Otizmde Oyun Çocuklar İçin Neden Önemlidir?

Otizmde oyun çocukların kaba ve ince motor becerilerini, dil ve iletişim becerilerini, düşünme ve problem çözme becerilerini ve sosyal becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur. Otizmde oyun oynama evrelerinin nasıl geliştiğini etkileyebilir, ancak çocuğunuzun oyun becerilerini geliştirmek için yapabileceğiniz birçok şey vardır.

 

Otizmde Oyun Çocuk Gelişimini Nasıl Etkiler?

Otizm spektrum bozukluğu (OSB) olan çocuklar oyun oynamaktan hoşlanırlar, ancak bazı oyun türlerini zor bulabilirler. Çok sınırlı sayıda oyunları oynamaları, sadece birkaç oyuncakla oynamaları veya tekrarlayan bir şekilde oynamaları oldukça yaygındır. Örneğin, çocuğunuz bir oyuncak arabanın tekerleklerini döndürmeyi ve tekerleklerin dönmesini izlemeyi sevebilir veya her seferinde bir bulmacayı aynı sırada tamamlayabilir.

OSB sosyal becerilerin ve iletişim becerilerinin gelişimini etkilediğinden, aşağıdakiler gibi önemli oyun becerilerinin gelişimini de etkileyebilir:

• Basit işlemleri kopyalama
• Ortamı keşfetme
• Nesneleri ve dikkati başkalarıyla paylaşma
• Başkalarının ne düşündüğünü ve hissettiğini hayal etme
• Başkalarına cevap verme
• Sıra alma.

Ancak çocuğunuz oyun için gereken becerileri öğrenebilir ve bunları geliştirebilir, yani çocuğunuza yardımcı olabilirsiniz. Çocuğunuzla oyun oynamak, onunla birlikte onun düzeyinde bağlantı kurmanın harika bir yoludur.

Çocuğunuzun şu anda yalnızca birkaç oyuna özel ilgisi varsa bu bir sorun değildir, çocuğunuzun en sevdiği oyuncakları ve ilgi alanlarını oyununu genişletmek için kullanabilirsiniz. Örneğin, çocuğunuz Tren Thomas’ı çok seviyorsa, yavaş yavaş yeni oyuncaklar ve aktiviteler sunmak için Thomas temalı oyuncakları kullanmayı deneyin. Örneğin, Thomas’ı içeren bir çizim oyununu veya etkinliği tercih edebilirsiniz.

 

Otizmli Çocuklar için Oyun Becerileri 

Küçük çocuklar aşamalı olarak gelişen altı ana oyun gelişimi yaşarlar. Otizm spektrum bozukluğu (OSB) olan çocukların her aşamada ek yardıma ihtiyaçları olabilir.

 

Keşifsel Oyun

Bu, çocukların bir oyuncak ayıyı hissetmek, bir blok parçasını ağzına götürmek veya bir bebeğin ellerine bakmak gibi onlarla oynamaktan ziyade nesneleri ve oyuncakları keşfettiği zamandır. Oyunun bu aşamasında çocuklar farklı şekiller, renkler, boyutlar ve dokular aracılığıyla dünyalarını öğrenirler.

Bu tür bir oyunu modelleyerek ve çevresindeki nesneleri keşfetmeye teşvik ederek OSB’li çocuğunuza yardımcı olabilirsiniz. Örneğin, banyo esnasında su sıçratması ve parmaklarının arasına sabun sürmesi için onu teşvik edebilirsiniz.

 

Sebep-Sonuç Oyunu

Bu, çocukların istenen sonucu üretmek için bir eyleme ihtiyacı olan oyuncaklarla oynadıkları zamandır. Örneğin, müziğin çalması için bir düğmeye basmak gibi. Bu tür oyunlar çocuklara eylemlerinin etkileri olduğunu öğretir ve onlara oyunlarında kontrol hissi verir.

OSB’li çocuğunuz oyuncakları keşif oyunuyla kendi kendine çalıştırmayı öğrenebilir veya ona göstermeniz gerekebilir. Çocuğunuzu doğru eylemi yaparken övmek, o eylemi yapmaya devam etmesini teşvik edecektir. Ayrıca, diğer oyuncaklarla da sebep-sonuç yoluyla etkileşime girmesini teşvik edecektir.

Bu aynı zamanda çocuğunuza, sizden nasıl yardım isteyeceğini öğretmek adına ve sıra alarak oyun oynama gelişimini geliştirmek adına iyi bir fırsattır. Örneğin, bir şeyi açmak için sırayla bir düğmeye basabilir ve tekrar kapatmak için sırayla düğmeye basabilirsiniz.

 

İşlevsel Oyun

Bu, oyuncakların tasarlandığı şekilde nasıl oynanacağını ve kullanılacağını öğrenme aşamasıdır. Örneğin, bir oyuncak arabayı itmek, oyuncak telefonu kulağa getirmek veya bir topu atmak.

Bu, OSB’li çocuğunuz için bir meydan okuma alanı ise, aşağıdaki fikirler yardımcı olabilir:

• Size bakabilmesi, sizinle iletişim kurabilmesi ve ne yaptığınızı görebilmesi için çocuğunuzun karşısına oturun. Bu aynı zamanda onu oyuna dahil etmeyi kolaylaştırır.
• Çocuğunuzun sahip olduğu iki veya üç oyuncağı ona sunun. Bu, çocuğunuza zorlanmadan bir seçme şansı sunar.
• Oyununa rehberlik etmek yerine çocuğunuzun yaptıklarına katılın. Çocuğunuzun yaptıklarını kopyalayarak başlayabilir, ardından etkinliğe ekleyebilirsiniz. Örneğin, çocuğunuz bir arabanın tekerleklerini döndürüyorsa, siz de aynı şekilde yapabilirsiniz. Daha sonra aracı olması gereken şekilde çevirin ve “Brrm, brrm” diyerek zeminde çalıştırın. Çocuğunuz oyuncakların kapılarını açıp kapatmayı seviyorsa, bununla başlayın ve sonra kapılara yürüyen oyuncak figürleri ekleyin.
• Sizi taklit etmiyorsa, çocuğunuzun oyunu oynamasına teşvik edin. Bunu, “Arabayı kullanma sırası sende” diyerek, çocuğunuzun elini tutup arabaya yerleştirip ardından zeminde birlikte hareket ettirerek yapabilirsiniz.
• Çocuğunuzu mutlaka ödüllendirin. “Büyük bir kule inşa ettin. İyi iş çıkardın!” gibi övgü ve olumlu geri bildirimleri sık sık kullanın.
• Ne zaman duracağınızı veya oyunu değiştireceğinizi bilmek de önemlidir, bu yüzden sıkılma veya ilgi eksikliği belirtilerine dikkat edin.
• Çocuğunuza oyunu oynayan insanların kısa videolarını izlettirin. Bu ona, bu oyuncaklarla neler yapabileceği hakkında fikir verebilir.
• Oyuncaklarla oynama ve sizinle oynama yeteneği, aşağıda açıklanan oyun türlerine ve gelişim aşamalarına doğru önemli bir basamaktır.

 

Yapıcı Oyun

Bu, çocukların bir şeyler inşa ettiği veya yaptıkları aşamadır. Bir hedef veya ürün için çalışmayı içermektedir. Örneğin, bir bilmecenin tamamlanması, bloklardan bir kule yapılması veya bir resim çizilmesi.

OSB’li bazı çocukların bu oyun alanında gecikmeleri olabilirken, diğerleri tipik olarak gelişmekte olan çocuklar gibi ilerleyecektir. Bazen OSB’li çocuklar dekupajları tamamlamak, Lego yapmak veya çizim yapmak gibi bir yetenekte mükemmel olabilirler.

OSB’li çocuğunuza ne yapacağını göstererek yapıcı oyun aşamasını teşvik edebilirsiniz. Çocuğunuza nasıl yapılacağını göstermek için bloklarla bir kule inşa etmeyi deneyebilir veya bir kulenin nasıl inşa edileceğini gösteren resim veya fotoğraflar kullanabilirsiniz.

 

Fiziksel Oyun

Bu, çocuğunuzun etrafta koşmasını içeren, tüm vücut egzersizi sağlayan ve çocuğunuzun kaba motor becerilerini geliştirmesine yardımcı olan aşamadır.

• Fiziksel oyun, tüm çocuklara çevrelerindeki diğer insanlarla ve nesnelerle etkileşim kurma deneyimi verir.

 

Rol Yapma Oyunu

Bu, çocukların oyun sırasında hayal güçleri ile birilerini taklit ettikleri ve taklit yeteneklerini kullandıkları zamandır. Bu tür oyunlara örnek olarak, bir oyuncak ayıyı beslemek gibi davranmak, bir süper kahraman gibi giyinmek, arabayı kullanıyor gibi davranmak veya kanepeyi bir tekne kullaniyor gibi davranmak verilebilir.

Rol yapma oyunu genellikle normal gelişmekte olan çocuklarda, iki yaş civarında gelişmektedir. En sofistike oyun şeklidir.

Rol yapma oyunu özellikle sosyal ilişkiler ve dil ve iletişim için gerekli becerileri geliştirmek için önemlidir. Bu tür oyunların gelişimi genellikle OSB’li çocuklarda gecikir, ancak OSB’li birçok çocuk nihayetinde taklit oyunu aşamasını geliştirebilir.

Çocuğunuzun araba kullanmak, ata binmek veya davul vurmak gibi taklit oyununda kullanmayı öğrenebileceği birçok basit, günlük taklit eylemi vardır.

Çocuğunuz bazı taklit eylemleri yapabildiğinde, taklit oyun aktivitesini adımlara bölerek yaratıcılığını ve taklit oyun becerilerini geliştirebilirsiniz.

Çocuğunuzun ne yapacağını anlamasına yardımcı olmak için yazılı veya resimli talimatları da kullanabilirsiniz. Örneğin, oyununuzu komik hale getirmek isteyebilirsiniz, oyuncak ayı beslemek için kaşık yerine saç fırçası kullanmayı denemesini isteyebilirsiniz.

Bu oyun türü aynı zamanda rol almayı da içermektedir. Çocuğunuzun en sevdiği hikayeyi alıp, onu ve diğerlerini harekete geçirerek rol oynamaya teşvik edebilirsiniz. Çocuklara kostümler verebilir ve karakterlerin seslerinde ve hareketlerinde değişiklik önerebilirsiniz. Yavaşça yeni temalar ekleyerek ve oyunun bölümlerini yavaş yavaş değiştirerek, çocuğunuzu bağımsız yaratıcı dramatik oyuna doğru yönlendirebilirsiniz.

 

Otizmli Çocuklar İçin Sosyal Oyun Becerileri

Yukarıdaki altı oyun türü ile birlikte, sosyal oyun türü de vardır ve bu, başkalarıyla oynama yeteneğini içermektedir.

Sosyal oyun gelişim aşamalarını takip eder, ancak başkalarıyla oyun oynamak otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar için özellikle zor olabilir. Hangi sosyal oyun aşamasında bulunduğuna dikkat ederek ve bir sonraki aşamaya geçmesi için fırsatlar, destek ve teşvik sağlayarak çocuğunuza yardımcı olabilirsiniz. Aşamalar aşağıda özetlenmiştir.

Çocuklar sosyal oyun aşamalarında geliştiklerinde bile, kendi başlarına oyun oynamak ve başkalarıyla birlikte oynamak için zaman harcamak isteyeceklerini unutmayın. Çocuğunuz bir süre yalnız oynamak istiyorsa bu bir sorun değildir.

 

Yalnız Oynamak 

Bu, çocukların tek başına ve bağımsız olarak oynadığı, diğer çocuklara yaklaşmaya çalışmadığı ve başkalarının ne yaptığına dikkat etmediği aşamadır.

ΟSΒ’li olan çocuklar için, açık bir amacı olan ve biten aktivitelerle başlayarak yalnız oyun becerilerini destekleyebilirsiniz. Başlamak için oyunu kısa tutun, böylece çocuğunuz aktiviteyi hızlı bir şekilde bitirebilir ve başarılı hissedebilir. Örneğin, basit bir yapboz seçebilirsiniz.

 

Birlikte Oynamak

Bu oyun aşamasındaki çocuklar diğer çocuklarla birlikte oynamaya başlar ve etraflarındaki çocuklarla aynı veya benzer oyuncakları kullanabilirler.

Çocuğunuzu kendi başına, ancak diğer çocuklarla birlikte tren yapmak gibi bir etkinlikte oynamaya teşvik ederek bu aşamada ki oyunu destekleyebilirsiniz. Çocuğunuzu, kendi başına oynarken diğer çocukların oyunlarını taklit etmeye teşvik edebilirsiniz.

Başkalarıyla Oyun Oynamak ve Oyuncağı Paylaşmak (ilişkisel oyun)

Oyunun bu aşamasında, çocuklar oyun malzemeleri veren, alan ve paylaşan diğer çocuklarla etkileşime girerler. Bu genellikle gelişmekte olan çocuklarda yaklaşık üç yaşında başlar.

OSB’li çocuğunuzun, kendi başına oyun oynarken bir şeyleri takas etmesini teşvik ederek ilişkisel oyun becerilerini öğrenmesine yardımcı olabilirsiniz. Örneğin, diğer çocuklarla bisiklet sürerken bisikletleri değiştirmek.

 

Oyun ve İşbirliği (işbirlikçi oyun)

Bu aşama, başkalarıyla birlikte oynamak, oyunu kurallarına göre oynamak, yeni kurallar oluşturmak, bir kumdan kale yapmak gibi bir şey üzerinde birlikte çalışmayı içermektedir. İşbirlikçi oyun oldukça karmaşık olabilir ve iyi iletişim becerileri gerektiri.

Bu oyun aşamasındaki sosyal kuralların çoğunu OSB’li çocukların anlaması zor olabilir. Oyun kurallarını basitleştirmek için açık talimatlar kullanarak çocuğunuza yardımcı olabilirsiniz. Örneğin, “Önce evde bir yere saklanacaksın, daha sonra Hasan 10’a kadar sayacak. Sonra Hasan seni bulmaya çalışacak. Hasan seni bulduğunda, saklanma sırasına ona sayma sırası sana geçecek”.

Ayrıca resimleri veya sosyal hikayeleri kullanmak kuralları açıklamaya yardımcı olabilir. Oyunları daha görsel hale getirmek açısından da size yardımcı olabilir. Örneğin, belirli bir kişiyi özel bir şapka ile işaretleyebilirsiniz.

 

Otizmli Çocukları Başkalarıyla Oyun Oynamaya Teşvik Etmek

Otizm spektrum bozukluğu (OSB) olan çocuğunuz bir dizi oyun becerisine sahip olduğunda veya diğer çocuklarla oynamaya ve onları fark etmeye başladıktan sonra, başkalarıyla nasıl etkileşime gireceği ve nasıl oyun oynayacağı konusunda ona yardımcı olabilirsiniz.

Basit oyunlar, oyunda sosyal etkileşim kurmanın yanı sıra, sıra alma becerilerini geliştirmenin de iyi bir yoludur. Yapıştırma veya bellek gibi etkileşimli oyunları kartlarla oynamak da yapılandırılmış ve tanımlanmış bir sona sahip oldukları için yararlı olabilir.

Çocuğunuzun başkalarıyla etkileşim kurmasını ve oyun oynamasını sağlamak için başka fikirler:

• Oyun tarihlerini ​​veya çocukları çocuğunuzla aynı yaşta olan arkadaşlarınız veya aile dostlarınız ile yapılan ziyaretleri kullanın. Ayrıca çocuğunuzun kardeşlerinden veya kuzenlerinden çocuğunuza oyunun nasıl oynayacağı göstermelerini isteyebilirsiniz.
• Çocuğunuza bir oyuna nasıl katılacağını öğretin. Kardeşler, arkadaşlar ve kuzenler çocuğunuza nasıl yapıldığını gösterebilir.
• Diğer çocuklar çocuğunuzu görmezden gelirse, durumu dikkatlice izleyin ve nedenini çözüp çözemeyeceğinize bakın. Çocuğunuzun öğrenmesine yardımcı olabileceğiniz bir beceri üzerinde çalışması gerekiyor mu? Eğer emin değilseniz çocuğunuzun okuluyla, okul öncesi ya da erken müdahale öğretmeniyle konuşabilirsiniz. Erken çocukluk çalışanları, çocukların birlikte oynamayı öğrenmelerine yardımcı olmak için birçok beceriye sahiptir.
• Tipik olarak gelişmekte olan çocuklar gibi, OSB’li çocuklar da geliştirebilecekleri bir dizi düşünme ve öğrenme stiline ve gücüne sahiptirler. Örneğin, genellikle görsel olarak öğrenenlerdendirler, bu nedenle bu güçle çalışabilirler. Bir oyun veya etkinlikte farklı adımların fotoğraflarını çekerek çocuğunuza yardımcı olabilirsiniz.

 

Otizmli Çocuğunuzun Oyundan En İyi Şekilde Yararlanması

Çocuğunuz sizinle oyun oynayabildiğinde ve oyuncaklarıyla kendi başına oyun oynayabildiğinde, otizmde oyunu diğer alanlarda becerilerini geliştirmek için kullanabilirsiniz. Örneğin, sıra alarak oyun oynamak, daha uzun süre  oyun oynamak veya oynamak için çeşitli oyuncaklar seçmek gibi belirli becerileri ödüllendirmeye odaklanabilirsiniz.

İşte oyundan en iyi şekilde yararlanmak için bazı ipuçları. Bu ipuçları, başkalarıyla oynamak ve rol yapmak gibi her türlü oyun için geçerlidir:

• Çocuğunuz oynarken neler olup bittiğinden bahsedin. Çay partisi gibi bir taklit oyunu oynuyorsanız, bardak, kaşık ve tabak gibi nesnelerin adlarını kullanın. Siz ve çocuğunuz yaptığınız hareketlerde “içeceği dökebilirsin” veya “oyuncaklarına yemek ver” gibi kelimelere de yer verebilirsiniz.
• Çocuğunuzun daha uzun cümleler kurmasına yardımcı olun. Çocuğunuz yalnızca tek bir kelimeyle konuşuyorsa, iki kelime kullanmayı deneyebilirsiniz. Üç kelimelik cümleler kullanıyorsa, dört kelime kullanabilirsiniz. Bu şekilde çocuğunuz için çok zor olan bir dil kullanmıyorsunuz, aynı zamanda onun dilini ve kelime haznesini oluşturuyorsunuz.
• Farklı ortamlarda oyun becerilerini teşvik edin. Örneğin, çocuğunuz evde Lego ile oynamayı seviyorsa, onu bir arkadaşınızın evinde Lego ile oynamaya teşvik edin. Çocuğunuzu oyun becerilerini farklı yerlerde ve farklı insanlarla kullandığı için ödüllendirin.
• Günlük aktiviteleri oyun için fırsatlar olarak kullanın. Çocuğunuzla başka bir kişi arasında ortak aktivite olabileceği her oyun potansiyel bir şanstır. Banyo zamanı gibi günlük rutinlerde de oyun zamanı oluşturabilirsiniz.
• Çocuğunuzu paylaşma, sıra alma ve uzlaşma gibi zorlu bulabileceği sosyal durumlara uygun şekilde yanıt vermesine yardımcı olması için oyunu kullanın. Örneğin, çocuğunuzun yiyeceği paylaşması ve bardağa içeçek koyması aşamaları için bir çay partisi oyunu düzenleyebilirsiniz.
• Çocuğunuzun günlük becerilerini geliştirmesine yardımcı olmak için oyunu kullanın. Örneğin, bir bebeği giydirmek çocuğunuzun kendisini giydirmesini öğrenmesine yardımcı olabilir.

Gün boyunca çocuğunuzu izleyin ve ne kadar sıradan görünse de bir etkinliğe ilgi gösterdiği zamanları “yakalamaya” çalışın. Bunlar ona öğretmek ve öğrenmek için mükemmel zamanlardır.

 

Kaynakça

Bu makale orjinal olarak Raising Children sitesi tarafından yayınlanmıştır.