Otizm Spektrum Bozukluğu

Genel Bakış

Otizm spektrum bozukluğu, bir kişinin algılarını ve başkalarıyla nasıl sosyalleştiğini etkileyen, sosyal etkileşim ve iletişimde sorunlara neden olan beyin gelişimi ile ilgili bir durumdur. Bozukluk ayrıca sınırlı ve tekrarlayan davranış kalıplarını da içerir. Otizm spektrum bozukluğunda “spektrum” terimi, çok çeşitli semptomları ve şiddeti ifade eder.

  Otizm spektrum bozukluğu, daha önce ayrı olarak kabul edilen durumları içerir. Bazı insanlar genellikle otizm spektrum bozukluğunun hafif ucunda olduğu düşünülen “Asperger sendromu” terimini kullanmaktadır.

  Otizm spektrum bozukluğu erken çocukluk döneminde başlar ve sonunda toplumda, örneğin; sosyal olarak, okulda ve işte işlevsellik sorunlara neden olur. Genellikle çocuklar ilk yıl içinde otizm belirtilerini  gösterirler. İlk yılda az sayıda çocuk normal olarak gelişiyor gibi görünmektedir ve daha sonra otizm belirtileri geliştirdiklerinde 18 ila 24 ay arasında bir gerileme döneminden geçmektedir.

  Otizm spektrum bozukluğunun tedavisi bulunmamakla beraber, yoğun ve erken tedavi birçok çocuğun hayatında büyük bir fark yaratabilir.

Belirtiler

 Bazı çocuklarda bulunan erken bebeklik döneminde göz temasının azalması, isimlerine yanıt vermemesi veya bakıcılara ilgisizlik gibi işaretler otizm spektrum bozukluğu belirtileri gösterir. Diğer çocuklar yaşamın ilk birkaç ayı veya yılı boyunca normal olarak gelişebilir, ancak daha sonra aniden içine kapanık ve saldırgan hale gelebilirler veya daha önce edindikleri dil becerilerini kaybederler. Belirtiler genellikle 2 yaşına kadar görülür.

  Otizm spektrum bozukluğu olan her çocuğun, düşük işleyişten yüksek işleyişe kadar benzersiz bir davranış biçimine ve şiddet düzeyine sahip olması muhtemeldir.

  Otizm spektrum bozukluğu olan bazı çocuklarda öğrenme güçlüğü, bazılarında ise normalden daha düşük zeka belirtileri görülür. Bozukluğu olan diğer çocuklar normal ila yüksek zekaya sahiptir – hızlı bir şekilde öğrenirler, ancak günlük yaşamda iletişim kurmakta, uygulamakta ve sosyal durumlara uyum sağlamakta zorlanırlar.

  Her çocuktaki semptomların benzersiz karışımı nedeniyle, şiddetin belirlenmesi bazen zor olabilir. Genellikle bozuklukların düzeyine ve işlev yeteneğini nasıl etkilediğine dayanır.

  Aşağıda, otizm spektrum bozukluğu olan kişiler tarafından gösterilen bazı yaygın belirtiler bulunmaktadır.

Sosyal İletişim ve Etkileşim

  Otizm spektrum bozukluğu olan bir çocuk veya yetişkin, bu işaretlerden herhangi biri de dahil olmak üzere sosyal etkileşim ve iletişim becerileri ile ilgili sorunlar yaşayabilir:

• Adına yanıt vermiyor veya bazen sizi duymuyormuş gibi görünür.
• Sarılmaya ve tutmaya direnir. Tek başına oynamayı, ya da içine geri çekilmeyi tercih ediyor gibi görünür.
• Zayıf göz temasına sahiptir ve yüz ifadesinden yoksundur.
• Konuşmaz veya konuşmayı geciktirir. Daha önceki sözcük veya cümle söyleme yeteneğini kaybeder.
• Bir konuşma başlatamaz ve devam ettiremez veya yalnızca istemek ve öğeleri etiketlemek için birini başlatır.
• Anormal bir ton veya ritimle konuşur, şarkı benzeri bir ses veya robot benzeri bir konuşma kullanabilir.
• Kelimeleri veya cümleleri tam anlamıyla tekrarlar, ancak bunları nasıl kullanacağını anlamaz.
• Basit soruları veya talimatları anlamıyor gibi görünür.
• Duyguları veya duyguları ifade etmez ve başkalarının duygularından habersiz görünür.
• İlgi alanlarını paylaşacak nesnelere işaret etmez.
• Pasif, saldırgan veya yıkıcı olarak sosyal etkileşime uygunsuz bir şekilde yaklaşır.
• Başkalarının yüz ifadelerini, vücut duruşlarını veya ses tonunu yorumlama gibi sözel olmayan ipuçlarını tanımakta zorluk çeker.

Davranış Kalıpları

  Otizm spektrum bozukluğu olan bir çocuk veya yetişkin, bu işaretlerden herhangi biri de dahil olmak üzere sınırlı, tekrarlayan davranış kalıplarına, ilgi alanlarına veya etkinliklere sahip olabilir:

• Sallanma, dönme veya el çırpma gibi tekrarlayan hareketler gerçekleştirir.
• Isırma veya kafa vurma gibi kendine zarar verebilecek aktiviteler gerçekleştirir.
• Belirli rutinler veya ritüeller geliştirir ve en ufak bir değişiklikte rahatsız olur.
• Koordinasyonla ilgili problemleri bulunur ya da beceriksizlik veya ayak parmaklarında yürümek gibi garip hareket kalıpları var ve garip, sert ya da abartılı bir beden dili vardır.
• Bir oyuncak arabanın dönen tekerlekleri gibi bir nesnenin ayrıntılarıyla büyülenir, ancak nesnenin genel amacını veya işlevini anlamaz.
• Işığa, sese veya dokunuşa alışılmadık derecede duyarlıdır, ancak acıya kayıtsız kalabilir.
• Taklit veya uydurma oyunlarla uğraşmaz.
• Anormal bir şekilde bir nesneye veya aktiviteye odaklanır.
• Birkaç yemeğe veya belirli bir dokuya sahip yiyecekleri reddeder, yalnızca belirli yiyecek tercihleri vardır.

    Otizm spektrum bozukluğu olan bazı çocuklar ,olgunlaştıkça ,başkalarıyla daha fazla ilgilenir ve davranışlarda daha az rahatsızlık gösterir. Bazıları, genellikle en az ciddi problemleri olanlar, sonunda normal veya normale yakın yaşamlara yol açabilir. Bununla birlikte, dil veya sosyal becerilerde zorluk çekmeye devam eder ve gençlik yılları daha kötü davranışsal ve duygusal sorunlar getirebilir.

Ne zaman bir doktora görünmeli?

  Bebekler kendi hızlarında gelişirler ve çoğu bazı ebeveynlik kitaplarında bulunan kesin zaman çizelgelerini takip etmez. Ancak otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar genellikle 2 yaşından önce gecikmiş gelişim belirtileri gösterirler.

 Çocuğunuzun gelişimi konusunda endişeleriniz varsa veya çocuğunuzun otizm spektrum bozukluğu olabileceğinden şüpheleniyorsanız, endişelerinizi doktorunuzla görüşün. Bu bozuklukla ilişkili semptomlar diğer gelişimsel bozukluklarla da ilişkili olabilir.

 Otizm spektrum bozukluğu belirtileri genellikle dil becerilerinde ve sosyal etkileşimlerde belirgin gecikmeler olduğunda gelişimin erken dönemlerinde ortaya çıkar. Doktorunuz çocuğunuzun bilişsel, dil ve sosyal becerilerde gecikme olup olmadığını belirlemek için size gelişim testleri önerebilir, eğer çocuğunuz:

• 6. aya kadar gülümseyerek ya da mutlu bir ifadeyle cevap vermiyorsa
• 9.aya kadar sesleri veya yüz ifadelerini taklit etmezse
• 12.aya kadar konuşmaz ise
• 14.aya kadar jest ve mimik yapmazsa
• 16. aya kadar tek kelime etmezse
• 18. aya kadar “uydurma” oynamaz ya da rol yapmaz ise
• 24.aya kadar iki kelimelik kelime öbeği söylemezse
• Herhangi bir yaşta dil becerilerini veya sosyal becerilerini kaybederse

Nedenler

 Otizm spektrum bozukluğunun bilinen tek bir nedeni yoktur. Bozukluğun karmaşıklığı ve semptomların ve ciddiyetin değiştiği gerçeği göz önüne alındığında, muhtemelen birçok neden vardır. Hem genetik hem de çevre bir rol oynayabilir.

 -Genetik: Otizm spektrum bozukluğunda birkaç farklı gen yer alıyor gibi görünmektedir. Bazı çocuklar için otizm spektrum bozukluğu, Rett sendromu veya frajil X sendromu gibi genetik bir bozuklukla ilişkili olabilir. Diğer çocuklar için genetik değişiklikler (mutasyonlar) otizm spektrum bozukluğu riskini artırabilir. Yine de diğer genler beyin gelişimini veya beyin hücrelerinin iletişim şeklini etkileyebilir veya semptomların şiddetini belirleyebilir. Bazı genetik mutasyonlar kalıtsal gibi görünürken, diğerleri kendiliğinden ortaya çıkar.

-Çevresel faktörler: Araştırmacılar şu anda viral enfeksiyonlar, ilaçlar veya hamilelik sırasındaki komplikasyonlar veya hava kirleticileri gibi faktörlerin otizm spektrum bozukluğunu tetiklemede rol oynayıp oynamadığını araştırıyorlar.

Aşılar ve otizm spektrum bozukluğu arasında bağlantı yoktur.

  Otizm spektrum bozukluğundaki en büyük tartışmalardan biri, bozukluk ile çocukluk çağı aşıları arasında bir bağlantı olup olmadığı üzerine odaklanmaktadır. Kapsamlı araştırmalara rağmen, güvenilir bir çalışma otizm spektrum bozukluğu ile herhangi bir aşı arasında bir bağlantı olduğunu göstermemiştir. Aslında, yıllar önce tartışmayı ateşleyen orijinal çalışma, zayıf tasarım ve şüpheli araştırma yöntemleri nedeniyle geri çekildi.

 Çocukluk çağı aşılarından kaçınmak, çocuğunuzu ve diğerlerini boğmaca, kızamık veya kabakulak gibi ciddi hastalıkları yakalama ve yayma tehlikesine sokabilir.

Risk faktörleri

  Otizm spektrum bozukluğu tanısı alan çocuk sayısı artıyor. Bunun daha iyi tespit ve raporlamadan mı, vaka sayısındaki gerçek artıştan mı yoksa her ikisinden mi kaynaklandığı belli değil.

 Otizm spektrum bozukluğu tüm ırk ve milletlerden çocukları etkiler, ancak bazı faktörler çocuğun riskini artırır. Bunlar şunları içerebilir:

Çocuğunuzun cinsiyeti: Erkeklerin otizm spektrum bozukluğu geliştirme olasılığı kızlara göre yaklaşık dört kat daha fazladır.

Aile geçmişi: Otizm spektrum bozukluğu olan bir çocuğu olan ailelerin, bozukluğu olan başka bir çocuğa sahip olma riski artar. Ayrıca, otizm spektrum bozukluğu olan bir çocuğun ebeveynlerinin veya akrabalarının sosyal veya iletişim becerileriyle ilgili küçük problemleri olması veya bozukluğa özgü belirli davranışlarda bulunması nadir değildir.

Diğer bozukluklar: Bazı tıbbi durumları olan çocuklar, otizm spektrum bozukluğu veya otizm benzeri semptomlar için normalden daha yüksek bir riske sahiptir. Örnekler; zihinsel sorunlara neden olan kalıtsal bir bozukluk olan fragile X sendromu; beyinde iyi huylu tümörlerin geliştiği bir durum olan tuberöz skleroz; ve neredeyse sadece kızlarda meydana gelen, kafa büyümesinin yavaşlamasına, zihinsel engelliliğe ve amaca yönelik el kaybına neden olan genetik bir durum olan Rett sendromu. 

Son derece erken doğmuş bebekler: Gebeliğin 26. haftasından önce doğan bebeklerde otizm spektrum bozukluğu riski daha yüksek olabilir.

Ebeveynlerin yaşları: Daha büyük ebeveynlerle doğan çocuklar ile otizm spektrum bozukluğu arasında bir bağlantı olabilir, ancak bu bağlantıyı kurmak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

Komplikasyonlar

 Sosyal etkileşimler, iletişim ve davranışlarla ilgili sorunlar aşağıdakilere yol açabilir:

• Okulda ve öğrenme ile ilgili sorunlar.
• İstihdam sorunları.
• Bağımsız yaşayamama.
• Sosyal izolasyon.
• Aile içinde stres.
• Mağduriyet ve zorbalık.
• Önlem, korunma.

  Otizm spektrum bozukluğunu önlemenin bir yolu yoktur, ancak tedavi seçenekleri vardır. Erken tanı ve müdahale en faydalıdır ve davranış, beceri ve dil gelişimini geliştirebilir. Bununla birlikte, müdahale her yaşta faydalıdır. Çocuklar genellikle otizm spektrum bozukluğu semptomlarını aşmasa da, iyi işlev görmeyi öğrenebilirler.

Diğer makalelerimize göz atmak için buraya tıklayabilirsiniz.

Kaynak

Makalenin orijinaline buradan erişebilirsiniz.