Otizmde Konuşma ve İletişim Aynı Şey Değildir

Otizm spektrum bozukluğu olan bireylerin sözel çıktıları olmayabilir, sınırlı konuşmaları olabilir veya gerçekten çok konuşkan olabilirler. Sözel yetenekleri ne olursa olsun, otizm spektrumundaki neredeyse herkes, sosyal etkileşimlerde konuşmayı kullanmakta zorlanmaktadır. Bunun nedeni fikirlerini uygun şekilde ifade etmede yaşadıkları zorluk ve başkalarının bunları anlama ve kabul etme güçlükleriyle aynı anda baş etmek zorunda olmalarıdır .

 

Otizmde Konuşma ve İletişim

Konuşma dilini kullanabilen bir kişi neden sosyal iletişim ile ilgili problemlerle karşılaşabilir? Bunun iki nedeni vardır. Birincisi, otizmli insanlar konuşmayı kendine özgü yöntemlerle kullanırlar. Bir filmden konuşma alıntıları yapabilirler, sürekli olarak favori bir konu hakkında konuşabilirler veya cevabını zaten bildikleri sorular sorabilirler. İkincisi, konuşma sosyal iletişimin sadece bir parçasıdır ve çoğu durumda konuşulan dil yeterli değildir.

Etkili iletişim kurmak için çoğu insan konuşmadan çok daha fazlasını kullanır. Bunlar; beden dili (göz teması, el hareketleri, beden duruşu), pragmatik dil (sosyal olarak anlamlı dil kullanımı), deyimler, argo ve ton, ses yüksekliği ve prozodiyi içermektedir. Bu nispeten ince araçlar, başkalarının alaycı mı yoksa ciddi mi olduğumuzu, platonik mi yoksa aşık mı olduğumuzu ve çok daha fazlasını anlamalarına yardımcı olur.

İletişim kurmak ayrıca belirli bir durumda hangi tür konuşmanın uygun olduğunu anlamayı gerektirir (okulda normal bir ses seviyesinde, arkadaşlarla yüksek sesle konuşma). Hata yapmak ciddi yanlış anlamalara neden olabilir. Örneğin, bir cenaze töreninde yüksek bir ses saygısızlık olarak yorumlanırken, okuldaki çok resmi konuşma bir kişinin “asosyal” olarak yorumlanmasına neden olabilir.

 

Otizm ve İletişim Hakkında Anlamanız Gereken 5 Şey

Kaylene George, biri otizmli olmak üzere beş çocuk annesidir. Oğlu ilk tanısını aldıktan kısa bir süre sonra kendinde otizmini bir yetişkin olduğunu fark etti. Birdenbire toplumun bu kadar garip görünen kısımlarının bir cevabı vardı. O zamandan beri Kaylene, autisticmama.com adresinde otizmin iki ucunu (Aileler açısından ve otizmi yaşayan bir birey olarak) tutkuyla paylaşmaktadır.

Bugünkü yazımızda biz de Kaylane Geeorge’un “Otizm ve İletişim” hakkında yazdıklarını derleyip, Türkçe olarak sizlere sunuyoruz.

A-Man’da fark ettiğimiz ilk otizm belirtilerinden biri iletişim gecikmesiydi. En sevdiği Tinker Bell filminden her sözcüğü söyleyebilirdi, ancak su istemek için ihtiyacı olan sözcükleri bir türlü bulamazdı.

“Birçok otizmli çocuk iletişim konusunda zorluk yaşamaktadır.”

Bazı otizmli çocuklar hiç konuşmaz, bazıları ise konuşabilmelerine rağmen, daha ince sosyal nüansları anlamada ve işlemlemede sorunlar yaşarlar.

Ebeveynler, öğretmenler, bakıcılar ve aslında herkesin otizmli bireylerin iletişim kurdukları farklı yollarla ilgili temel bir anlayışa sahip olmaları önemlidir. Bu yüzden bugün herkesin iletişim ve otizm hakkında anlaması gereken 5 şeyden bahsediyoruz.

 

Ekolali Nedir?

Ekolali, otizmli bireylerin bir filmden veya şarkıdan duydukları kalıp sözleri ifade edici dil yerine kullanmalarıdır. Örneğin, aylarca biri A-Man’dan bir şey aldığında o zaman en sevdiği filmden alıntı yaparak “O tozu bana ver!” dedi. Otizmli bireyler, benzer sözcük ya da duyguları kullanarak kalıpları gerçek yaşam durumlarına uyarlamaya çalışırlar. Örneğin, eğer üzgün hissediyorlarsa, en sevdikleri filmde karakterin üzgün hissettiği bir sahneden alıntı yapabilirler.

 

Duyduklarını Anlamlandırma

Bazı otizmli bireyler duyduklarını anlamlandırmakta zorluklar yaşarlar. Bu nedenle tepki veya cevap vermeleri alıştığımızdan daha uzun zaman alabilir. Bazen tam anlamıyla duyduklarını anlamlandırmaları için biraz zaman vermek adına yönergeleri tekrarlamamız veya bir şeyleri adım adım açıklamamız gerekebilir. Önce yönerge, ardından açıklama yöntemi harikalar yaratabilir! Örneğin, “İlk önce ayakkabılarımızı giyiyoruz, sonra arabaya biniyoruz”.

Bazı otizmli bireyler, yeni bir fikri dilsel olarak anlamlandırana kadar anında reddedeceklerdir. Örneğin, çocuklardan birine “Biraz daha su ister misin?” diye sorduğumda, bazen neredeyse anında “Hayır” cevabını duyuyorum; ancak 30-40 saniye sonra “Biraz daha su?” cevabı geliyor. Sabırlı kalmaya çalışın ve yeni bilgileri tamamen işlemenin biraz zaman alabileceğini anlayın.

 

İşaret Dilini Deneyin

Konuşan ve konuşmayan birçok otizmli birey, iletişim kurmak için işaret dilini kullanır. Amerikan İşaret Dili ile tam olarak iletişim kurmak için “daha fazla”, “lütfen” ve “teşekkür ederim” gibi basit işaretlerle iletişim kurmak için ellerini kullanmak otizmli bireyler için çok daha kolay olabilir. Bir düşünün: Çocuklar “merhaba” demeyi öğrenmeden el sallamayı öğrenirler. Çocuğunuza bir işaret dili öğretmeyi planlıyorsanız, yararlı ancak basit sözcükler/işaretler (lütfen, daha fazla, yiyecek, içecek, vb.) ile başlayın ve daha karmaşık bir dile genişletin.

 

Sosyal Nüansları Anlamak

Bu, sıkça yanlış yorumlanan otizm belirtilerinden biridir. Otizmli bireyler, nörotipik insanların kolayca tanıdığı sosyal nüansları ve incelikleri anlamak ve yorumlamakta zorlanabilirler. Birçok insan, bu nedenle otizmli insanların empati kurmadığı fikrine inanmıştır. Bu gerçeklerden daha uzak olamazdı.

Otizmli bireyler hissedebilir ve empati kurabilirler. Otizmli bireyler olarak çoğunlukla aşırı duygulanmaya eğilimliyiz ve yoğun duygular yüzünden bunları bastırabiliriz. Ne var ki, buradaki zorluk gizli anlamların deşifre edilmesidir. İnsanlar alaycı yorumlar yaptığında veya gerçek niyetlerini veya hislerini gizlediğinde, otizmli bireylerin net anlam çıkarması zorlaşabilir. Bundan dolayı, otizmli insanlar çok basit ve doğrudan olma eğilimindedir. Tekrar belirtiyorum, bunun yanlış bir tarafı yok, sadece insanların alışkın olduğu bir şey değil. Otizmli bireylerle doğrudan konuştuğunuzdan emin olun ve aşırı alaycı olmaktan kaçının. Ayrıca, otizmli bir bireyin doğrudan ve gerçek doğasından yararlanan birini görürseniz, lütfen bir şeyler söyleyin.

 

Göz Temasından Kaçınma

İnce sosyal nüanslarla birlikte, birçok otizmli birey göz teması kurma ve göz temasını devam ettirme konularında zorlanmaktadırlar. Göz teması inanılmaz derecede samimi bir alışveriştir ve işleri çok daha derinden işleyen insanlar için göz korkutucu ve rahatsız edici olabilir.

Otizmli bir kişiyi göz teması kurmaya zorlamaktan kaçının.

Birini size sarılmaya veya öpmeye zorlamadığınız gibi lütfen otizmli bir bireyi de göz teması kurmaya zorlamayın. Birisi gözlerinize bakmayınca sizi dinlemiyormuş gibi hissettiğinizi biliyorum; ancak pek çok otizmli birey göz temasını sürdürmek için tüm enerjilerini kullanmıyorsa söylediklerinize daha fazla odaklanabilir.

Bu başlıklar otizmli bireylerin iletişimle ilgili zorluklarının kapsamlı bir listesi değildir, ancak A-Man’ın teşhisini ilk aldığımda en ilginç ve yararlı bulduğum birkaçını paylaşmak istedim. İletişim ve otizmi anlamak için çaba harcadığınızda, otizmli çocuğunuzla daha net bir şekilde bağlantı kurabilirsiniz.

 

Otizmli İnsanların Neden İletişimle İlgili Sorunları Vardır?

Sosyal iletişim ile ilgili tüm beceriler, karmaşık sosyal beklentilerin anlaşılmasını ve bu anlayışa dayalı olarak kendini modüle etme yeteneğini gerektirir. Otizmli insanlar genellikle bu yeteneklerden yoksundurlar.

Genellikle yüksek işlevsel otizmi olan insanların (Asperger sendromu), iletişim girişimleri boş bakışlarla ve hatta kahkahalarla karşılandığında, bu kişiler kendilerini hayal kırıklığına uğramış olarak görürler. Bu oldukça sık olur, çünkü otizmli insanlar şunları yapabilirler:

• Gecikmeli veya olağandışı konuşma kalıpları (örneğin, birçok otizmli çocuk video komut dosyalarını ezberler ve TV karakterlerinin tonlamasıyla kelimeleri tekrarlar)
• Yüksek perdeli veya düz tonlama ile konuşma
• Argo eksikliği
• Alaycılığı, mizahı ve ironiyi ifade etmenin bir yolu olarak ses tonunu ve beden dilini anlamada zorluk.
• Göz teması eksikliği
• Başka birinin bakış açısını anlayamama (başka birinin ayakkabılarında kendini hayal edebilme). Bu eksikliğe genellikle “zihin teorisi” eksikliği denir.

Otizmli birçok insan, daha iyi sosyal etkileşim için kurallar ve teknikler öğrenerek sosyal iletişim açıklarını telafi edebilir. Bu beceriler dil ve konuşma terapisi ve sosyal beceri eğitiminin bir kombinasyonu ile öğretilir. Gerçek şu ki, otizmli birçok insan her zaman ses çıkarır ve akranlarından biraz farklı görünür.

 

Sosyal İletişim Becerileri Oluşturma Kaynakları

Otizmli çocukların (ve bazı yetişkinlerin) çoğu, sosyal iletişim becerilerini geliştirmeye yönelik terapilere katılır.

• Dil ve Konuşma Terapisi, sadece doğru telaffuza değil aynı zamanda tonlama ve pragmatik konuşmanın diğer yönlerine de odaklanabilir.
• Sosyal Beceri Terapisi, otizmli bireyleri, paylaşma, işbirliği ve ilgili beceriler için pratik gerektiren grup etkinliklerine dahil edebilir.

 

Kaynakça

Bu yazı Lisa Jo Rudy ve Kaylene George kaynak alınarak yazılmıştır. Orijinal versiyonuna buradan ulaşabilirsiniz.