Oyun Terapisi Otizmli Çocuklar için Kanıta Dayalı Bir Müdahale midir?

Kurul sertifikalı bir davranış analisti (BCBA) olarak, otizm spektrum bozukluğu (OSB) tanısı konmuş bir çocuğu olan ailelerle çalışıyorum ve periyodik olarak belirli müdahalelere artan bir ilgi görüyorum. Birçok aile bana belirli bir müdahalenin inandırıldıkları kadar etkili olup olmadığını sormaya başlıyor.

Oyun Terapisi

Oyun terapisi de bu müdahalelerden biridir. Geçtiğimiz yıl, 10 ebeveyn bana oyun terapisinin etkili bir müdahale olup olmadığını sordu. Bu sayı çok fazla görünmeyebilir, ancak yılda yaklaşık 30 aile gördüğümde, bu ailelerimin %33’ünün belirli bir terapiyi sorguladığı anlamına geliyor. Eğitimim davranışsal müdahalelerle – özellikle uygulamalı davranış analiziyle – ilgili olsa da, destekleyici kanıtları dikkate almadan davranışsal olmayan müdahaleleri etkisiz olarak indirgeyen biri değilim. Bu yüzden kütüphaneye gittim!

Otizm spektrum bozukluklarının Amerika Birleşik Devletleri’nde en hızlı büyüyen gelişimsel bozukluklardan biri olduğunu ve yaygınlık oranının her 68 çocuktan 1’inde görüldüğünü biliyoruz (CDC, 2016). Bu cesaret kırıcı gerçek, OSB’li çocuklar için etkili, kanıta dayalı tedavilerin belirlenmesi için daha fazla neden sağlıyor. Şu anda, uygulamalı davranış analizi gibi davranışsal teorilere dayanan otizm müdahaleleri, etkili oldukları belgelendiği için altın standarttır.

Bununla birlikte, otizm alanındaki bazı araştırmacılar (örneğin, Gallo-Lopz ve Rubin, 2012; Greenspan ve Wieder, 2006; Ray, Sullivan ve Carlson, 2012) oyun terapisini OSB’li çocuklar için potansiyel bir müdahale olarak önermiştir, çünkü oyun terapisi OSB’li çocukların sosyal ve ilişki kaygıları gibi temel sorunlarını ele almaktadır. OSB’li çocuklar başkalarıyla ilişki kurmakta güçlük çektiklerinden, oyun, kendi içlerine kapanmanın ötesine geçerek çeşitli, ortak etkileşimlere girmelerine yardımcı olmak için harika bir araç olabilir.

Bu makalenin amacı (a) oyun terapisinin ne olduğunu tartışmak, (b) oyun terapisinin OSB’li çocuklar için etkili bir müdahale olup olmadığını tartışmak ve (c) çıkarımlarda bulunmaktır.

Oyun terapisi, çocukların kendi seçtikleri oyun aktivitelerine katılmalarını içerir. Oyun terapisi ortamı, OSB’li çocuklara kendilerini en rahat ifade edebilecekleri şekilde ifade etme fırsatı verir. Birçok davranışsal müdahalenin aksine, oyun terapistinin işi oyun yoluyla çocukla bir ilişkiye katılmaktır (Ray, Sullivan ve Carlson, 2012). Oyun terapisinin bir türü, Axline’in (1969) erken dönem çalışmalarına dayanan ve terapistin değil danışanın değişimin birincil ajanı olduğunu açıklayan ilişki temelli bir müdahale olan çocuk merkezli oyun terapisidir.

Terapiyi yöneten terapist yerine, çocuklar terapötik yolculuğun hızından, yönünden ve içeriğinden sorumludur. Çocuk merkezli oyun terapisinde terapist, çocukları doğal varoluş biçimleriyle çelişebilecek belirli davranışlarda bulunmaları için eğitmek yerine, çocuğun dünyasına girer ve ilişkiyi bir müdahale olarak kullanır.

Kapsamlı bir literatür taraması yaptım ve OSB’li çocuklar için oyun terapisi kullanımına ilişkin çok az araştırma yayınlandığını gördüm. Sadece beş çalışma buldum (Carden, 2009; Josefi & Ryan, 2004; Kenny & Winick, 2000; Mitteldorf, Hendricks, & Landreth, 2001; Salter, Beamish, & Davie, 2016). Özetle, beş çalışmanın tamamında OSB’li çocukların sosyal davranışlarını ve oyun etkileşimlerini artırmak için çocuk merkezli oyun terapisi kullanılmıştır.

Katılımcılar beş ila 11 yaş arasında değişmektedir. Beş çalışmanın tamamı, katılımcılar arasında sosyal katılımda küçük bir artış ve oyun etkileşimlerinin arttığını bildirmiştir. Sonuçlar cesaret verici olsa da bazı sınırlamalar bulunmaktadır. Beş çalışmada da vaka çalışması tasarımı kullanılmıştır; yani her çalışma tek bir katılımcıya odaklanmıştır. Vaka çalışmaları güçlü bir deneysel tasarım olmadığından, sonuçları daha geniş bir topluluğa genellemek zordur.

Buna ek olarak, katılımcının davranışındaki değişikliğin müdahaleden mi – bu durumda oyun terapisi – yoksa müdahale başka katılımcılarla uygulanmadığı için diğer dış değişkenlerden mi kaynaklandığını bilmiyoruz. Dolayısıyla, oyun terapisi müdahalesinin beş çalışmada da etkili olduğunu söylemek zordur. Beş çalışmadaki katılımcılar ya çalışma dışında başka otizm müdahalelerine katılmış ya da çalışmaların kendileri oyun terapisini diğer müdahalelerle birlikte kullanmıştır. Dolayısıyla, oyun terapisi izole bir müdahale olmadığından, oyun terapisinin özellikle davranış değişikliği üzerindeki etkisini bilmiyoruz.

Son olarak, beş çalışmanın tamamı akranlarla sosyal etkileşimi ele almamıştır ve oyun terapisi sırasında öğrenilen becerilerin diğer durumlara ve ortamlara genelleştirilmesi hakkında çok az bilgi vardır. Bu kısıtlamalara rağmen, çocuk merkezli oyun terapisi değerlidir ve daha fazla araştırmayı hak etmektedir.

Peki mevcut literatürden ne çıkarabiliriz? Birincisi, araştırmacılar oyun terapisinin otizmli çocuklar için etkili bir müdahale olup olmadığını belirlemenin ilk aşamasındadır. Oyun terapisini kanıta dayalı bir müdahale olarak önerebilmek için, araştırmacıların daha iyi tasarlanmış araştırmalar (daha fazla katılımcı, tek müdahale olarak oyun terapisi, oyun terapisinin zaman içinde davranışlar üzerindeki etkisinin değerlendirilmesi ve daha güçlü deneysel tasarımlar) yürütmeleri gerekmektedir; bu da davranış değişikliğinin oyun terapisinden kaynaklandığını güvenle ifade etmemizi sağlar. Beş çalışma oyun terapisinin fark edilebilir bir etkinliğini göstermemiş olsa da, bulgular OSB’li çocuklar için oyun terapisinin potansiyel etkinliğine ilişkin araştırmaların devam etmesi gerektiğini vurgulamaktadır.

İkinci olarak, oyun terapisinin ardındaki teori, oyun terapisini OSB’li çocukların sergilediği sınırlı sosyal etkileşimler ve iletişim zorlukları gibi bazı temel zorlukları ele almak için uygun hale getirmektedir (Ray, Sullivan ve Carlson, 2012). Oyun terapisi ile çocuklar terapiste karşı güven geliştirme ve kendilerini rahat hissetme fırsatına sahip olurlar. Bir çocuk kendini güvende hissettiğinde, oyun terapistiyle sosyal etkileşime girmeye motive olabilir ve sonunda becerilerini ev ve okul ortamlarına genelleyebilir.

Üçüncü olarak, oyun terapisinin bir faydası da ebeveynlerin aktif bir rol alabilmesidir. Ebeveynler oyun terapisi seanslarına dahil edilebilir ve zamanla terapistin görevlerini daha fazla üstlenebilir veya evde oyun terapisi seansları düzenleyebilir. Dolayısıyla oyun terapisi, ebeveynlerin çocuklarıyla daha güçlü ilişkiler kurmasına yardımcı olurken maliyet açısından da etkili bir müdahale olabilir.

Dördüncü olarak, davranışsal müdahaleler ve oyun terapisi birbirini tamamlayabilir. Oyun terapisi, çocukların rahat bir ortamda iletişim ve sosyal becerilerini uygulamalarına olanak tanır. Çocuk merkezli oyun terapisi çocuklara oyun oynamayı öğretmez, ancak çocukların sosyal becerilerini geliştirirken kendi oyun tarzlarını kendi hızlarında keşfetmelerine izin verir. Bunun bir faydası da, çocukların kendileriyle oynayan ebeveyni veya terapisti kendiliğinden taklit edebilmeleridir.

Beşinci olarak, çocuk merkezli oyun terapisini davranışsal müdahalelere ek bir müdahale olarak kullanmak muhtemelen etkili olacaktır çünkü oyun terapisi, davranışsal müdahalelerle kolayca ulaşılamayan bağlanma davranışları ve spontane oyun gibi davranış alanlarına dokunur. Hiçbir şey olmasa bile, otizm spektrumundaki çocukların oyun terapisinden bir şekilde faydalanması muhtemeldir.

Yıllar içinde OSB’li çocuklarla ilgili araştırma ve anlayışta büyüme olmuştur. OSB’li çocukların sayısı arttıkça, müdahalelerin sayısı da artmıştır. Ebeveynlerin ve profesyonellerin OSB’li çocuklara yönelik müdahaleleri değerlendirirken kanıta dayalı müdahaleler hakkında bilgi edinmeleri, etkisiz müdahalelerle değerli zamanlarını ve kaynaklarını boşa harcamamaları için hayati önem taşımaktadır.

Çocuk merkezli oyun terapisi gelecekte kanıta dayalı bir müdahale haline gelebilir, ancak şimdilik bunu söylemek için çok erken. Çocuk merkezli oyun terapisinin etkinliği konusunda daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir. Genel olarak bu derleme, oyunu OSB’li çocuklar için etkili müdahalelere nasıl dahil edebileceğimiz konusundaki konuşmayı genişletmek için bir başlangıç rampası sağlamaktadır.

Oyun, tüm çocukların gelişiminde merkezi bir rol oynadığından ve OSB’li bazı çocukların oyun konusunda eksiklikleri olduğundan, OSB’li çocuklara yönelik gelecekteki müdahalelerde oyunu kullanma yöntemlerine bakmak önemlidir – oyun terapisini tek başına bir müdahale olarak veya kanıta dayalı davranışsal müdahalelerle birlikte kullanmak.

Makaleni orijinaline buradan ulaşabilirsiniz.

Referanslar

1. Axline, V. (1969). Oyun terapisi: Çocukluğun iç dinamikleri. Boston, MA: Houghton Mifflin.
2. Carden, M. (2009). Lisa’yı anlamak: Kendine zarar verme davranışları gösteren otizm spektrumu tanılı bir çocukla oyun terapisi müdahalesi. British Jounral of Play therapy, 5, 54-62.
3. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri. (2016). Otizm spektrum bozukluğu (OSB) verileri ve istatistikleri. http://www.cdc.gov/ncbddd/autism/data.html adresinden alınmıştır.
4. Gallo-Lopez, L. & Rubin, L.C. (Eds.). (2012). Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar ve ergenler için oyun temelli müdahaleler. New York, NY: Routledge.
5. Greenspan, S. I., & Wieder, S. (1997). İlişki kurma ve iletişim kurma bozukluğu olan bebek ve çocuklarda gelişimsel örüntüler ve sonuçlar: Otizm spektrumu tanısı konmuş 200 çocuk vakasının dosya incelemesi. The Journal of Developmental and Learning Disorders, 1, 1-38.
6. Josefi, O., & Ryan, V. (2004). Otizmli küçük çocuklar için yönlendirici olmayan oyun terapisi: Bir vaka çalışması. Clinical Child Psychology and Psychiatry, 9, 533-551.
7. Kenny, M., & Winick, C. (2000). Otistik bir kız çocuğuyla oyun terapisine bütünleştirici bir yaklaşım. International Journal of Play Therapy, 9, 11-33.
8. Mitteldorf, W., Hendricks, S., & Landreth, G. L. (2001). Otistik çocuklarla oyun terapisi. G. L. Landreth (Ed.) içinde. Innovations in play therapy içinde (s. 257 – 270). Londra: Brunner-Routledge.
9. Ray, D. C., Sullivan, J. M., & Carlson, S. E. (2012). İlişkisel müdahale: Otizm spektrumundaki çocuklarla çocuk merkezli oyun terapisi. In L. Gallo-Lopez, & L. C. Rubin (Eds.), Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar ve ergenler için oyun temelli müdahaleler. New York, NY: Routledge.
10. Salter, K., Beamish, W., & Davies, M. (2016). Çocuk merkezli oyun terapisinin otizmli küçük Avustralyalı çocukların sosyal ve duygusal gelişimi üzerindeki etkileri. International Journal of Play Therapy, 25, 78-90.