Psikolojide Etki Kanunu

 

Edward Thorndike tarafından geliştirilen etki yasası, bir davranışın ardından gelen memnuniyet uyandıran cevapların, zihinde o davranış ve duruma sıkıca bağlanacağını ve bu nedenle durum tekrarlandığında aynı davranışın tekrar ortaya çıkmasının daha muhtemel olacağını öne sürdü. Tersine bir durumda ise, eğer durum rahatsızlıkla takip edilirse, duruma olan bağlantılar zayıflar ve durumun tekrarlanması durumunda davranışının oluşması daha az olası olur.

 

Bir gün tesadüfen çalışmak üzere işe erken geldiğinizi hayal edin. Patronunuz çalışkanlığınızı fark ediyor ve sizi övüyor. Bu övgü sizi iyi hissettirir, bu yüzden davranışızı pekiştirir. Patronunuzdan övgü almaya devam etmek için her gün biraz erken çalışmaya başlarsınız. Davranışı izleyen hoş bir sonuç olması durumunda, eylemin gelecekte tekrarlanması daha muhtemel hale gelmektedir.

Keşfi
Sonuçların, davranışta değişikliklere yol açtığı fikrini operant koşullandırma ve B.F. Skinner ile ilişkilendiririz. Bu kavramların, psikolog Edward Thorndike’nin ilk çalışmalarında kökleri vardır.

Thorndike deneylerinde, hayvanların nasıl öğrendiklerini incelemek için yapboz kutuları olarak bilinen şeyi kullandı. Kutular kapalıydı, fakat basıldığında hayvanın kaçmasına izin verecek küçük bir kaldıraç içeriyordu.

Thorndike, bulmaca kutusunun içine bir kedi yerleştirdi ve kutunun dışına bir parça et koydu. Daha sonra hayvanın yiyeceklerden kaçınma ve elde etme çabalarını gözlemledi. Her hayvanın kutudan nasıl kurtulacağını bulmak için ne kadar zaman alacağını kaydetti.

Sonunda kedi kolu bastırdı ve kapı, hayvanın ödülü alabilmesi için açıldı. İlk basma, basitçe tesadüfen meydana gelmiş olmasına rağmen, kedi eylemi gerçekleştirdikten hemen sonra bir ödül aldığı için bu hareketi tekrar etmesi muhtemeldir.

Thorndike her denemede, kedilerin kapıyı açarken çok daha hızlı hale geldiklerini belirtti. Kolun bastırılması olumlu bir sonuca yol açtığından, kedilerin gelecekteki davranışı tekrar gerçekleştirmeleri çok daha muhtemeldi.

Thorndike bunu, “ bir davranış memnuniyeti takip ettiğinde, bu davranışın tekrarlanmasının daha muhtemel olduğunu” öneren “Etki Yasası” olarak adlandırdı. Olumsuz bir sonuç bir eylemi takip ederse, tekrarlanması daha az olası hale gelir.

Etki yasasının iki önemli yönü vardır:

 

• Hemen ardından olumlu sonuçların izlendiği davranışların tekrar ortaya çıkması daha olasıdır. Daha önceki örneğimizde olduğu gibi patron tarafından işe erken geldiğiniz için övgü almanız, davranışın tekrarlanmasını daha olası kılar.
• Olumsuz sonuçların izlediği davranışların tekrar oluşma olasılığı daha düşüktür. İşe geç kalırsanız ve önemli bir toplantıyı kaçırırsanız, gelecekte aynı olayın ortaya çıkma olasılığınız daha düşük olacaktır. Kaçırdığınız toplantıyı olumsuz bir sonuç olarak gördüğünüz için, davranışın tekrarlanması daha az olasıdır.

Davranışçılık Üzerindeki Etkisi
Thorndike’nin keşfi, davranışçılık gelişiminde önemli bir etkiye sahiptir. B.F. Skinner, operant koşullandırma teorisini etki yasasına dayandırdı. Skinner, bir işlemsel şartlandırma odası (aynı zamanda bir Skinner kutusu olarak da bilinir) olarak adlandırdığı kendi bulmaca versiyonunu bile geliştirdi. Operant koşullandırmada güçlendirilmiş davranışlar daha da güçlendirilirken cezalandırılanlar ise zayıflatılır. Etki kanunu, yirminci yüzyılın büyük bir bölümünde psikolojide egemen düşünce okulu haline gelen davranışçılık gelişiminde açıkça büyük bir etkiye sahiptir.

Kaynakça
https://www.verywellmind.com/what-is-the-law-of-effect-2795331