Okumayı Öğrenmenin Aşamaları ve Farkındalığı

Bir bebeğin beyni bir dil öğrenmeye bağlıdır. Bu, bebeğe bir dili nasıl konuşması gerektiğini öğretilmesine gerek olmadığı anlamına gelir; çünkü bu durum doğal olarak gerçekleşir. Bebekler doğdukları andan itibaren dili öğrenmeye başlarlar. Bu inanılmaz derecede karmaşık bir beceridir, ancak doğal olduğu için içerdiği her şeyin farkında değiliz. Dil öğrenmenin aksine, okumayı öğrenmek doğal bir beceri değildir. Öğretilmelidir. Dil öğrenmek karmaşık olduğu gibi, okuma ondan daha da karmaşıktır 

Okumayı öğrenmek için çocukların aşağıdaki farkındalıklara ihtiyaçları vardır:

 

Fonemik Farkındalık

Okumayı öğrenmenin başladığı yer burasıdır. Fonemik farkındalık, çocukların konuşmanın bireysel seslerden oluştuğunun farkına varması anlamına gelir. Bu, "okumaya hazırlığın" kritik bir parçasıdır, bu nedenle genellikle erken öğrenme programlarının odak noktasıdır.

Bununla birlikte, yazı yazmak konuşma ile aynı olmadığı için fonemik farkındalık çocukların okumayı öğrenmelerine izin vermek için yeterli değildir. Okumayı öğrenmek için, çocuklar sayfadaki işaretlerin bir dilin seslerini temsil ettiğini fark edebilmelidir. Bu işaretler elbette harflerdir.

 

Alfabetik Farkındalık

Bu sadece alfabeyi ezberlemekten daha fazlasıdır. Alfabeyi öğrenmek okumaya hazır olmanın bir parçasıdır, ancak okuyabilmek için çocukların harfleri ezberlemekten daha fazlasını yapabilmesi gerekir. Ayrıca, dilde hangi seslerin (fonemler) hangi harflerle gittiğini de tanımlayabilmelidirler.

Harfleri ve sesleri ezberlemek, hayvanlar gibi nesnelerin adlarını ezberlemekten daha zordur. Hayvanlar somut şeylerdir görülebilirler ve resmedilebilirler. Örneğin, bir kediyi gösterebilir ve çocuğunuzun kelimeyi hayvan ile bağlaştırmasına yardımcı olmak için "kedi" diyebilirsiniz.

Çocuğunuzun sözcükleri nesnelere bağlaştırması için kedilerin veya diğer nesnelerin resimlerini gösterebilirsiniz. Ancak sesler resmedilemezler, bu yüzden hangi seslerin hangi harflerle gittiğini ezberlemek, nesnelerin adlarını ezberlemekten daha soyut bir süreçtir. Yapabileceğimiz en iyi şey, "k" sesini göstermek için bir kedinin resmini kullanmaktır. Harfler ve sesler arasında tam bir korelasyonumuz olmadığını anladığımızda, alfabenin harfleriyle giden sesleri ezberlemek daha da zor olur.

 

Ses ve Kelime Bilinci Farkındalığı

Tüm sesleri doğru harflerle eşleştirmek ve hepsini ezberlemek zor olsa da okumayı öğrenmek daha da fazlasını gerektirir. Çocuklar ayrıca kelimeleri seslerle ilişkilendirebilmelidir.

Örneğin kedi kelimesi dört farklı harfle temsil edilen dört sesden oluşur: k-e-d-i. Çocuklar bu seslerin kedi kelimesini oluşturmak için bir araya geldiğini anlayabilmelidirler.

Sesler ve kelimeler arasında bağlantı kurmak o kadar karmaşıktır ki, çocukların bunu nasıl yaptığını tam olarak bilmiyoruz. Fakat bu durumu yönetebildiklerinde "kodu kırdılar" diyoruz.

 

Okumayı Öğrenmenin Aşamaları

Dil öğrenmek gibi, okumayı öğrenmek de aşama aşama gerçekleşir. Herkes bu aşamaların nasıl ilerlediğini kabul etmese de, aşamaların ne olduğunu bilmek, çocukların yazılı kodu kırmaya ve okumayı nasıl öğrendiğine dair bir fikir verebilir.

1. Alfabe Öncesi Evre: Bu aşamada, çocuklar kelimeleri şekilleriyle tanır ve temelde hatırlarlar. Kelimeler resimler gibi bir şeydir ve harfler kelimenin ne olduğuna dair ipuçları verir. Örneğin, bir çocuk ok kelimesinin başında yuvarlak bir ses ve sonunda “k” olduğunu görebilirler. Bu harflerin şekilleri görsel ipuçları sağlar. Bu aşamada, çocuklar kelimeleri benzer şekillerle kolayca karıştırabilirler. Örneğin “ok” kelimesini “ot” ile karıştırılabilir.

2. Kısmi Alfabetik Evre: Bu aşamadaki çocuklar, kelime telaffuz edildiğinde duydukları seslere bir veya daha fazla harf bağlayarak kelimeleri ezberleyebilirler. Bu, yazılı olarak kelime sınırlarını ve genellikle bir kelimenin başlangıç ​​ve bitiş harflerini ve seslerini tanıyabilecekleri anlamına gelir. Örneğin, başlangıçta k ve sonra sonda ş ile biten "konuş" kelimesini tanıyabilirler. Ancak, "konuş" kelimesini aynı seslerle başlayan ve biten diğer kelimelerle kolayca karıştırabilirler.

3. Tam Alfabetik Evre: Bu aşamada, çocuklar harflerle temsil edilen tüm sesleri ezberleyebilirler ve bir kelimedeki her harfi tanıyabilirler. Ayrıca, bu harflerle temsil edilen seslerin kelimeleri oluşturmak için nasıl bir araya geldiğini görebilirler.

4. Birleştirilmiş Alfabetik Evre: Bu aşamada çocuklar, tanıdık kelimelerle çok harfli dizilerin farkına varmışlardır. Örneğin, bal, dal, sal, kal kelimelerindeki benzerlikleri görebilirler. Bu dizilerdeki her harfe bakmak yerine, çocuklar tüm ses grubunu tek bir ses olarak ezberlemektedirler. Bu tür gruplamalara "parçalama" denir. Parçalama, çocukların harfleri birer birer düşünmek zorunda olmadıkları için kelimeleri daha hızlı ve daha verimli okumalarına yardımcı olur.

Çocuklar eninde sonunda okumayı kolaylaştıran yazılı kelimelerle başka türdeki “parçaları” görmeyi öğrenirler. Tek harfler yerine morfemleri tanımaya başlarlar. Morfemleri tanıyabilmek ayrıca çocukların bir kelimenin bir isim, fiil veya sıfat olup olmadığını anlamalarına yardımcı olur.

Çocuklar yeterli kelimeleri nispeten hızlı ve kolay bir şekilde tanıyabildiğinde, tek tek kelimeleri okumaktan cümleleri ve paragrafları okumaya geçmeye hazırdırlar. Bu noktada, ne okuduklarını anlamaya odaklanabilirler. Çoğu çocuk bu aşamaya üçüncü sınıfta ulaşmaktadır.

 

Kaynakça

Bu makale Carol Bainbridge tarafından yazılmıştır.Orjinal metni buradan okuyabilirsiniz.