan için, ilk bebek her şeyi tanımlamaktadır. Evliliklerinin kaçıncı yılında olursa olsun, çocuk bu ebeveynler için bir nimettir. Birçok çift sevebilecekleri, bir şeyler öğretebilecekleri ve yetiştirebilecekleri bir çocuklarının olması hayaliyle kendilerinden geçerler. Çocuk; ebeveynlerin yapım aşamasındaki miraslarıdır.
Çoğunlukla yeni doğum yapmış bir anne bebeğine bağlanır. Bir süre, genellikle dört hafta, annenin gözünde anne ve çocuk dışında hiç kimse yoktur. Çocuk doktoru ve psikanalizci D. W. Winnicott, bu durumu "temel annelik meşguliyeti" olarak tanımlamaktadır. Yeni anne; kendisi ve yeni bebeğinin etrafını sevgi kozasıyla sarmış olduğu, tüm dikkatini verdiği ve tamamen bağlandığı bir hayale dalar. Doğum sonrasında loğusalığın, gece beslemelerinin, yeni beklentilerin ve uykusuzluğun bu küçük anne ve çocuk cennetini bozmaması umut edilir.
Nihayetinde, hayat "yeni bir normalin" içerisinde ilerler – yeni bir bebekle yeni bir hayat. Eğer ilk çocuksa, bu deneyim anne babalar için ayrıca özeldir. Alınan gereçler ve yapılan planlar (bebek bezlerinden mamalara, gidilmesi gerekilen doktorlara, yeni kıyafetlere, bebek arabalarına kadar) bol miktarda bulunmaktadır.
Tek Çocuk ve Yeni Bebek:
Her şey ayarlandığında, ailenin bu üç üyesi kendi ritimlerini oluşturmaya başlar. Bebeklik, çocukluk ve daha sonraki dönemlere kadar hayat tek çocuğun etrafında döner.
Peki, yeni bir kardeşin olma ihtimali doğduğunda, bu kıymetli tek çocuklara ne olmaktadır? Bu sorunun cevabı birkaç faktöre dayalı olarak verilebilir.
Aşağıda, ölçüp tartmak için bazı soruları ve cevaplarını bulabilirsiniz:
Yeni çocuk doğduğunda, tek çocuğun yaşı önemlidir…
10 yıldır veya daha fazla süredir tek çocuk olan ile 2 yıldır tek çocuk olan arasında belirgin farklılıklar vardır. Daha küçük çocuklarda, yeni kardeş doğduğunda açık bir şekilde daha fazla geriye dönüşler gözlemlenir. Örneğin; tuvalet eğitimini yeni tamamlamış olan bir çocuğun kardeşi olduğunda, yatağına ıslatmaya başlaması çok sık görülen bir durumdur. Hala yakınlık ve ilgi ihtiyaçları yüksek olduğu için, gelişim döneminin ilk yıllarındaki çocuklar; öfke, saldırganlık ve kıskançlık tutumları sergilerler. Nihayetinde, yeni bebeğin kalıcı olacağını fark eder ve onlara uyum sağlayacağını umarlar.
Diğer yandan daha büyük çocuklar bir şeyleri daha karmaşık şekilde anlayabilir, fakat derin bir kıskançlık ve düşmanlık beslerler. Huzurlu olan hayatları bölünmüştür. Artık ebeveynlerinin sevebileceği ve ilgileneceği tek kişi kendisi olmayacaktır.
Ön ergenlik veya ergenlikteki bir çocuk için yeni kardeşinin olması daha karmaşıktır. Diğer yandan, yeni bir erkek veya kız kardeşleri olacağı için çok heyecanlı olabilirler ve yeni bebeğe yardım etmede ve bakım vermede aktif rol alabilirler. Bu durum onlara bir nevi anne ve baba olma rolünü deneyimleme, kendini önemli ve ihtiyaç duyulan kişi olarak hissetme fırsatı verir.
Fakat, bazı büyük yaştaki çocuklar dünyanın merkezinde olmamanın kabul edilebilir olduğunu fark edebilir, duygularını anlamakta zorluk çekebilir; çünkü kıskançlıkları kendilerini aptalmış, suçluymuş veya mahçupmuş gibi hissetmelerine neden olur. Aynı zamanda, çocuk büyüdükçe, huyları veya kişilik yapıları daha çok gelişmiştir ve katılaşmıştır. Eğer çocuk çok narsist, benmerkezci, veya çok şımartılmışsa; bu durum yeni doğan bebeğe karşı tutumlarını etkileyebilir. Ek olarak; evde stresli bir ortam varsa, anne ve baba arasında veya ebeveynler ve büyük çocuk arasında veya diğer stres faktörleri varsa; bu durum da tutumlarda farklılıklara sebep olur.
Yeni bebeğin doğumuna çocuğunuzu nasıl hazırlarsınız?
Hazırlık için ilk adım; çocuğunuza yeni bir kardeşinin olacağını söylemektir. Bazı ebeveynler çocuklarına artık karını ortaya çıktığı zaman söylemeyi tercih ederler. Benim düşüncem; ebeveynler ne zaman başkalarına yeni bebeklerinin olacağını açıklayacaklarsa, aynı zamanlarda diğer çocuklarına da açıklamalılar. Çocuğunuzun arkadaşlarının annesinden veya büyük annesinden yeni bir kardeşinin olacağını öğrenmesini istemezsiniz.
Doğal olarak, çocuğunuza nasıl açıklama yapacağınız, çocuğunuzun yaşına ve gelişim seviyesine bağlıdır. Bazı küçük yaştaki çocuklar bebeklerin nereden geldiğini sorabilirler. Bu soruya, özellikle annenin karnı büyümeye başladığını gördüğünde, açık bir şekilde cevap verebilirsiniz. Küçük çocuklara mümkün olduğunca doğrudan cevap vermeye çalışın, fakat sormadığı sürece daha detaylı bilgi vermeyin. "Annenin karnının içinden; annen hastaneden eve geldiği zaman" diyebilirsiniz. Çocuğun anlamasını zorlaştıran çok fazla bilgi vermek daha çok kafasının karışmasına sebep olur.
Bazen çocuğa annesinin kendisine hamile olduğu, yeni doğduğu ve yaşamının ilk yıllarına ait fotoğraflarını göstermek yardımcı olabilir. Eğer çocuğunuzun yaşı büyükse, doğumda yaşadıklarınızı çocuğunuza anlatabilirsiniz ve bebek sahibi olmakla ilgili kitaplar okuyabilirsiniz. Bazı küçük çocukların zaman kavramı iyi değildir. Bu nedenle, çocuğunuza yeni doğacak olan çocuğunuzun beş ay içerisinde dünyaya geleceğini söylemek çocuk için anlamlı olmayacaktır. Bunun yerine, çocuğunuza bebeğin yazın veya belirli bir tatil döneminde doğacağını söyleyebilirsiniz.
Ve bebek doğduğunda….
Bebeğiniz doğduğunda, yeni doğan bebeği "bizim bebeğimiz" olarak tanımlamak yardımcı olacaktır. Yeni doğan bebek sizin özel grubunuza dahil olacaktır ve siz de büyük kardeşin yeni doğan kardeşini sizden biri olarak kabul etmesini istiyor olabilirsiniz. Aynı zamanda, büyük çocuğunuzun bu yeni ve heyecan verici deneyimin bir parçası olduğunu hissetmesini isteyebilirsiniz. Çocuğunuza bebeğin bakımına yardımcı olması için izin verin. Tabii ki, çocuğun sağlayacağı yardım yaşına ve becerilerine göre değişmektedir.
Küçük yaştaki çocuklara yeni doğacak olan kardeşinin onun oyun arkadaşı olabileceği ve çocuğunuzun size yardım ederken artık kendisinin büyük abla veya abi olacağı söyleyenebilirsiniz. Büyük kardeş için özel bir hediye seçilebilir. En önemlisi, büyük kardeş için özel bir zaman ayırmalısınız. Çocuklar; günün en az 10-15 dakikası "kendilerine ait özel zamanların" olmasından oldukça fayda görürler. Bu durum çocuklara yeni kardeş geliyor olsa da, anne ve babası çoğu zamanını yeni bebeğe bakım vermek için ayırıyor olsa bile, büyük kardeş her zaman önemlidir ve özel bir zamanı hak ediyor olduğu mesajını verir. Örneğin; anne babalar hiç bir telefonun, bilgisayarın veya başka herhangi bir şeyin dikkat dağıtmasına maruz kalmadan küçük yaştaki çocukla birlikte evde eğlenceli aktiviteler düzenleyebilirler. Büyük yaştaki çocuklarla dışarıya çıkabilirsiniz. Çocuğa ayrılmış olan zaman içerisinde; birlikte ona özel bir öğle yemeği, akşam yemeği veya eğlenceli bir açıkhava etkinliğine gidebilirsiniz. Büyük yaştaki çocuğunuzu duyguları ve çatışmaları hakkında konuşmaları için teşvik edebilirsiniz. Bu duygulara sahip olmasının normal olduğu konusunda garanti verebilirsiniz ve yine de çok iyi bir abla veya abi olabileceğini söyleyebilirsiniz. Eğer çocuğunuz negatif duygularını ifade ederse, çocuğunuzu onaylayın. Çocuğunuzun duygularını yadsımayın veya görmezden gelmeyin.
Çocuğunuz bir önceki evliliğinizden ise ve yeni bir çocuğunuz olacaksa, neler yapılmalı?
Eğer büyük çocuğunuz bir önceki evliliğinizden ise, doğacak olan çocuğunuz bazı ek, daha hassas olunması gereken zorluk ortaya çıkaracaktır. Tüm bu daha önce ileri sürülen konulara ek olarak, özellikle çocuğunuzun ikinci eşiniz ile ilişkileri iyi değilse, daha fazla kıskançlık ve "yerinden edilmişlik" duyguları hissetme olasılığı daha fazladır.
Biyolojik anne ve babaların çocuklarına bir kardeşi olacağını çocuğa söylemesi ve çocuğun ailedeki özel yeri hakkında çocuğa güvence vermeleri gerekmektedir. Eğer çocuğunuzun yaşı büyükse, çocuğunuza bazı fırsatlar sunabilirsiniz. Örneğin, yeni doğacak olan kardeşinin ismini koymasını isteyerek çocuğun bu sürecin bir parçası olduğunu hissetmesini sağlayabilirsiniz. Eski eşinizi de hamileliğiniz konusunda bilgilendirilmeye ihtiyacı vardır. Eski eşinizin bu haberi çocuğunuzdan değil, sizden alması gerekir.
Sağlıklı Kardeş Kıskançlığı:
Tek bir çocuğunuz varken, ikinci bir çocuğunuzun olması çok daha fazla mutluluk sebebi olabilir. Fakat aynı zamanda, hem sizin hem de ilk çocuğunuz için bunaltıcı, korkutucu ve rahatsız edici olabilir. Değişimi kabul edin, çocuğunuzun duygularını önemseyin ve çocuğunuzun yaşadığı fırtınanın üstesinden gelmesine yardım edin.
Doğacak olan çocuğunuz, diğer çocuğunuzdan farklı dinamiklere sahip olabilir. Sadece yeni doğacak olan çocuğunuzla ilgili heyecanlarınızı ve görevlerinizi kabul etmeyecekseniz, aynı zamanda diğer çocuğunuzun da baş etmeniz gereken duyguları vardır. Aslında düşünüldüğü kadar zor bir durum değildir. Çocuğunuza özel zaman ayırın, yeni doğacak olan bebeğinizle ilgilenmesine izin verin ve aileyle geçirilen vakitten veya birlikte oynanan oyunlardan zevk almayı öğretin.
Önemli Not:
Son olarak önemli noktalardan bir tanesi de, kendinize ve eşinize ilgi gösterin. Bu oldukça kolay bir kuraldır; kendinizle ilgilenmek için vakit ayırmadığınız müddetçe, kimseyle ilgilenemezsiniz. Çocuklar her zaman mutlu ebeveynleri olduğu için müteşekkir olurlar.