Multipl Sklerozun (MS) Zihinsel Etkilerinin Yönetim Rehberi

Multipl skleroz (MS) sadece fiziksel semptomlara değil, bilişsel veya zihinsel değişikliklere de neden olabilir.

Örneğin; MS’in yarattığı durumun bellek, konsantrasyon, dikkat, bilgileri işleme yeteneği ve öncelik belirleme ve planlama kapasitesi gibi şeyleri etkilemesi mümkündür. Bazı durumlarda, MS dili kullanma şeklinizi de etkileyebilir.

Bilişsel değişikliklerin belirtilerini fark etmeye başlarsanız, bunları yönetmek ve sınırlamak için proaktif bir yaklaşım sergilemek önemlidir. Yönetilmeden bırakılırsa, bilişsel değişikliklerin yaşam kaliteniz ve günlük aktiviteleriniz üzerinde önemli etkileri olabilir.

MS’in potansiyel zihinsel etkileriyle başa çıkmanın bazı yolları hakkında bilgi edinmek için okumaya devam edin. Bilişsel semptomlar geliştirirseniz doktorunuza bildirin. Hafızanızda, dikkatinizde, konsantrasyonunuzda, duygularınızda veya diğer bilişsel işlevlerinizde farklılıklar gözlemlerseniz, doktorunuzu arayın.

Ne yaşadığınızı daha iyi anlamak için bir veya daha fazla test kullanabilirler. Ayrıca daha derinlemesine testler için sizi bir psikoloğa veya başka bir sağlık uzmanına yönlendirebilirler.

Bilişsel test, doktorunuzun bilişsel yeteneklerinizdeki değişiklikleri belirlemesine yardımcı olabilir. Ayrıca, bu değişikliklerin nedenini belirlemelerine yardımcı olabilir. MS, bilişsel sağlığı etkileyebilecek birçok durumdan yalnızca biridir. Bazı durumlarda, diğer fiziksel veya zihinsel sağlık faktörleri rol oynuyor olabilir.

MS’in dikkat edilmesi gereken duygusal ve bilişsel semptomları şunları içerebilir:

• Doğru kelimeleri bulmakta zorlanmak
• Karar vermede sorun yaşamak
• Konsantrasyonu sağlamada normalden fazla zorluk yaşamak
• Bilgileri işlemede sorun yaşamak
• Düşük iş veya okul performansı
• Normal görevleri yerine getirmede daha fazla zorluk yaşamak
• Mekansal farkındalıktaki değişiklikler
• Hafıza sorunları
• Sık ruh hali değişiklikleri
• Düşük benlik saygısı
• Depresyon belirtileri

Doktorunuza Bilişsel Tarama Hakkında Soru Sorun

MS ile bilişsel semptomlar durumun herhangi bir aşamasında gelişebilir. Durum ilerledikçe bilişsel sorunların olasılığı artar. Bilişsel değişiklikler ince ve tespit edilmesi zor olabilir. Olası değişiklikleri erken belirlemek için doktorunuz tarama araçlarını kullanabilir. Ulusal Multipl Skleroz Derneği’nin yayınladığı önerilere göre, MS’li kişiler her yıl bilişsel değişiklikler için taranmalıdır. Doktorunuz bilişsel değişiklikler için sizi taramadıysa, başlama zamanının olup olmadığını sorun.

Doktorunuzun Belirlediği Tedavi Planını İzleyin

Bilişsel semptomları sınırlamaya yardımcı olmak için doktorunuz bir veya daha fazla tedavi önerebilir. Örneğin, çeşitli hafıza ve öğrenme stratejileri MS’li kişilerde bilişsel işlevi geliştirmek için umut vaat etti. Doktorunuz size bu "bilişsel rehabilitasyon" egzersizlerinden bir veya daha fazlasını öğretebilir. Bu egzersizleri bir klinikte veya evde yapabilirsiniz. Düzenli fiziksel egzersiz ve iyi kardiyovasküler zindelik de iyi bilişsel sağlığı teşvik edebilir. Mevcut günlük aktivitelerinize bağlı olarak, daha aktif olmanız tavsiye edilebilir.

Bazı ilaçlar bilişinizi veya zihinsel refahınızı etkileyen yan etkilere neden olabilir. Doktorunuz bilişsel semptomlarınızın ilacın bir yan etkisi olduğuna inanıyorsa, tedavi planınızda bir değişiklik önerebilir. Doktorunuz bilişsel işlevlerinizi etkileyebilecek diğer sağlık durumları için de tedaviler önerebilir. Örneğin, depresyonunuz varsa antidepresan ilaçlar, psikolojik danışmanlık veya her ikisinin bir kombinasyonunu reçete edebilir.

Bilişsel Zorluklarla Başa Çıkmak İçin Stratejiler Geliştirin

Etkinliklerinizde ve ortamınızda yapılan küçük ayarlamalar bilişsel yeteneklerinizdeki değişiklikleri yönetmenize yardımcı olabilir.

Örneğin, aşağıdakilere yardımcı olabilir:

• Bol bol dinlenin ve yorgun hissettiğinizde mola verin
• Daha az çoklu görev yapın ve her seferinde bir şeye odaklanmaya çalışın
• Zihinsel görevleri tamamlamaya çalışırken televizyonu, radyoyu veya diğer arka plan gürültüsü kaynaklarını kapatarak dikkat dağıtıcı unsurları sınırlayın
• Önemli düşünceleri, yapılacaklar listelerini ve anımsatıcıları günlük, gündem veya not alma uygulaması gibi merkezi bir konuma kaydedin
• Hayatınızı planlamak ve önemli randevuları veya taahhütleri takip etmek için bir gündem veya takvim kullanın
• Günlük görevleri tamamlamak için akıllı telefon uyarılarını ayarlayın veya görünür yerlere anımsatıcı olarak post-it notları yerleştirin
• Söylediklerini işlemekte sorun yaşıyorsanız çevrenizdeki insanlardan daha yavaş konuşmalarını isteyin
• İş yerinde veya evde sorumluluklarınızı yönetmekte zorlanıyorsanız taahhütlerinizi sınırlamayı düşünün. Ayrıca iş arkadaşlarınızdan veya aile üyelerinizden yardım isteyebilirsiniz.

Bilişsel belirtiler nedeniyle artık çalışamıyorsanız, devlet destekli engellilik yardımlarından yararlanabilirsiniz. Doktorunuz sizi başvuru süreci hakkında bilgi edinmenize yardımcı olabilecek bir sosyal hizmet uzmanına yönlendirebilir. Ayrıca, bir topluluk adli yardım ofisini ziyaret etmenize veya bir engellilik savunuculuğu kuruluşuyla bağlantı kurmanıza yardımcı olabilir.

MS belleğinizi, öğrenmenizi ve diğer bilişsel işlevlerinizi potansiyel olarak etkileyebilse de, bu değişiklikleri yönetmek için atabileceğiniz adımlar vardır. Herhangi bir bilişsel semptomla karşılaşırsanız doktorunuza bildirin. Şunları önerebilirler:

• Bilişsel rehabilitasyon egzersizleri
• İlaç rejiminizdeki değişiklikler
• Günlük aktivitelerinizde ayarlamalar

Ayrıca iş yerinde ve evde bilişsel zorluklarla başa çıkmak için çeşitli stratejiler ve araçlar kullanabilirsiniz.

Kaynakça

Bu yazı healthline websitesi tarafından hazırlanmıştır. Orijinal linke buradan ulaşabilirsiniz.