Çocukluk Döneminde Konuşma Apraksisi Olan Çocuklarda Konuşmanın Anlaşılırlığını Artırmak İçin Taktil (Dokunsal) Tekniklerinin Kullanılması
Çocukluk döneminde konuşma apraksisi, çocukların konuşma motor planlamasında zorluk yaşadıkları bir durumdur. Bu durum, konuşmanın anlaşılırlığını etkileyebilir çünkü çocuklar sesleri doğru şekilde üretmekte ve kelimeleri doğru sırayla düzenlemekte güçlük çekerler. Konuşma apraksisine müdahalede, çeşitli terapi teknikleri kullanılır ve bunlardan biri de taktil (dokunsal) tekniklerdir.
Çocukluk Döneminde Konuşma Apraksisinde Taktil Tekniklerin Kullanımı
- Artikülasyon Yönlendirmesi: Taktil teknikler, çocuğun dudak, dil ve çene hareketlerini yönlendirmek için kullanılabilir. Terapist, çocuğun konuşma organlarını doğru pozisyona getirmesine yardımcı olmak için hafif dokunuşlar kullanır.
- Görsel ve Dokunsal İpuçları: Çocuğa sesleri üretmeleri için görsel ve dokunsal ipuçları verilebilir. Örneğin, bir sesin nasıl üretileceğini göstermek için terapist çocuğun dudaklarını veya çenesini hafifçe dokunarak yönlendirebilir.
- Motor Planlama ve Sekanslama: Konuşma apraksisi olan çocuklar için motor planlama ve sekanslama önemlidir. Taktil teknikler, çocuğun konuşma hareketlerini daha iyi planlamasına ve sıralamasına yardımcı olabilir.
Etkinliği ve Yöntemler
- Bireyselleştirilmiş Yaklaşım: Taktil teknikler, her çocuğun ihtiyaçlarına göre özelleştirilmelidir. Bazı çocuklar dokunsal girdilere daha olumlu yanıt verebilirken, bazıları için bu yöntem rahatsız edici olabilir.
- Kombine Terapi Yöntemleri: Taktil teknikler genellikle diğer terapi yöntemleriyle birlikte kullanılır. Örneğin, görsel ve işitsel geri bildirim teknikleriyle birleştirilebilir.
- Ebeveyn Katılımı: Ebeveynlerin terapi sürecine dahil edilmesi, çocukların evde de pratik yapmalarını sağlar. Bu, terapinin etkinliğini artırabilir.
Uygulayıcılar ve Eğitim:
- Konuşma Terapistleri: Taktil teknikler genellikle lisanslı konuşma terapistleri tarafından uygulanır. Bu terapistler, çocukların konuşma apraksisini değerlendiren ve uygun tedavi planlarını geliştiren uzmanlardır.
- Özel Eğitim: Taktil teknikleri uygulayan terapistler, bu özel yöntemlerde eğitim almış olmalıdır.
Konuşma apraksisi olan çocuklarda konuşmanın anlaşılırlığını artırmak için taktil teknikler, etkili bir yaklaşım olabilir. Ancak, her çocuğun benzersiz olduğunu ve farklı tekniklere farklı yanıtlar verebileceğini hatırlamak önemlidir. Ebeveynlerin ve terapistlerin sabırlı ve tutarlı olmaları, bu sürecin başarısında kritik bir rol oynar.
Çalışma 1) Çocukluk Çağı Konuşma Apraksisi 2)Van Riper Fonetik Yerleştirme Yaklaşımı 3) CAS terapisinde taktil ve propriyosepsiyonun önemi 4) konuşma anlaşılırlığını arttırmak için artikülatörlerin taktil tekniği ile şekillendirilmesi konularını içermektedir.
Kazanımlar:
- Katılımcılar, Çocukluk Çağı Konuşma Apraksisinin en az üç özelliğini listeler.
- Katılımcılar, dokunsal (taktil) tedavi yaklaşımının en az iki amacını sıralar.
- Katılımcılar, iki fonem yerleştirme yöntemini uygular.
Tartışma:
Çocukluk Döneminde Konuşma Apraksisi (CAS) olan çocuklar, nöromüsküler bozukluklar sonucu konuşmanın altında yatan hareketlerin anlaşılırlığının ve tutarlılığının bozulduğu bir konuşma sesi bozukluğu ile karşımıza çıkar (ASHA, 2007). Çocukluk döneminde konuşma apraksisi, hem konuşma hem de diğer hareketleri etkileyebilir. Çocukluk döneminde konuşma apraksisi, ayrıca dizartri gibi kas kuvveti ve tonusu bozuklukları ile bir arada da görülebilir. Bebek ve küçük çocuklara kıyasla, CAS’lı çocuklar sınırlı konuşma ve ifade becerilerine sahiptir. Ancak görünüşte tipik becerilere sahip gözükürler. CAS’lı daha büyük çocuklar zayıf sözlü taklit becerilerine, düzensiz konuşma sesi hatalarına ve yeterli fonemik dağarcığına sahip olmayabilir (Kaufman 2013). Ne yazık ki, bu bozukluğu diğer konuşma sesi bozuklukları türlerinden ayıran doğrulanmış ve kesin bir liste yoktur (ASHA, 2007), ancak bu alandaki çalışmalar devam etmektedir.
Çocukluk döneminde konuşma apraksili bireyler, geleneksel yöntemlerin kullanımına yönelik başka alternatif yaklaşımlarla desteklenebilir. Çocukluk döneminde konuşma apraksisi; otizm, duyusal işlemleme bozukluğu, Down sendromu ve dizartri ile bir arada bulunabileceğinden, genellikle daha çok duyusal, dokunsal (taktil) bir yaklaşım gerekir. Tedavi modellerine ilişkin kararlar birkaç madde ile belirlenir: 1) birincil eksiklik 2) birlikte var olan faktörler 3) kas gücü ve tonusu ve 4) bilişsel yetenekler (Roy-Hill, 2013).
Sözel çıktı ve konuşma üretimi üzerinde çalışmak her zaman birincil amacımız olsa da, Çocukluk döneminde konuşma apraksili bazı çocuklar o kadar ciddi motor planlama sorunlarına veya kas temelli komorbid sorunlara sahiptir ki, sözel olmayan veya çok sınırlı sözel çıktıları vardır. PROMPT (Grigos,2010) veya Kaufman’ın ÇÇKA Müdahale Yöntemi (Kaufman, 2007) gibi dokunsal ipuçları verme teknikleri bazı çocuklar için olumlu sonuçlar verebilir. Ancak diğerleri, konuşma için gerekli olan temel becerileri kazanmak için duyu-motor sistemi üzerinde daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyabilir (Kaufman, 2007).
Kaufman, terapilerin başarılı olabilmesi için çocuğun taklit edebilmesi, oturabilmesi, dikkat edebilmesi ve komutla kaba motor hareketleri uygulayabilmesi gerektiğini söyler. Ayrıca oral motor zayıflık birincil bozukluk olmamalıdır. Bu çocuklar için duyu bütünleme, oral motor esneme ve tonlama, konuşma sesi şekillendirme gerekebilir (Kaufman 2007). Apraksi ile uğraşırken sözlü-motor beceriler üzerinde çalışmanın yapılmasının konuşma üretiminin izolasyonu (Marshalla, 2000) yerine, Bahr ve Rosenfeld Johnson tarafından önerilen bir terim olan Oral Yerleştirme Terapisi (OPT) olarak yapılmasının gerekli olduğu bir gerçektir.
OPT, Fonem Yerleştirme Terapisinin (Van Riper, 1954) ve Geri Bildirim Modeli’nin (Mysak, 1971) modern bir uzantısıdır. Çok yaygın bir sıralamaya dayanmaktadır (Bahr 2001, Young ve Hawk 1955):
- Bir terapi aracı (örn. dil bastırıcı) veya dokunsal-kinestetik kolaylaştırma tekniği (örn. PROMPT) yardımıyla konuşma hareketini kolaylaştırın,
- Terapi aracı ve/veya dokunsal-kinestetik tekniği olmadan konuşma hareketini kolaylaştırın,
- Terapi araçları ve/veya dokunsal-kinestetik teknikleri kullanarak veya kullanmadan hareketi hemen konuşmaya çevirin.
Çocukluk döneminde konuşma apraksili çocuklar için, eğer çocuk artikülatörlerin sesin üretimi için gerekli olan yerleşimi oluşturamıyorsa bu adımlar yararlı olabilir. Tekrarlama ve pekiştirme, motor öğrenme teorisine dayalı olarak destekleyicidir (Hammer, 2007; Mysak 1971). Konuşmayı geliştirmek için kişi konuşma üzerinde çalışmalıdır (Jakielski, 2007); ancak sözel çıktısı çok sınırlı olan çocukları da dikkate almak gerekir (Merkel-Walsh, 2012).
Kas hafızasına dayalı hareketten konuşmaya olan “köprü kurma” kavramı etkili bir terapi tekniğidir (Roy-Hill, 2013). Örneğin, bir çocuğun /w/ fonasyonu için sınırlı dudak yuvarlaması varsa, dokunsal (taktil) işaret yoluyla dudak yuvarlatmayı güçlendirmek için ‘’balon üfleme’’ hareketi kullanılabilir ve hareket fark edilir edilmez araç silikleştirilir (Van Riper, 1958) ve konuşma sesi alıştırmalarına başlanabilir.
Sonuç: Klinisyenler terapötik tedaviyi belirlemek için kanıta dayalı uygulamayı (KDU/EBP) kullanmalıdır (ASHA, 2005). KDU’nun yalnızca çift kör çalışmalarla sınırlı olmadığını, aynı zamanda “mevcut, yüksek kaliteli araştırma kanıtlarının, klinik kararlar verme sürecinde pratisyen uzmanlığı, müşteri tercihleri ve değerleri ile bütünleştirildiği bir yaklaşım” olduğunu hatırlamak önemlidir (ASHA, 2007).
Hastanın ilerlemesi ve klinik verileri, tedaviyi belirleyen önemli faktörlerdir ve kesinlikle Fonem Yerleştirme Yaklaşımı (Van Riper, 1957) konuşma patolojisi alanında geniş çapta belgelenmiştir. Ayrıca duyu-motor ve sözlü dokunsal (taktil) öğretim tekniklerinin kullanımlarını destekleyen klinik veriler bulunmaktadır (Bathel, 2007; Bahr & Rosenfeld Johnson, 2010). Terapistler, kas ve motor tabanlı yerleştirme becerileri sayesinde, CAS ile başvuran çocuklarda konuşma anlaşılırlığını etkili bir şekilde arttırabilir.
