Otizmli Çocuklara Tuvalet Eğitimi İçin Kılavuz

Bir çocuğa lazımlık eğitimi vermek zor olabilir ve otizmli bir çocuğa lazımlık kullanmasını öğretmek daha da zor olabilir. Hepimizin bildiği gibi, otizm spektrum bozukluğu (OSB) tanısı alan çocukların birçok günlük yaşam becerilerine hâkim olmaları biraz daha uzun sürebilir. Sonuç olarak, lazımlığı başarılı bir şekilde kullanma becerilerine hâkim olmak otizmli bir çocuk için yıllar alabilir.

Bu zorlukların sayısız nedeni vardır. Gelişimsel gecikmeleri olan çocuklar tuvaletlerini lazımlığa yapma ihtiyacını fark edemeyebilirler. Bazı durumlarda da çocuklar tuvaletlerinin geldiğini söylemelerini engelleyen iletişim zorlukları yaşayabilir. Şiddetli otizmli çocuklar tuvalet kullanmak için gerekli bilişsel ve motor becerilere sahip olmayabilir. Sabır bu süreçte anahtardır.

Ancak otizmli çocuklarının ebeveynleri ve bakıcıları, lazımlık zorlukları üzerinde çok fazla stres oluşturmamalıdır, çünkü her sorun için her zaman bir çözüm vardır. Bu yazıda, otizmli çocuklar için lazımlık eğitimini kolaylaştırmanın olası yollarını sunuyoruz.

Otizmde Tuvalet Eğitimi ile İlgili Sorunlar
 

Otizm ve tuvalet eğitimi zorluklarını daha iyi anlamak için, çocukların tuvalet eğitimi sırasında karşılaşabilecekleri bazı sorunlar ve bunların nasıl çözüleceğine dair bazı öneriler vardır:

Çocuğun tuvaleti tekrar tekrar yıkama korkusu veya ilgisi olabilir
 

Çocuğunuzu, evinizin farklı bir bölgesinde gözetim altındayken su ile oynamaya teşvik edin. Tuvalet bazılarına korkutucu olabileceğinden, çocuğunuz tuvaletin içindeyken sizin tuvaleti ne zaman yıkayacağınızı bildiğinden emin olun. Yıkama sırasında çocuğunuzun yanında durmasına izin vererek çocuğunuzu tuvalete yaklaştırın. Ayrıca çocuğunuza her seferinde sadece bir kez yıkama yapılacağını da öğretmelisiniz. Çocuğunuzun hazır olduğunu düşündüğünüzde, sizi izlerken aynı zamanda yıkama yapmasına izin verin.

Çocuğum lazımlık sandalyesinde veya tuvalette yeterince uzun oturmak ve rahatlamak istemiyor
 

Çocuğunuzu lazımlık kullanırken veya tuvaletini yaparken, lazımlığın veya tuvaletin rahat olduğundan emin olun. Önce çocuğu, aşinalık yaratmak için kıyafetleriyle oturmaya teşvik etmek isteyebilirsiniz. Rahat bir uyum bulmak için tuvaletin veya lazımlığın çeşitli özelliklerini deneyebilirsiniz.

Sandalyede veya tuvalette oturmak ve rahatlamak için özel bir ödül sunmaya çalışın. Oturma alıştırmaları yapmak için pelüş oyuncaklar veya bebekler gibi modelleri kullanabilirsiniz. Çocuğunuzun ne kadar süre oturması gerektiğine dair görsel veya işitsel bir ipucu da size yardımcı olabilir.

Çocuğum sadece suyla veya tuvalet kâğıdıyla oynamak istiyor
 

Bunu çözmek için, çocuğunuza sadece evinizdeki belirli bir alanda su ile oynayabileceğini öğretin. Tuvalet kâğıdını diğer zamanlarda yerinden çıkarmalı ve sadece çocuğunuz ihtiyaç duyduğunda takmalısınız. Ona nasıl kullanacağını da öğretin.

Çocuğum temizlemek istemiyor veya kirli şeylere dokunmak istemiyor
 

Temizlik sırasında yaşanan dağınıklık konusunda daima sakin olun ve çocuğunuzun rahatlığına odaklanın. Çocuk bir tarafına dışkı bulaştırırsa, ona temizlemenin ne kadar kolay olduğunu gösterin. Ayrıca çocuğunuza ellerini sabun ve suyla yıkamasını da öğretmelisiniz.

Çocuğum bağırsak hareketlerinden korkuyor veya kabızlığı var
 

Çocuğunuzun yapabileceği çömelme ve ıkınma davranışlarının bağırsak hareketi yapmasına yardımcı olduğunu anlamasına yardımcı olun. Çocuğunuz kendini rahatlatırken bir köşeye gizleniyorsa, çocuğunuza banyonun tuvaletini yapması için doğru yer olduğunu söyleyin. Çocuğun kendini rahatlatmasını istediğiniz yere bir paspas yerleştirerek bu stratejiyi güçlendirin.

Ayrıca, çocuk beziyle kaplı bir sandalyeden lazımlık yapabilirsiniz, böylece çocuğunuz onu belirlenmiş bir tuvalet alanı olarak tanıyabilir. Çocuğunuz düzenli olarak kabızlık çekiyorsa, durumu uygun bir şekilde nasıl çözeceğiniz konusunda bir doktora danışmanız gerekebilir.

Çocuğum idrar yaparken ayakta durmakta zorluk çekiyor
 

Oğlunuz idrar yaparken oturmaya alışıksa, erkeklerin tuvaleti nasıl kullandığına dair görsel bir ipucu sunarak ona ayakta dururken nasıl idrarını yapacağını öğretebilirsiniz. Korkarsa veya organına dokunmak istemiyorsa, güvenilir bir erkek aile üyesinden klozette nasıl idrara çıkılacağını göstermesini isteyebilirsiniz. Ayrıca, stratejinizde idrara çıkmayı teşvik etmek için renkli tuvalet kâğıdı veya kâğıttan tekne gibi bazı hedef nesneleri de kullanabilirsiniz.

Otistik Çocuğunuzun Tuvalet Eğitimli Olmaya Hazır Olduğunu Gösteren Belirtiler
 

Otizmli çocuğunuzun tuvalet eğitimi başarısını arttırmak için, onun buna hazır olduğunu gösteren işaretlerin farkında olmalısınız. Olası işaretler arasında:
 

• Islanmış veya kirlenmiş bezini çekerek veya çıkarmaya çalışarak ve / veya hoşnutsuzluğunu seslendirmeye çalışarak farkındalık göstermesi,
• Sizi tuvalete götürmeye çalışması veya temiz bir bez alması,
• Çoğu gece kuru ve temiz kalması,
• Olumlu pekiştirme veya ödüle karşılık vermesi,
• Tuvalette oturma gibi eylemleri taklit edebilmesi vardır.

Başarılı Bir Tuvalet Eğitimi Süreci Nasıl Hazırlanır
 

Tuvalet eğitimi sürecini başarılı bir şekilde sürdürmek için, çocuğunuzun herhangi bir tıbbi sorunu olmadığından emin olun. Fiziksel muayene için aile doktorunu ziyaret etmek iyi bir fikirdir. Ağrılı bir şekilde idrara çıkma, çok fazla veya çok az idrara çıkma ve / veya idrar tutamama gibi olağandışı belirtiler de gözlemlerseniz doktorunuza başvurmalısınız.

Çocuğunuzu tuvalete eğitmeye hazırlanmak için diğer ipuçları:
 

• Uzmanlar, çocuğunuzun durumunu her 20 – 30 dakikada bir izlemeniz ve bir grafik oluşturmanız gerektiğini söylüyor. Çocuğun altının ıslak, kuru veya kirli olup olmadığını gözlemleyin. İlerlemeyi izlemek için eğitime başladıktan sonra haftada en az bir kez durumunu izlemeye devam edin.
• İzlediğiniz koşullara bağlı olarak, tuvalete gitmek için bir program planlayın. Banyonuzu ve eğitimin yapılacağı evdeki diğer alanları hazırlayın. Dikkat dağıtıcı unsurları kaldırın ve gerekli aksesuarları ve ekipmanları takın.
• Bir tuvalet eğitimi rutini planlayın ve çocuğunuzla paylaşın. Çocuğunuzun tam olarak anlayabilmesi için rutindeki sözlü ipuçlarının yanı sıra bir resim veya görsel grafik de oluşturabilirsiniz. Çocuk ilerledikçe, ipuçlarını yavaş yavaş kaldırabilirsiniz.
• Çocuğunuzun her başarısına karşılık olarak daima olumlu geribildirim verin. Ayrıca pekiştireçleri, teşvikleri veya ödülleri de kullanabilirsiniz. Çocuğunuza karşı sabırlı olun ve planlanan rutinleri uygulaması için ona zaman verin.

Otizmli Bir Çocuğa Tuvalet Eğitimi Nasıl Verilir
 

Çocuğunuza vereceğiniz tuvalet eğitiminde izleyebileceğiniz bazı adımlar:
 

1. Sosyal Hikâyeleri Kullanın

Tuvaleti veya lazımlık sandalyesini kullanma sürecinde tanıtmak için çocuğunuzun en sevdiği karakterlerle ilgili hikâyeler veya kitaplar kullanın. Sosyal öyküler ve kitaplar içeren birçok uygulama piyasada bulunmaktadır.

2. Çocuğunuza Okuyun

Her gün banyodayken çocuğunuza hikâyeler okuyun. Hikâyeleri eğlenceli ve ilgi çekici bir şekilde anlatmalısınız. Çocuğa her şeyi, yapacağı sırayı öğrenmesine yardımcı olmak için açıklayın.

3. Bağımsızlığı Teşvik Edin

Çocuğunuzun artık süreci bildiğini düşündüğünüzde, onu kendi adımlarını atmaya teşvik edin. Çocuğunuzu çok fazla yalnız bırakmayın. Bu şekilde strese girmez ve hikâyeye ve aktiviteye olan ilgisi korunur.

4. Olumlu Pekiştireç Kullanın

İlgiyi sürdürmek için başarılarına karşılık olarak olumlu pekiştirme ve ödüller kazandırın. Lazımlık sandalyesini veya tuvaleti çocuğunuzun en sevdiği şeylerle hikâyenizi ilgi çekici hale getirmesi için ek bir cazibe veya motivasyon kaynağı olarak tasarlayın. İlgiyi ve kendine güveni artırmanın bir yolu olarak tamamlanan her adım için ödüller de verebilirsiniz.

5. Çocuğunuza Lazımlığı Nasıl Soracağını Öğretin

Çocuğunuza, tuvaleti veya lazımlığı kullanmak istediğinde veya gerektiğinde kullanması için bazı terimler öğretin. Olası terimler olarak “şimdi lazımlık” ve “şimdi tuvalet” kullanabilirsiniz. Bu terimleri kullanmak çocuğun süreci başlatmasını ve eylemi tamamlama konusundaki güvenini güçlendirmesini sağlayacaktır. Bu aynı zamanda ihtiyaç hakkında sizi bilgilendirecek ve ona yardımcı olmak için gerekli tüm adımları atmanıza izin verecektir.

Otizmli Çocuklarda Tuvalet Eğitimi İçin Ek İpuçları
 

Tuvalet eğitimi ve otizm için bazı ek ipuçları:

• Çocuğa lazımlık veya tuvaleti nasıl kullanacağını gösterirken çocuksu terimler kullanmaktan kaçının. Hayatta daha sonra kolaylaştırması için hala gençken doğru terimleri öğretebilirsiniz.
• Çocuğunuzun tuvalete gitmesi beklenen süreden 10-15 dakika önce su içmesini sağlayın. Bu, çocuğunuzun lazımlığı doğru kullanma şansını artıracaktır. Ancak, çok fazla su vermek doğal olmayan bir rutin oluşturabileceğinden, çocuğunuzun doğru miktarda su içtiğinden emin olmalısınız.
• Tuvalet kâğıtları hassas ciltlerde döküntüler oluşturabileceğinden, eğitimde ıslak mendil kullanabilirsiniz. Çocuğunuza, mendillerin tuvalete atılmak yerine çöp kutusuna atılması gerektiğini de öğretebilirsiniz.
• Seyahat ediyorsanız ve yolculuğunuz uzun sürecekse, çocuğunuza çok fazla içecek vermekten kaçınmalısınız. Ayrıca kazara altını kirletmesini önlemek için çocuğunuzun oturduğu yere bir koruyucu da koyabilirsiniz.
• Çocuğunuza, alışveriş merkezleri ve park gibi yerlere gittiğinizde tuvaleti nasıl kullanacağını öğretebilirsiniz. Çocuğunuza bu yerlerde tuvaleti nasıl kullanacağını öğretirken evde yaptığınız rutini kullanabilirsiniz.

Otizmli bir çocuğu tuvaleti veya lazımlığı kullanmak için eğitmek çok uzun ve zor bir süreç olabilir, ancak yapılabilir. Sabırlı, iyi hazırlanmış ve işi yapmaya kararlı olmalısınız. Ayrıca, süreçte size yardımcı olacak ek ipuçlarının yanı sıra yeni yollar ve araçlar bulma konusunda da proaktif olmalısınız. Bu çabadaki başarınız, çocuğunuza yalnız başına nasıl bakılacağına ve / veya kendi başına nasıl yaşayacağına dair hedeflerinize doğru ilk adımı gösterir.

Tuvalet eğitiminin uzun bir süreç olabileceğini ve spektrumdaki bazı çocukların bu kilometre taşına ulaşmak diğer akranlarından daha yavaş olabileceğini unutmayın.

Kaynakça: https://www.autismparentingmagazine.com/autism-potty-training-guide/