Yetişkinlerde Yutma Bozuklukları

Yutma bozuklukları sağlık sorunlarına ve sosyal sorunlara neden olabilir. Bu konuyla ilgili herhangi bir şikâyetiniz varsa bir dil ve konuşma terapistine danışabilirsiniz.

Bu yazıda bulacaklarınız:

• Yutma bozukluğu hakkında bilinmesi gerekenler
• Belirtileri
• Nedenleri
• Testleri
• Tedavisi

Yutma Bozukluğu Hakkında Bilinmesi Gerekenler

Nasıl yemek yediğinizi bir düşünelim. İlk önce yiyecekleri veya içecekleri ağzınıza götürmelisiniz. Bir çatal, kaşık, bıçak veya ellerinizi kullanabilirsiniz. Ağzınızı açmanız ve yiyecekleri ağzınızdan içeriye almanız gerekir. Yiyecekleri ağzınızda tutmak için dudaklarınızı kapatırsınız, daha sonra yutmak için yemek katı ise yemeği çiğner sıvı ise boğazınıza ittirirsiniz.

Bazen hepimiz yutmakta güçlük çekeriz. Sert bir et parçasını çiğnemekle ilgili sorun yaşayabiliriz. Yiyecekleri yutabilmek için çok sert yutkunmamız gerekebilir. Hepimiz öksürmemize neden olan “yanlış yola gitti’’ dediğimiz içecekler olmuştur. Yutma bozukluğu olan bir kişi her zaman böyle sıkıntılarla karşılaşır. Bu yutma bozukluğu da disfaji (dis-FAY-juh) olarak adlandırılır.

Yutma üç aşamada gerçekleşir. Bu aşamalardan birinde veya daha fazlasında sorun yaşayabilirsiniz. Bu aşamalar şunlardır:

Oral faz:Yiyeceklerin çiğnendiği ve sıvıların boğaza hareket ettirildikleri evre

Faringeal faz: Kişinin yiyecekleri yutmaya başladığı evredir. Yiyeceklerin veya sıvıların soluk borunuza kaçmaması için soluk borunuzu kapatmanız gerekir. Soluk borusuna giren yiyecekler öksürüğe ve boğulmaya neden olabilir.

Özofageal faz:Yemek borusunun açılıp kapandığı evredir. Yemek borusu, yiyecekleri mideye kadar taşır. Yiyecekler yemek borusu içinde sıkışıp kalabilir veya yemek borunuzla ilgili bir sorununuz varsa, çok fazla kusabilirsiniz.

Yutma Bozukluğu Belirtileri

Bir yutma probleminin genel işaretleri şunları içerebilir:

• Yemek yerken ya da içtikten hemen sonra öksürmek
• Yemek yerken veya içerken veya sonrasında ses problemleri yaşamak
• Çiğnemek veya yutmak için gerekenden ekstra çaba veya zaman
• Ağzınızdan yiyecek veya sıvı sızıntısı
• Ağzınızda kalan yemekler
• Yemeklerden sonra nefes almakta zorlanmak
• Kilo kaybetmek

Sonuç olarak, şunlara sahip olabilirsiniz:

• Dehidrasyon veya zayıf beslenme
• Hava yoluna giren yiyecek veya sıvı kaçışı, kısacası aspirasyon
• Zatürre veya diğer akciğer enfeksiyonları

Yemek yerken mahcup hissedebilirsiniz. Yutma problemleriniz hakkında kötü hissedebilir ve yalnız yemek isteyebilirsiniz.

Yutma Bozukluklarının Nedenleri

Yutma problemine neden olabilecek birçok durum vardır. Bazı ilaçlar çiğnemeyi ve yutmayı zorlaştıran ağız kuruluğuna neden olabilir. Diğer sebepler aşağıdakileri olabilir:

Beyninize veya sinirlerinize zarar veren nedenler:

• İnme
• Beyin hasarı
• Omurilik yaralanması
• Parkinson hastalığı
• Çoklu skleroz
• Amyotrofik lateral skleroz (ALS veya Lou Gehrig hastalığı)
• Kas distrofisi
• Beyin felci
• Alzheimer hastalığı

Başınız veya boynunuz zarar veren nedenler:

• Ağızda, boğazda veya yemek borusunda kanser olması
• Baş veya boyun yaralanmaları
• Ağız veya boyun cerrahisi
• Kötü dişler, eksik dişler veya iyi uymayan protezler

Yutma Bozuklukları Testi

Yutma bozuklukları ile çalışan bir dil ve konuşma terapistine başvurabilirsiniz. Dkt, nasıl yediğinizi ve içtiğinizi görmek için sizi test edebilir. Dkt size, sağlığınız, geçmiş hastalıklar, ameliyatlar ve yutma problemleriniz hakkında sorular sorabilir. Ağız kaslarınızın ne kadar iyi hareket ettiğini görür, nasıl oturduğunuzu, nasıl yemek yediğinizi ve yemekleri nasıl yuttuğunuzu izler. Bazı durumlarda özel testler yaptırmanız gerekebilir. Dkt, şu testleri kullanarak nasıl yuttuğunuzu izleyebilir:

Modifiye baryum yutma testi:Baryumlu yiyecek yer veya içeçek içersiniz. Baryumlu yiyecek röntgende görünür, böylece Dkt yemeğin nereye gittiğini izleyebilir.

Endoskopik değerlendirme:Doktor veya Dkt, burnunuzun ucunda içeriye ucunda ışık olan bir tüp koyar. Bu tüpün üzerinde bir kamera vardır  ve bu kamera sayesinde, dil ve konuşma terapisti ekrandan yutmanızı izleyebilir.

Yutma Bozukluklarına Yönelik Tedaviler

İhtiyacınız olan tedavi, sahip olduğunuz problemlere bağlı olacaktır. Reflü ilaçları gibi tıbbi tedavilere ihtiyacınız olabilir. Ağır vaka durumlarında, farklı yutma yolları açılabilir. Bu yollar burnunuzdan veya midenizden geçen tüpler sayesinde açılır.

Dkt, yutmanızı geliştirmek için sizinle birlikte çalışabilir. Dkt size şunları önerebilir:

• Çiğnemek ve yutmak için kaslarınızı kullanmanıza yardımcı olacak tedaviler.
• Yemek yerken oturup başınızı tutmanız gereken yolları.
• Yutkunmanızı daha iyi ve daha güvenli hale getirme stratejileri.
• Yutmanıza yardımcı olmak için daha hafif yiyecekler veya daha yoğun içecekler tercih etmek.

Ailenizin size şu konularda yardımcı olabilir:

• Sahip olduğunuz problemleri anlamak için sorular sorabilirler.
• Dkt’nin ne üzerinde çalıştığını tam olarak anlayabilirler.
• Dkt’nizin önerilerini takip ederek egzersizlerde size yardımcı olabilirler.
• Güvenle yutabileceğiniz yiyecek ve içecekler hazırlayabilirler.
• Ne kadar yediğiniz ve içtiğinizi takip edebilirler.