Yabancı Durum Deneyi
1978 yılında Mary Ainsworth ve arkadaşları bebeklerin bağlanma modellerini incelemek için bir deney tasarlamışlardır. “Yabancı Durum Prosedürü” olarak adlandırılan bu deney, 100 Amerikalı aile ve 12- 18 ay aralığındaki bebeklerinin katılımı ile gerçekleşmiştir. Deney farklı aşamalardan oluşmakta ve bebeklerin bu aşamalardaki davranışlarına göre bağlanma modelleri değerlendirilmektedir.
Yabancı Durum Deneyinin Aşamaları;
Birinci Aşama: Yabancı durum deneyi anne ve bebeğin odaya girmesiyle başlar.
- Farklı oyuncakların bulunduğu ve çocuklar için çekici hale getirilmiş bir odada, anne ve bebek yerde bir süre birlikte oynar.
- Sonrasında anne koltuğa oturur ve bebek kendi başına oynamaya devam eder.
İkinci Aşama: Bu sırada odaya bir yabancı yetişkin girer, bir dakikalık bir süre sessiz kalır ve koltuğa oturarak dergi okumaya başlar, sonrasında bir dakika boyunca anneyle sohbet eder.
Üçüncü Aşama : Birkaç dakika sonra yabancı yetişkin bebekle etkileşim kurmaya çalışır. Kısa bir süre sonra ise anne odadan çıkar.
- Annenin odadan çıkmasıyla yabancı yetişkin bebekle etkileşim kurmaya, eğer ağlıyorsa rahatlatmaya çalışır.
- Eğer bebeğin huzursuzluğu çok fazlaysa anne kısa sürede odaya döner aksi taktirde 3 dakika dışarıda kalır ve sonrasında odaya döner.
Dördüncü Aşama: Annenin odaya dönmesiyle deneyin 2. Kısmı başlar. Anne çocuğu rahatlatarak onunla birlikte oyuncaklarla oynar. Bu sırada yabancı yetişkin odadan çıkar.
Beşinci Aşama: Anne odadan tekrar çıkar ve çıkarken mutlu bir ifadeyle “Hoşça kal” der. Bebek 3 dakikalık bir süre boyunca yalnız bırakılır. Eğer bebeğin huzursuzluğu çok fazlaysa süre kısa tutulur.
Altıncı Aşama: Bebek tek başınayken yabancı yetişkin içeri girer. Eğer huzursuzsa ve ağlıyorsa bebeği rahatlatmaya çalışır. Bu aşamada bebeğin davranışları, yabancıyla etkileşim kurup kurmadığı, rahatlayıp rahatlamadığı gözlemlenir.
Yedinci Aşama: Anne odaya geri gelir, yabancı yetişkin odadan çıkar. Bu aşamada da bebeğin annesine karşı davranışları gözlemlenir.
Bu deney sonucunda, Ainsworth ve arkadaşları farklı bağlanma modelleri olan bebeklerin farklı davranışlar sergilediklerini gözlemlemişlerdir.
Güvenli (secure) bağlanan bebeklerin;
- Anneleri gittiğinde huzursuz hissetmeye başladıkları fakat rahatlayabildikleri,
- Yabancı bir yetişkinle tek başlarına kaldıklarında onlardan kaçarlar ama anneleri yanındayken daha ılımlı yaklaştıkları,
- Anneleri odaya döndüğünde sakinleştikleri ve mutlu oldukları
gözlemlenmiştir.
Kaygılı-kararsız (anxious- resistant) bağlanan bebeklerin;
- anneleri gittiğinde ağladıkları ve aşırı huzursuzluk hissettikleri,
- odaya yabancı bir yetişkin girdiğinde korktukları ve ondan kaçtıkları,
- anne odaya geri geldiğinde anneye yaklaşırlar ama mesafeli oldukları
gözlemlenmiştir.
Kaçıngan (avoidant) bağlanan bebeklerin;
- Anne odadan çıktığında herhangi bir huzursuzluk belirtisi olmadığı,
- Yabancı bir yetişkin odaya girdiğinde anlaşabildikleri, normal bir şekilde etkileşime girip oynayabildikleri,
- Anne odaya döndüğünde ise çok az ilgi gösterdikleri gözlenmiştir.
Yapılan gözlemlerin sonucunda şu kanılara varılabilir;
Güvenli bağlanan çocuklar, bağlanma figürünün yokluğundan daha az kaygı hissederler. Deneyde görüldüğü gibi anne odadan çıktığında çocuklar huzursuzlaşır fakat geri döneceğini bilirler. Bu yüzden yabancıyla daha rahat etkileşim kurabilirler.
Kararsız bağlanma türüne sahip çocuklar bağlanma figürüne karşı değişken bir davranış tarzı gösterirler. Bu çocuklar genelde ilgi meraklısı davranışlar sergilerler ama bağlanma figürü etkileşime girdiğinde kişiyi reddederler.
Kaçıngan bağlanan çocuklar ise hem fiziksel hem de duygusal olarak bağlanma figüründen bağımsızdırlar. Huzursuz hissettiklerinde bağlanma figürüyle iletişim kurmak istemezler.
Yabancı Durum Deneyi, Mary Ainsworth tarafından 1970’lerde geliştirilen ve küçük çocukların bakıcılarına olan bağlanmalarını gözlemlemek için tasarlanmış bir prosedürdür. Bu deney, çocukların güvenli, güvensiz-kaçınan, güvensiz-dirençli ve güvensiz-düzensiz olmak üzere dört bağlanma stilini sınıflandırır. Çocukların bir dizi ayrılık ve yeniden buluşma durumlarına tepkileri gözlemlenir. Yabancı Durum Deneyi, bağlanma teorisine önemli katkılarda bulunmuş olmasına rağmen, farklı kültürlerde uygulanabilirliği ve karmaşık bağlanma davranışlarını ayrı kategorilere ayırmanın sınırlılıkları gibi eleştirilere de maruz kalmıştır. Ancak bu deney, erken çocukluk dönemindeki bağlanma anlayışımızda hala etkili bir araçtır.
Yabancı Durum Deneyi, çocuğun bağlanma tarzını anlamada kullanılan önemli bir deneydir. Bu deney sırasında, çocuk bir dizi kısa ayrılık ve yeniden birleşme bölümüne tabi tutulur. Çocuğun annesinin ve yabancı bir kişinin varlığında gösterdiği davranışlar, bağlanma stili hakkında bilgi verir. Çocuğun annesinden ayrılma ve yeniden birleşme sırasında gösterdiği tepkiler, güvenli, güvensiz-kaçınan veya güvensiz-dirençli bağlanma stillerini yansıtabilir. Bu deney, bağlanma teorisi alanında çığır açmış ve çocuk gelişimi üzerine yapılan çalışmalarda geniş çapta kullanılmıştır.
Makalenin orijinaline buradan ulaşabilirsiniz.
