Yüz Körlüğü (Prosopagnozi) ve Otizmi Anlamak

Yüz körlüğü veya prosopagnozi, beyin hasarı sonucunda kazanılabilen bir durumdur, ancak aynı zamanda otizm gibi gelişimsel bozukluklarla da yakından ilişkilidir. Otizmli kişilerin yaklaşık %40’ında prosopagnozi semptomları vardır.

Bu semptomların kapsamına ilişkin araştırmalar, otizmli bir kişi bu duruma sahip olduğunda yüz körlüğünün sosyal kimlik ve iletişim sorunlarıyla daha fazla ilişkili olduğunu göstermektedir. Yalnızca prosopagnozisi olan insanlar ayrıca mesafeyi veya açıları anlamakta, nesneleri veya yerleri tanımakta, navigasyonu anlamakta zorlanabilirler- bunların hiçbirinin özellikle insan yüzleriyle ilgisi yoktur. Otizm ve yüz körlüğü olan kişiler, yine de yer işaretlerini tanıyabilir, ancak yüzler ve beden dilini anlamada zorluk yaşayabilirler.

Hem otizm hem de prosopagnozi için destek grupları, benzer sorunları olan insanları bulmanıza yardımcı olabilir, böylece sosyal destek alabilirsiniz. Davranış terapisi, otizmin tedavisinde önde gelen yaklaşımdır. Bir terapist, prosopagnozisi olan birinin baş etme mekanizmaları geliştirmesine yardımcı olabilir, böylece sonunda insanları daha sık tanıyabilir.

Yüz Körlüğü: Nedir? Otizmle İlişkili mi?

Yüz körlüğü, zihinsel bir sağlık durumu olan prosopagnozi için konuşma dilindeki bir terimdir. Esasen, bu durum insanların yüzlerini tanıyamayacağınız anlamına gelir, ancak sesleri, onlarla ilk tanıştığınız gömlek veya iş gibi normalde onları gördüğünüz çevre gibi diğer özelliklerini tanıyabilirsiniz.

Ne yazık ki, bu durum iş beklentileri, arkadaşlıklar ve flört ilişkileri dahil olmak üzere günlük yaşamı derinden etkileyebilir. İnsanları hatırlamak için kullanılan numaralar sonsuza kadar çalışmaz ve etkileşim daha sonra gergin, mutsuz veya rahatsız edici hale gelebilir.

Prosopagnozisi olan kişiler, durumları nedeniyle sosyal etkileşimden kaçınabilir ve sosyal anksiyete bozukluğu geliştirebilir. Depresyon da yaygındır ve ilişkiler ve kariyer ile mücadeleler de yaygındır.

Önem verdiğiniz kişilerin yüzlerini tanıyamamak, bu durumun daha üzücü etkilerinden biridir, ancak yüz körlüğünün diğer etkileri yüzlerle ilgili bile olmayabilir. Bunlar şunları içerir:

Yüz ifadelerini veya duygularını tanıyamama.
Karakterleri tanıyamama nedeniyle televizyon veya filmleri anlamakta zorlanmak.
Bir kişinin cinsiyetini belirleyememe.
Bir kişinin bakışını takip etme veya gözlerine bakma sorunu.
Nesneleri veya yerleri tanımada zorluk.
Gezinme, görüş açısını yönlendirme ve mesafeyi anlamada sorun.
Yerleri veya yer işaretlerini hatırlamada zorluk.

İki tür prosopagnozi vardır:

Gelişimsel prosopagnozi, çocukluktan itibaren beyin gelişiminin bir parçasıdır.
Edinilmiş prosopagnozi, kişi beyin hasarı veya felç gibi bir beyin hasarı yaşarsa oluşur.

Tıp camiası yıllarca prosopagnozi vakalarının çoğunun beyin hasarından kaynaklandığına inanıyordu; bununla birlikte, gelişimsel koşullar, özellikle 1.düzey otizm gibi hafif semptomları olan kişiler üzerine yapılan son araştırmalar, daha fazla insanın başlangıçta inanıldığından daha fazla gelişimsel prozopagnozi ile mücadele ettiğini göstermektedir.

Yaklaşık 50 kişiden 1’inde gelişimsel yüz körlüğü olabilir. Aynı zamanda, Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC), Amerika Birleşik Devletleri’ndeki 54 çocuktan 1’inde yüz körlüğü ile yakından ilişkili bir durum olan otizm spektrum bozukluğu teşhisi konulacağını bildirmektedir.

Yüz Körlüğü ve Otizm Arasındaki İlişki

Otizm de dahil olmak üzere gelişimsel bozukluklar, daha yüksek yüz körlüğü oranlarıyla yakından ilişkilidir. Bazı araştırmalar, yüzlere yönelik sosyal ilgi eksikliğinin- örneğin gözlerin yanı sıra çevreye veya yüzün belirli bir bölümüne odaklanmanın- prosopagnozi geliştirme riskini artırabileceğini öne sürüyor.

Daha da önemlisi, yüz körlüğü otizme katkıda bulunmaz. Bu duruma sahip birçok kişi, bu gelişimsel bozukluk için tanı kriterlerini karşılamamaktadır.

Yüz körlüğü beynin belirli bir alanını içermez. Bunun yerine, bir beyin bölgeleri ağıdır ve bir alan mücadele ettiğinde diğerleri duraksayabilir. Otizm, beyin gelişimi üzerinde karmaşık etkileri olan gelişimsel bir bozukluk olduğu için, özellikle gözle bakma çalışmaları yoluyla yüz körlüğünü test etmek, diğer davranışsal sinyallerin deşifre edilmesinin daha zor olabileceği 2 yaşındaki çocuklarda otizmi tanımlamanın bir yolu olabilir.

Genel popülasyonun %2 ile %2,5’i prosopagnoziye sahiptir. Otizmli kişiler nüfusun %4 ile %5’ini oluşturmaktadır. Bazı araştırmalar, otizmli kişilerin %40’a varan oranda yüz körlüğüne de sahip olduğunu öne sürüyor. Bu, prosopagnozisi olan insanların yaklaşık dörtte üçünün otizme sahip olmadığı anlamına gelir.

Yüz Körlüğü, Otizm ve Birlikte Oluşmaları Üzerine Bilimsel Araştırma

Bazı araştırmalar, otizmli kişilerde spesifik prosopagnozi benzeri sorunlar göstermiştir, bu nedenle yüz körlüğü ile benzerlikler olabilir, ancak durum tam olarak aynı değildir. Örneğin, 2011’de yayınlanan bir inceleme, otizmli kişilerin yüz tanımada belirli eksiklikleri olduğunu, ancak gerçek yüz körlüğü olan kişilerde olduğu kadar güçlü olmadığını bildirdi.

Otizmli kişiler, hatırlanan veya ayırt edilen yüz kimliği gibi ölçümler söz konusu olduğunda, nörotipik akranlarına kıyasla daha kötü performans gösterme eğilimindedir. Bu bozulma, bir yüze bakma ve ardından bir teste girme arasında bir zaman gecikmesi olduğunda daha da kötüleşiyor gibi görünüyor. Kişinin hafızasında talep yaratan başka bir görev olmadığında yüzleri daha net tanıyabilir. Bu hafıza sorunu yüzlere özgü gibi görünüyor ve prosopagnozisi olan bazı kişilerde olduğu gibi çevreye veya nesnelere çevrilmiyor.

Daha sonraki bir çalışma, otizmli kişilerin yüz körlüğüne benzer semptomları olabilen sosyal ipuçlarıyla mücadele ettiği teorisini sağlamlaştırdı, ancak bu tam olarak prosopagnozi değil. Çalışma, yüzlerle mücadelenin hem alana özgü hem de sürece özgü olduğunu, yani her iki durumun da yüz hafızasında bir açıklığa neden olduğunu bildirdi. Bununla birlikte, prosopagnozide olabileceği gibi nesnelerin, konumların ve insan dışı anıların bozulduğuna dair bir kanıt yoktu.

Çalışma, otizmli kişilerin hafızalarında da vücut detaylarının bozulduğunu, sosyal uyaranların daha fazla bozulduğunu ve dolayısıyla uzun süreli hafızada kalmadıklarını ortaya koydu. Yine de bir kişinin diğer yönleri hafızada kalabilir.

Prosopagnozi ve Otizmle Mücadele Eden Kişilere Destek

Prosopagnosia için bir tedavi yoktur ve otizm için de bir tedavi yoktur. Otizmli insanlar için iletişim ve sosyalleşme problemlerini yönetmeye yönelik davranış terapisi, çocukların büyüdükçe günlük durumlarda daha az mücadele etmelerine yardımcı olacaktır.

Prosopagnozisi olan insanlar için, tercih edilen aksesuar, saç rengi veya stili, seslerinin tınısı, lehçeleri ve hatta yürüyüşleri gibi insanları tanımlamak için belirli dış ipuçları gibi bazı başa çıkma stratejileri vardır. Ne yazık ki, bu ipuçları her zaman yardımcı olmuyor. Örneğin, kişi saçını kesebilir, bu nedenle artık kolayca teşhis edilemez. Bu çok sinir bozucu olabilir ve anksiyete ve depresyon ile otizm semptomlarının şiddetini artırabilir.

Mücadelelerinizi anlayan insanlardan destek almak, kaygı ve depresyondan kurtulmanıza yardımcı olabilir. Benzer engellerle karşılaşanlar için destek bulabileceğiniz bazı yerler:

Otizm Destek Ağı, çevrimiçi tartışma gruplarını listeler. Prosopagnozi ve otizmle de mücadele eden insanlardan hikayeler okuyabilirsiniz.
Otizm Konuşuyor, otizmli kişiler ve aileleri veya bakıcıları için bol miktarda bilgi içeren bir kaynak kılavuzuna sahiptir.
Prosopagnosia Araştırma Tartışma Forumu, akran sohbeti aracılığıyla çevrimiçi destek sunar.

Çocuğunuzda otizm varsa, yüz körlüğü gibi komorbid durumları olup olmadığını anlamak için çocuk doktorunuz ve davranış terapistinizle birlikte çalışın. Prosopagnozi gibi semptomları olan otizmli kişiler için, bir davranış terapistinin yönetmeye yardımcı olabileceği bir sosyal anlama sorunu olabilir.

Kişi her zaman bir miktar yüz körlüğü ile mücadele edebilirken, bir davranış terapisti sorunu azaltmak için stratejiler edinmelerine yardımcı olabilir. Ek olarak, uygulamalı davranış analizi (UDA) terapisti ile çalışmak, bireyin otizm semptomlarını daha iyi yönetmeyi öğrenmesine de yardımcı olabilir. Otizmin tedavisi yoktur, ancak tutarlı terapi, birçok otizmli bireyin günlük yaşamda çok iyi işlev görebildiği noktaya kadar çok daha iyi semptom yönetimi ile sonuçlanabilir.

Diğer makalelerimize göz atmak için buraya tıklayabilirsiniz.

Bu yazının orijinaline buradan ulaşabilirsiniz.

KAYNAKÇA

Prosopagnosia (Face Blindness). (May 2019). National Health Services.

Face Blindness. Autism Society.

Data & Statistics on Autism Spectrum Disorder. (March 2020). Centers for Disease Control and Prevention (CDC).

Information About Prosopagnosia. Centre for Face Processing Disorders.

“Face Blindness” May Involve a Failed Brain Network, and Could Shed Light on Autism. (November 2019). Neuroscience News.

How Much Asperger’s Is Really Face or Emotion Blindness? (March 2013). Psychology Today.

Face Identity Recognition in Autism Spectrum Disorders: A Review of Behavioral Studies. (March 2012). Neuroscience & Biobehavioral Reviews.

Face Recognition Deficits in Autism Spectrum Disorders Are Both Domain Specific and Process Specific. (September 2013). PLoS One.

Face Processing in a Case of High Functioning Autism With Developmental Prosopagnosia. (2018). Acta Neurobiologiae Experimentalis.

Why You Can’t Recognize People’s Faces. (July 2017). TIME.