Kişilik Bozuklukları Nedir?
Kişilik, kişiyi diğer insanlardan farklı kılan düşünme, hissetme ve davranma şeklidir. Bir bireyin kişiliği, deneyimler, çevre (yaşam koşulları) ve kalıtsal özelliklerden etkilenir. Bir kişinin kişiliği, tipik olarak zaman içinde aynı kalır. Kişilik bozukluğu ise, kültürün beklentilerinden önemli ölçüde sapma gösteren, sıkıntı ve sorunların ortaya çıkmasına neden olan uzun süreli düşünme, hissetme ve davranma biçimleridir.
10 tür kişilik bozukluğu türü vardır. Kişilik bozuklukları, beklenenden önemli ölçüde farklı olan uzun vadeli davranış biçimleri ve içsel deneyimlerdir. Bu tecrübe ve davranış şekilleri genelde geç ergenlik veya erken yetişkinlik dönemlerinde başlar ve bir takım sıkıntılara, işleyiş problemlerine neden olur. Tedavi olunmadığı takdirde kişilik bozuklukları çok uzun süreli hatta kalıcı olabilir.
Kişilik bozuklukları aşağıdaki alanlardan en az ikisini etkiler:
- Kendini ve başkalarını düşünme şekli
- Duygusal olarak cevap verme şekli
- Diğer insanlarla ilişki kurma şekli
- Davranışını kontrol etme şekli
Kişilik Bozukluğu Türleri
Antisosyal Kişilik Bozukluğu: Başkalarının haklarını göz ardı etme veya ihlal etme şeklinde görülür. Antisosyal kişilik bozukluğu olan bir kişi sosyal normlara uygun davranmayabilir, başkalarına defalarca yalan söyleyebilir, başkalarını türlü şekillerde aldatabilir veya dürtüsel davranabilir.
Kaçıngan Kişilik Bozukluğu: Aşırı utangaçlık, yetersizlik duygusu ve eleştiriye aşırı duyarlılık paternine sahiptir. Kaçıngan kişilik bozukluğu olan insanlar, beğenildikleri, eleştirilmedikleri veya reddedilmediklerinden emin olmadıkça ya da kendilerini yeterince iyi veya sosyal olarak yeterli olarak görmedikçe, diğer insanlarla ilişki kurmak konusunda isteksiz olabilirler.
Sınır Kişilik Bozukluğu: Kişisel ilişkilerde dengesizlik, yoğun duygular ve dürtüsellik örüntüsüne sahiptir. Sınırda kişilik bozukluğu olan bir kişi, terk edilmekten kaçınır, intihar girişimlerinde bulunabilir, şiddetli öfke gösterebilir veya uzun sürekli boşluk hissi duyabilir.
Bağımlı Kişilik Bozukluğu: Bakım ve ilgi isteyen, boyun eğen ve yapışkan davranış gösteren bir kalıptır. Bağımlı kişilik bozukluğu olan kişiler, başkalarının güvencesi olmadan günlük kararlar almakta zorlanabilir veya ilgi ve bakın alamama korkusu nedeniyle, yalnız olduklarında kendilerini rahatsız ve çaresiz hissedebilirler.
Histrionik Kişilik Bozukluğu: Aşırı duygu ve ilgi, dikkat arayan bir örüntüye sahiptir. Histriyonik kişilik bozukluğu olan kişiler, ilgi odağı olamadıklarında, dikkati kendilerine çekmek için hızlı bir şekilde değişen veya abartılı duygulara sergileyebilirler ve fiziksel görünümlerini kullanabilirler.
Narsisistik Kişilik Bozukluğu: Kendilerine hayranlık duyulması ihtiyacı içindedirler ve başkaları için empati eksikliği gösterirler. Narsisistik kişilik bozukluğu olan bir kişi, aşırı bir kişisel önem hissine ve sürekli hak kazanma isteğine sahiptir, başkalarından faydalanabilir veya empati eksikliği yaşayabilir.
Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluğu: Düzen, mükemmellik ve kontrolcülük ile aşırı meşgul olma paternine sahiptir. Obsesif-kompulsif kişilik bozukluğu olan bir kişi, ayrıntılara veya katı programlara aşırı derecede odaklanabilir, boş zaman veya arkadaşlar için zaman ayıramayacak kadar aşırı çalışabilir, ahlak ve değerlerinde hiç esneklik göstermeyebilir. (Obsesif kompulsif bozuklukla ayrıştırılmalıdır.)
Paranoyak Kişilik Bozukluğu: Başkalarına karşı çok şüpheci olma ve onları kaba ya da kindar olarak görme biçimidir. Paranoyak kişilik bozukluğu olan insanlar genellikle diğer insanların zarar vereceğini veya aldatacağını düşünür, başkalarına güvenilmeyeceğini veya onlara yakın olunamayacağını varsaymaktadır.
Şizoid Kişilik Bozukluğu: Sosyal ilişkilerden kopuk olma ve çok az duygu ifade etme örüntüsüne sahiptir. Şizoid kişilik bozukluğu olan bir kişi tipik olarak yakın ilişkiler aramaz, yalnız olmayı seçer ve başkalarından gelen övgü ya da eleştirilere aldırış etmez.
Şizotipal Kişilik Bozukluğu: Yakın ilişkilerden rahatsızlık duyma, bozuk düşünce yapısına ve eksantrik davranışlara sahip olma ile karakterize bir yapıdır. Şizotipal kişilik bozukluğu olan bir kişi tuhaf inançlara, garip davranışlara ve konuşmaya sahip olabilir veya aşırı sosyal kaygı içinde olabilir.
Kişilik bozukluklarının teşhisi, bir ruh sağlığı uzmanı tarafından yapılır. Tanı tipik olarak 18 yaş ve üstü bireylerde konulabilir. 18 yaşın altındaki kişilere tipik olarak kişilik bozuklukları teşhisi konmaz, çünkü kişilikleri halen gelişme sürecindedir. Kişilik bozukluğu olan bazı insanlar sorunun farkında olmayabilir. Bazı insanların ise birden fazla kişilik bozukluğu bulunabilir.
Kaynakça
https://www.psychiatry.org/patients-families/personality-disorders/what-are-personality-disorders
Dilgem uzmanlarından destek almak ve randevu oluşturmak için: +90 (216) 456 42 42
+90 (533) 165 60 94
