Yetişkinseniz DEHB ile Nasıl Tanılanırsınız?

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ile ilgili en yaygın efsanelerden biri, sadece çocuklarda ortaya çıkmasıdır. Bu yüzden durumun böyle olmadığını öğrenince şaşırabilirsiniz. Ulusal Ruh Sağlığı Enstitüsü’ne göre, Amerikalı yetişkinlerin yüzde 4,4’ü DEHB’ye sahiptir.

Bu yetişkinlerin hepsine çocukken teşhisi konulmamıştır. Aslında, DEHB’ye sahip olan birçok kişi yetişkin olarak teşhis edilmiştir.

DEHB olabileceğini düşündüğünüz belirtileri deneyimliyorsanız, yalnız değilsiniz. İhtiyacınız olan teşhis ve tedaviyi almak için bir mental sağlık uzmanı ile görüşmek için asla geç değildir.

Yetişkinlerde DEHB Teşhisinin Aşamaları Nelerdir?

DEHB için tek bir test yoktur. Bunun yerine, nitelikli bir profesyonel DEHB teşhisi için birden fazla değerlendirme ve test kullanmaktadır.

DEHB basit bir gözlem veya hızlı bir sohbetle teşhis edilememektedir. Yetişkinlerde teşhis karmaşık olabilir çünkü birçok yetişkin yıllar içinde semptomlarının çoğunu gizlemeyi veya maskelemeyi öğrenmiştir.

Ek olarak, öğrenme güçlüğü veya duygudurum bozuklukları gibi diğer durumların bazı hususlarda göz ardı edilmesi gerekecektir.

Aşağıda yetişkin DEHB teşhisi sırasında sahip olabileceğiniz bazı değerlendirmeler hakkında daha fazla bilgiye sahip olabilirsiniz.

Kişisel Geçmişiniz

Çocukluğunuz ile ilgili pek çok soruyu yanıtlamaya hazırlıklı olmanız gerekecektir. Doktor veya mental sağlık hizmeti sağlayıcısı, aşağıda bulunanlar gibi soruların cevaplarını bilmek isteyecektir:

• Okuldaki notlarınız neydi?
• Sık sık başınız belaya girdi mi?
• Organizasyon ile ilgili sorun yaşadınız mı?
• Odanız her zaman dağınık mıydı?

Okul günlerinizin karnelerini veya diğer kayıtlarını elinize alabilirseniz yanınızda getirmeniz faydalı olabilir. Genelde karneler sadece notları değil, aynı zamanda DEHB’ye işaret edebilecek öğretmen yorumlarını da listelemektedir.

Bazı durumlarda, değerlendirmenizi yapan profesyonel bir ebeveyn, veli veya çocukluğunuz hakkında ayrıntılar verebilecek başka bir kişiyle iletişime geçmek isteyebilir.

DEHB’ye sahip olan birçok yetişkin, çocukluklarındaki bazı olayları hatırlamakta güçlük çekmektedir. Semptomlarını veya neden oldukları sorunları küçümseyebilirler, bu yüzden değerlendiricilerin randevunuzdan önce bir ebeveynle konuşması veya bir anket doldurması yararlı olabilir.

Teşhis için 12 yaşından önce bazı DEHB belirtilerini göstermiş olmanız gerekmektedir, bu nedenle değerlendirmenin bu kısmı oldukça önemlidir. Bazı durumlarda bu semptomlar siz büyüdükçe değişmiş olabilir.

Belirtileriniz artık çocukluğunuzdaki gibi olmayabilir. Bununla birlikte, yetişkin DEHB’si olan çoğu insan için açık çocukluk belirtileri bulunmaktadır.

Şu Anda Sahip Olduğunuz Zorlukları Değerlendirmek

Ayrıca bir yetişkin olarak yaşadığınız herhangi bir zorluk veya sıkıntı hakkında konuşmanız gerekecektir. Bu, aşağıdakileri içerebilir:

• Üniversite çalışmalarında veya işte sorun
• İlişkilerinizdeki zorluklar
• Faturaları ödemede zorluk
• Sıkça kaçırılan randevular

DEHB ile ilgili olduğunu düşünmeseniz bile, yaşadığınız zorluklar konusunda olabildiğince dürüst olmak önemlidir.

Aileniz, eşiniz veya yakın arkadaşlarınızın da değerlendirmenin bu kısmına katılmaları istenebilir. Bir DEHB değerlendirmesi planladığınızda, sağlık uzmanının daha fazla bilgi sağlamaya yardımcı olmak adına seçtiğiniz kişilere anket göndermek için izninizi istemesi ihtimali bulunmaktadır.

Diğer insanlar, kaçırdığınız zorlukları görebilir veya olayları farklı bir bakış açısından hatırlayabilir. Örnek olarak, randevularınızı düz tutmakta zorlanmadığınızı düşünebilirsiniz, ancak eşiniz size her zaman birkaç kez hatırlatmaları gerektiğini söyleyebilir.

Değerlendirmenin bu aşaması oldukça önemlidir çünkü kayda değer zorluklar yaşamıyorsanız DEHB teşhis edilemez. Bu, birden fazla DEHB belirtisine sahip olabileceğiniz anlamına gelir, ancak bu belirtiler yaşamınızda sorunlara neden olmazsa DEHB teşhisi konmaz.

Davranış Derecelendirme Ölçeklerini Kullanma

Değerlendirmenizde bir veya daha fazla davranış derecelendirme ölçeği kullanılabilir. Bu ölçekler, DEHB’si olan kişilerde yaygın olan davranışları listelemektedir. Değerlendirici, ölçeği değerlendirmeden önce doldurmanızı veya randevu sırasında sizinle birlikte tamamlamanızı isteyebilir.

Bir ilişki içindeyseniz, eşinizden de davranışınızın bir değerlendirmesini doldurması istenebilir.

Diğer Mental Sağlık Koşullarını Test Etmek

Bazı değerlendiriciler sizi başka koşullar için de test etmek isteyecektir. Örneğin, öğrenme veya zihinsel engelleri aramak için bilişsel testlere ihtiyacınız olabilir. Bunlar ayrıca okulda veya işte zorluk çekmenize de neden olabilir.

DEHB’ye benzer semptomlara neden olabilecek kişilik veya duygudurum bozuklukları için de taranabilirsiniz. Bu testler DEHB için değildir fakat değerlendiricinin tanı koymasına yardımcı olmak için diğer koşulların olasılığını ortadan kaldırırlar.

Fiziksel Muayene Önerisi

Belirtilerinizin altında yatan tıbbi nedenleri ortadan kaldırmak için tıbbi bir muayeneye ihtiyacınız olabilir. Tiroid bozuklukları ve nöbet bozuklukları gibi durumlar bazen DEHB’ye çok benzer semptomlara neden olabilir.

Son tıbbi muayenenizden bu yana 1 yıldan fazla geçtiyse, değerlendiricinizin DEHB’yi doğru bir şekilde teşhis edebilmesi için önce bir tane uygulanması gerekebilir.

Yetişkinlerde DEHB’yi Teşhis Edecek Sağlık Uzmanları Bulmaya Yönelik ​İpuçları

• Birincil bakım sağlayan doktorunuzdan tavsiyeler alın.
• Görmekte olduğunuz bir terapistten tavsiyeler alın.
• İnternette bölgenizdeki profesyonelleri arayın.
• Size önerilen veya aramanızda bulduğunuz profesyonellerin yorumlarını okuyun.
• Sigortanızın kimi ve neyi kapsayacağını görün.
• Soru sormaktan korkmayın.
• Rahat olduğunuz birini bulmak için birkaç profesyoneli ziyaret etmekten korkmayın.

Peki DEHB Nedir?

DEHB, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun kısaltmasıdır. Aşağıdakilerle ilgili zorluklara sebep olan bir mental sağlık bozukluğudur:

• Dikkat
• Odak
• Organizasyon
• Duygusal düzenleme
• Dürtü kontrolü

DEHB genellikle çocuklukta teşhis edilir, ancak bu duruma sahip birçok kişiye yetişkinliğe kadar teşhis konulmamaktadır.

Üç farklı DEHB kategorisi bulunmaktadır:

1.  DEHB ağırlıklı olarak dikkatsizlik gösterimi: Dikkatsiz tip DEHB daha önce DEB olarak adlandırılıyordu. Bu tür DEHB’ye sahip bireyler, organizasyon ve görevleri tamamlama konusunda sorun yaşarlar.
2.  DEHB hiperaktif-dürtüsel gösterimi: Bu tür DEHB, insanların hareketsiz oturmasını zorlaştırır. Bu tip DEHB’ye sahip bireyler genellikle çok dürtüseldir ve talimatları dinlemekte zorluk çekerler.
3. DEHB karışık gösterimi: Kombine tip DEHB olan kişiler, diğer her iki DEHB tipinin semptomlarına da sahiptir.

Yetişkinlerde DEHB’nin Belirtileri Nelerdir?

Birçok yetişkin, yaşamlarının birçok alanında zorluklar yaşadıkları zaman DEHB için tedavi görmek ister. Genellikle yetişkinlere DEHB teşhisi konmasına yol açan semptomlar şunlardan oluşur:

• Sık sık işten ayrılma veya iş kaybetme
• Zayıf veya tutarsız iş performansı
• Okulda veya işte düşük performans geçmişi
• Günlük görevleri yönetmede zorluklar
• İşleri düzenli tutmada zorluklar
• Faturaları ödemede zorluklar
• Zaman yönetimiyle ilgili zorluklar
• Sık sık randevuları veya diğer önemli tarihleri unutmak
• Küçük şeylere karşı güçlü duygusal tepkiler
• Günlük işlerle ilgili zorlukların neden olduğu sürekli stres ve endişe duyguları
• Hedeflere ulaşamama veya görevleri yerine getirmeme konusunda sürekli hayal kırıklığı duyguları
• Düzensizlik veya unutkanlığın sebep olduğu ilişki sorunları

Diğer DEHB belirtileri, sahip olduğunuz DEHB’nin türüne bağlı olabilir.

Ağırlıklı olarak dikkatsizlik gösteriminde DEHB’ye sahip olan bireyler:

• Genellikle bir şeyler kaybederler
• Organizasyonda zorluk çeker
• Sıkça dikkatsizce hatalar yapar
• Ayrıntılara çok dikkat etmekte güçlük çeker
• Uzun süre dikkatini vermekte güçlük çeker
• Dikkati kolayca dağılır
• Sürekli konsantrasyon gerektiren işlerden kaçınır
• Dinlemiyor gibidir
• Unutkandır

Ağırlıklı olarak hiperaktif-dürtüsel gösterimde DEHB’si olan bireyler:

• Kıvranmadan veya kıpırdanmadan hareketsiz oturamaz
• Sessiz aktivitelerde zorluk çeker
• Aşırı konuşur
• Genellikle aşırı derecede huzursuz hisseder
• Uzun süre oturmakta güçlük çeker
• Sık sık başkalarının sözünü keser
• Sırada beklemekte zorluk çeker
• Sanki bir motorla sürülüyormuş gibi hisseder

DEHB karışık gösterimi olan bireyler, diğer her iki tipte de semptomlara sahiptir.

Zaman zaman herkesin bu semptomlardan bazılarına sahip olduğunu bilmek önemlidir. Arada sırada yaşanan unutkanlık veya hareketsiz oturma sorunu, DEHB belirtisi değildir.

Bununla birlikte, bu belirtilerden birkaçına sahipseniz ve bunlar hayatınızı etkiliyorsa, bir akıl sağlığı uzmanıyla konuşmak iyi bir fikirdir.

Yetişkinlerde DEHB Nasıl Tedavi Edilir?

DEHB tedaviniz, DEHB’nizin şiddetine, sahip olabileceğiniz diğer koşullara ve özel hedeflerinize bağlı olacaktır.

Çoğu insan, DEHB için tek tedavinin ilaç olduğunu varsaymaktadır, ancak durum bu değildir. Aslında, ilaç, bir planın parçası olarak diğer tedavilerle birleştirildiğinde en etkili olarak görülür. Yetişkinlerde DEHB tedavisi şunları içermektedir:

İlaçlar. Yetişkinlere genelde DEHB’si olan çocuklarla aynı ilaçlar reçete edilir. Uyarıcı ve uyarıcı olmayan ilaçlar mevcuttur. Özel tedavi planınıza bağlı olarak, size bir antidepresan veya anti-anksiyete ilacı da verilebilir.

•  Yaşam tarzı değişiklikleri: Bir rutine girmek ve genel sağlığınızı izlemek, DEHB belirtilerinize yardımcı olabilir. Yeterince uyumak, dengeli beslenmek ve stresi yönetmek semptomlarınızda olumlu bir fark yaratabilir.
• Egzersiz planları: Egzersiz yapmak, DEHB semptomlarını yönetmede oldukça yardımcı olabilir. Doktorunuz, sizin için doğru olan bir planı geliştirmenize yardımcı olabilir. Yoga gibi aktiviteler özellikle DEHB’si olan bireyler için yararlı olabilir. 
  
• Terapi: Terapi, stresinizi ve duygularınızı yönetmeniz için yardımcı olabilir. Size ve sevdiklerinize birlikte tanıya uyum sağlamaya yardımcı olmak için aile veya çift terapisine gitmek de faydalı olabilir.
• Bilişsel davranışçı terapi (CBT): CBT, DEHB belirtilerinizi yönetmek için yeni teknikler öğrenmeniz konusunda yardımcı olabilir.
• Koçluk: Koçluk daha iyi organizasyon, zaman yönetimi ve diğer becerileri öğrenmeniz konusunda yardımcı olabilir.

Çıkarım

Çoğu insan, DEHB’nin çocukların bir durumu olarak düşünmektedir ancak durum böyle değildir. DEHB olan birçok yetişkine çocuk olarak teşhis konulmamıştır. Daha önce hiç değerlendirilmemiş olsanız bile bir yetişkin olarak teşhis konmanıza yardımcı olabilecek profesyoneller bulunmaktadır.

Değerlendirmeniz, çocukluğunuzla ilgili soruları, şu anda yaşamınızla ilgili soruları, DEHB semptomlarını taramayı ve diğer koşulları ortadan kaldırmak için testleri içerecektir. Teşhisiniz, günlük yaşamınızı iyileştirebilecek tedaviler almanıza izin verebilecektir.

Kaynakça

Bu yazı Healthline websitesi tarafından hazırlanmıştır. Orijinal versiyonuna buradan ulaşabilirsiniz.  ​
​